[شهروند] سالانه یک‌میلیون و ۳۵۰هزار نفر در دنیا بر اثر تصادفات جاده‌ای کشته می‌شوند و ۵۰میلیون نفر زخمی. برآوردهای سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که سالانه در دنیا حدود ۳هزارو٤٠٠ تصادف جاده‌ای رخ می‌دهد و میزان تلفات در کشورهای مختلف یکسان نیست. احتمالا دور از ذهن نباشد که توقع داشته باشیم درکشورهای توسعه‌یافته میزان تلفات تصادفات جاده‌ای کمتر از کشورهای درحال توسعه باشد. طبق گزارش «سونامی آینده، تأثیر ناامنی جاده‌های ایران بر بخش سلامت: آیا سیاست‌گذاران راهکارهای نوآورانه می‌شناسند» که در اردیبهشت ۹۹ در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری منتشر شده است، در سطح جهانی میانگین تلفات جاده‌ای به ازای هر ۱۰۰هزارنفر، ۳ فوتی است. این میزان درکشورهای درحال توسعه که تقریبا ۹۰درصد تلفات جاده‌ای را داراست، به حدود ۲۰نفر و درکشور ایران به بیش از ۲۰نفر می‌رسد. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین میزان مرگ‌ومیر و جراحت ناشی از تصادفات جاده‌ای را دارد، به‌طوری که سالانه بیش از ۲۵هزار نفر کشته و صدها‌هزار نفر مجروح دارد. اینکه چرا ایران در این وضع قرار گرفته و اینکه کشورهای توسعه‌یافته چگونه توانستند آمار تلفات تصادفات جاده‌ای خود را کاهش دهند، از موضوعاتی است که در این گزارش به آنها توجه شده که بخش‌هایی از آن در ادامه می‌آید.
دومین علت مرگ در ایران
سازمان بهداشت جهانی، تصادفات جاده‌ای را هشتمین عامل مرگ‌ومیر در جهان و نخستین عامل مرگ‌ومیر کودکان پنج تا چهارده‌ساله و جوانان پانزده تا بیست‌ونه‌ساله می‌داند. طبق گزارش مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری، در ایران درحال حاضر صدمات جاده‌ای، نقش پررنگی در میزان مرگ‌ومیر دارد و به عبارتی در میان پنج کشور ناامن دنیا از لحاظ ایمنی جاده‌ای قرار دارد. اما مصائب ایمن‌نبودن جاده‌ها تنها به میزان تلفات و مرگ و مجروحیت منجر نمی‌شود. در این گزارش آمده است: «درمجموع تلفات جاده‌ای در ایران باعث ۱۴.۹درصد از مرگ‌ومیرهاست و دومین علت مرگ در ایران بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی است. از نگاه اقتصادی حدود ۳درصد از تولید ناخالص داخلی در نتیجه ناامنی جاده‌ها در سطح جهان به هدر می‌رود. این میزان در ایران به ٧درصد می‌رسد. هزینه‌های تصادفات در بخش سلامت از هزینه پیش‌بیمارستانی تا هزینه بیمه و بهزیستی را در برمی‌گیرد که با میانگین هزینه درمانی سالانه ۱۱هزار‌میلیارد ریالی برای هر مصدوم، هزینه ۱۸۰میلیون تومانی برای هر فرد کشته‌شده و هزینه ۲۸۰میلیون تومانی هر معلول، اقتصاد سلامت ایران را تحت‌تأثیر قرار داده است. تصادفات جاده‌ای اثرات زیادی بر ابعاد مختلف سلامت ایران که شامل سلامت جسمانی، سلامت روانی، سلامت اجتماعی و سلامت معنوی است.»
آینده مبهم ایمنی جاده‌ها درکشور
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «برآوردهای سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که آمار تلفات جاده‌ای تا سال‌های آینده در بین کشورهای درحال توسعه بین ۶۵ تا ۸۵درصد افزایش پیدا می‌کند. نگاه به آمارها و روند آنها نشان می‌دهد با وجود آنکه جمعیت کشور ایران کمتر از یک‌درصد کل جمعیت جهان است، ولی درصد تلفات جاده‌ای این کشور ٢درصد تلفات جهانی و ۱.۵برابر متوسط جهانی است و در سال‌های آینده نیز این میزان به بیش از ۴۰هزار کشته و ۵۲۰هزار مجروح در سال می‌رسد. این میزان بالاتر از تلفات ناشی از بلاهای طبیعی یعنی زلزله است.»
