وقتی کشورها روی انرژی هسته‌ای کار می‌کنند، ابروها در هم کشیده می‌شود. این البته قابل‌درک است. متوقف ساختن گسترش سلاح‌های هسته‌ای در حالی که کشورها همزمان مجاز به‌دنبال کردن برنامه‌های هسته‌ای غیرنظامی هستند، نشان داده که یک اقدام توازن بخش سخت و گاهی ناموفق برای جامعه جهانی است؛ بنابراین وقتی ابتکارات مربوط به شکافت اتم در منطقه‌ای با سابقه پنهان‌کاری هسته‌ای وجود دارد، وقتی چنین ابتکاراتی با پرواز موشک‌ها در این منطقه گره می‌خورد، طبیعی است که نه تنها ابروها در هم برود؛ بلکه زنگ هشدار نیز به صدا درآید.
«پاتریشیا سابگا» در گزارش ۲۱ ژوئیه برای الجزیره نوشت، هم‌اکنون بیرق‌های خطر و زنگ‌های هشدار بر فراز شبه‌جزیره به اهتزاز و به صدا در آمده است یعنی همان جایی که امارات‌متحده عربی اولین میله‌های سوخت را در یکی از چهار رآکتور خود در «براکه» بارگذاری کرد. «براکه» اولین نیروگاه برق هسته‌ای جهان عرب است. («دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان «نگرانی از نشت مواد هسته‌ای در شبه‌جزیره عربستان» که در ۲۶ تیر ۹۹ منتشر شد مفصل به این نیروگاه هسته‌ای اماراتی پرداخته بود). تقریبا ۶۲۰ کیلومتر به سمت غرب، عربستان سعودی در حال ساخت اولین رآکتور تحقیقاتی خود در «شهر ملک عبدالعزیز برای علوم و تکنولوژی» است. امارات‌متحده عربی پذیرفته که اورانیوم را غنی‌سازی نکند یا سوخت مصرفی را بازفرآوری نکند. امارات پروتکل‌های منع تکثیر را امضا کرده و حتی «توافق ۱۲۳» را با ایالات‌متحده هم امضا کرده است. مهر تایید واشنگتن زمینه را برای همکاری‌های هسته‌ای متقابل از جمله انتقال مواد هسته‌ای، تجهیزات و اجزا هموار می‌سازد. [توافق ۱۲۳ اشاره دارد به «قانون انرژی اتمی سال ۱۹۵۴» ایالات‌متحده که همکاری با سایر کشورها در زمینه برنامه هسته‌ای را مجاز می‌شمارد]. برخی کارشناسان این سوال را مطرح می‌کنند که چرا امارات‌متحده عربی برای تولید برق از انرژی‌های ارزان‌تر و در دسترس‌تری مانند آب و خورشید به سوی انرژی هسته‌ای رفته است. عربستان هم همچون امارات اصرار دارد که جاه‌طلبی‌های هسته‌ای‌اش فراتر از پروژه‌های غیرنظامی نمی‌رود. اما برخلاف همسایه و متحد منطقه‌ای خود، ریاض به‌طور رسمی اعلام نکرده که سلاح‌های هسته‌ای را توسعه نخواهد داد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، آشکارا اعلام کرده که به «شرطِها و شروطها» تسلیحات هسته‌ای را دنبال خواهد کرد. نگرانی‌های روزافزونی در مورد «هسته‌ای شدن» شبه‌جزیره عربستان وجود دارد و این می‌تواند منطقه بی‌ثبات و پرخطر خاورمیانه و خلیج فارس را به‌سوی بحران بیشتر سوق دهد. کارشناسان هشدار می‌دهند که این اقدام می‌تواند اقمار ابرقدرت‌ها را به رقابت وادارد.
اقتصاد علیه هسته‌ای
جاه‌طلبی هسته‌ای عربستان حدودا به سال ۲۰۰۶ بازمی‌گردد زمانی که این پادشاهی شروع به تحقیق در مورد گزینه‌های انرژی هسته‌ای به‌عنوان بخشی از برنامه مشترک با اعضای «شورای همکاری خلیج فارس» کرد. به‌تازگی، این پادشاهی برنامه‌های هسته‌ای خود را در قالب «نگاه ۲۰۳۰» محمد بن‌سلمان قرار داده تا اقتصاد را متنوع ساخته و از نفت دور سازد. این پادشاهی استدلال می‌کند که انرژی هسته‌ای به این کشور اجازه می‌دهد تا نفت خام خود را که هم‌اکنون برای نیازهای داخلی مصرف می‌کند صادر و درآمد بیشتری برای خزانه دولت به ارمغان آورد؛ در حالی که همزمان یک صنعت جدید «های تک» را برای تولید شغل برای نیروی کار جوان ایجاد می‌کند. اما اگر هدف یک «درو»ی اقتصادی فراوان و مفید باشد، انرژی هسته‌ای در مقایسه با انرژی‌های تجدیدپذیر خورشید و باد یک صنعت فقیر برای «کشت» است. «پل دورفمان»، محقق افتخاری و ارشد پژوهشگاه انرژی در دانشگاه لندن و پایه‌گذار و رئیس گروه مشاوره هسته‌ای، می‌گوید: «هر دولتی محق است که ترکیب انرژی خود را تعیین کند. مشکل این است: هزینه‌های هسته‌ای بس عظیم است.» او به الجزیره می‌گوید: «انرژی‌های تجدیدپذیر شاید یک‌پنجم و یک‌هفتم هزینه‌های هسته‌ای باشد.» براساس تحلیلی که توسط «لازارد» (شرکت خدمات مالی و بانکداری آمریکایی است، که در زمینه ارائه خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری، مدیریت سرمایه‌گذاری و مدیریت ثروت، همچنین ارائه خدمات بیمه و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فعالیت می‌کند) انجام شده است، متوسط مقیاس کاربردی هزینه‌های غیرقابل استفاده در طول عمر فتوولتائیک خورشیدی حدود ۴۰ دلار در هر مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۹ بود در حالی که این رقم برای هر مگاوات ساعت انرژی هسته‌ای ۱