مقایسه ایمنی جاده‌ها درکشورهای مختلف دنیا
در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به مطلب منتشرشده در هفته‌نامه اکونومیست، وضع ایمنی جاده‌ها درکشورهای مختلف بررسی شده است. این مجله گزارش داده «که منطقه خاورمیانه مرگبارترین جاده‌ها را در اختیار دارد و این روند در آینده کشنده‌تر خواهد شد، به‌طوری که از ٨ کشور با بالاترین نرخ مرگ‌های جاده‌ای، ٦ کشور شامل عمان، قطر، عربستان‌سعودی، کویت، ایران و امارات درحاشیه خلیج‌فارس قرار دارند. رتبه هشتم بالاترین میزان تلفات در سطح دنیا نیز متعلق به کشور ونزوئلاست. با نگاه به ٦ کشور خاورمیانه و ونزوئلا می‌توان دریافت یک عامل در بین آنها مشترک است و اینکه این کشورها از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان هستند. معمولا در این کشورها قیمت بنزین پایین است و همین مسأله شهروندان را تشویق به رانندگی می‌کند و تلفات جاده‌ای را بالا می‌برد.» در ادامه این گزارش، پژوهشگران و نویسندگان این مقاله نتیجه گرفته‌اند که «براساس شواهد افزایش تعداد وسایل نقلیه غیراستاندارد، قیمت پایین بنزین، کاهش مسافرت از طریق حمل‌ونقل عمومی، رعایت‌نکردن استانداردهای بین‌المللی در ساخت‌وساز جاده‌ها، مهاجرت به سوی شهرنشینی، تعامل‌نداشتن بین سازمانی، گردوغبار و آلودگی هوا، نادیده‌گرفتن علایم به علت عدم قوانین سختگیرانه درحین آموزش و استفاده‌نکردن از سیستم‌های نوآورانه، پیش‌بینی می‌شود تصادفات جاده‌ای و به‌تبع آن مرگ‌ومیر در سال‌های آینده افزایش پیدا کند.»
ایمنی جاده‌ها در کشورهای دیگر چگونه محقق شد؟
اما اینکه این روش‌های ایمن و نوآورانه دقیقا چه مختصاتی دارند و در چه کشورهایی از آنها بهره‌گیری شده، بحث بعدی است که در این گزارش به آنها اشاره شده است. طبق مطالعات پژوهشگران، کشور نروژ، ایمن‌ترین کشور از نظر حمل‌ونقل جاده‌ای است. این کشور در وهله نخست آموزش و مشاوره‌هایی به کارگران داده است و در قدم بعدی تلاش کرده وضع تابلوها و علایم ایمنی در جاده‌ها را بهبود ببخشد و روشنایی سراسری در جاده‌ها ایجادکند. قدم‌های بعدی این کشور برای ایمنی جاده‌ای، ایجاد شورای ایمنی جاده‌ای و کمپینی باعنوان «ایمنی جاده‌ای» بود. در مقابل کشور اسپانیا و هلند به‌عنوان دومین و سومین کشور ایمن جاده‌ای در قدم‌های اول خود سعی کردند تا مشارکت و هماهنگی سازمان‌های ذی‌ربط را برای ایمن کردن جاده‌ها جلب و سیستم هشدار جاده‌ها را راه‌اندازی کنند.
اما دیگر کشورها مجموعه اقدامات خلاقانه و نوآورانه متفاوتی برای ایجاد امنیت در جاده‌ها به کار بستند. به‌طور مثال، سیستم wind and solar lighting .
طبق تعریفی که در این گزارش برای این سیستم نوآورانه آمده است: «این سیستم می‌تواند از سرعت بالای خودروها و خورشید تولید برق کند و برای روشنایی جاده‌ها استفاده کند. درحال حاضر با نصب سیستم‌های روشنایی در بزرگراه‌ها که در طول روز با عبور خودرو و استفاده از باد شارژ می‌شوند، روشنایی معابر تأمین می‌شود.» سیستمwma technology از دیگر سیستم‌هایی است که استفاده از آن باعث کاهش مصرف قیر و مصالح و کاهش استفاده از انرژی و مواد اولیه می‌شود. این فناوری‌ها مزایای محیطی مربوط به کاهش مصرف انرژی را نشان می‌دهد، درحالی‌که مزایای فنی شامل تراکم بهتر و عدم امکان حمل مخلوط سنگفرش برای مسافت‌های طولانی‌تر، آسفالت، استحکام، دوام و کارایی بیشتری دارد. فناوری نوآورانه بعدی، system DAS است که نظر رانندگان با سازندگان جاده‌ها را برای اصلاح نواقص در حین ساخت و تعمیر جاده تطبیق می‌دهد.
ایران باید چگونه قدم بردارد؟
نویسندگان این پژوهش در بخش پایانی این مقاله درباره نحوه ایمن کردن جاده‌های ایران به چند نتیجه رسیده‌اند: «در کشور ایران برای ایمنی جاده‌ها و کاهش تصادفات باتوجه به تجربه سایر کشورها و چالش‌های تشدید ناایمنی جاده‌ها در آینده، ابتدا نیازمند تدوین سناریوی محتمل برای ناایمنی جاده‌ایم و سپس در نظر گرفتن عواملی نظیر تشکیل شورای دائم ایمنی جاده برای نظارت و ارزیابی ایمنی جاده (وزارت بهداشت، وزارت راه، وزارت آموزش‌وپرورش و...» ایجاد سیستمی برای یکپارچه‌سازی سازمان‌ها و ادارات مرتبط با بخش ترافیک و جاده، اطلاع‌رسانی، آشنایی با تکنولوژی‌های روز و طبقه‌بندی جاده‌ها براساس شرایط اقلیمی هر منطقه جغرافیایی کشور و افزایش کیفیت و ایمنی خودروها که می‌تواند در کاهش تصادفات جاده‌ای مفید باشد.
بیشترین نقص مربوط به وسایل نقلیه عمومی است
در پژوهش دیگری که چندی پیش در پژوهش‌نامه حمل‌ونقل منتشر شده است، -این فصلنامه با همکاری پژوهشکده حمل‌ونقل و مرکز تحقیقات، راه، مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی منتشر می‌شود- وضع ایمنی راه‌ها و جاده‌های ایران سنجیده شد. باتوجه به نتایج به دست آمده مشخص شد که در بین پنج رکن اصلی ایمنی راه، رکن مدیریت ایمنی راه دارای بیشترین اهمیت و رکن مراقبت بعد از سانحه دارای کمترین اهمیت است. همچنین زیر معیار نهاد راهبر در رکن مدیریت ایمنی راه بیشترین اهمیت و زیر معیار صندلی کودک از رکن کاربران ایمن راه کمترین اهمیت را از دید کارشناسان دارد. حمیدرضا بهنود، استادیار و پژوهشگر دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه بین‌الملل امام‌خمینی(ره) قزوین درباره این پژوهش و اهمیت ایمنی راه‌ها به ایسنا گفته است: «در بین ۱۵ کشور مورد بررسی لهستان رتبه نخست را کسب کرده است و بهترین عملکرد را در حوزه ایمنی راه دارد. در این بین کشور ایران رتبه ۱۳ را به خود اختصاص داده که بیانگر عملکرد بد ایران است. بیشترین ضعفی که در ایران وجود دارد، در رکن مربوط به ایمنی وسایل نقلیه است. در نتیجه بیشترین سرمایه‌گذاری بایستی در این بخش و سپس به ترتیب در بخش‌های بازرسی رسمی، استفاده از صندلی کودک از طریق کاربران، نهاد راهبر، عابر پیاده و دوچرخه‌سواران و استفاده از کلاه ایمنی از سوی کاربران صورت گیرد.» براساس یافته‌های این پژوهش از نظر نقاط قوت بیشترین شاخصی که جلب توجه می‌کند، سیستم مراقبت از مصدومان در رکن مراقبت بعد از سانحه بود که وضع مثبت این شاخص را نسبت به سایر شاخص‌ها نشان می‌دهد.
وضعیت ایمنی جاده‌ای مطلوب نیست
پیدا کردن راهکاری برای ایمن کردن راه‌ها مسأله‌ای تازه نیست و بارها و بارها به کرات درباره آن سخن به میان آمده است. سال گذشته یکی از نمایندگان سابق کمیسیون اجتماعی در این‌باره به روزنامه دنیای خودرو گفته بود: «بودجه ناکافی و نداشتن برنامه‌ریزی صحیح در نحوه هزینه‌کرد بودجه اختصاص‌یافته ازجمله عواملی است که باعث می‌شود وضع جاده‌ها در کشور به شرایط مطلوب خود نزدیک نشود.» محمدرضا بادامچی همچنین گفته بود که اگر تصور کنیم طول یک جاده حدود ٤٠٠کیلومتر باشد می‌توان به جرأت گفت که حدود ٥٠درصد از آن وضع ایمنی مطلوبی ندارد. او البته ادعا کرده بود که نمی‌توان با دست خالی جاده‌ها را ایمن کرد و یکی از مشکلات اساسی در حوزه ایمنی جاده‌ها کمبود بودجه است. «منابع مالی نقش بسزا و تعیین‌کننده‌ای دارد، بودجه ما برای ایمن‌سازی کافی نیست و این موضوع را همه نهادها تأیید می‌کنند، بنابراین با دست خالی نمی‌توانیم به فکر ایمن‌سازی جاده‌ها باشیم و کاری از پیش ببریم.»
دیدگاه تان را بنویسید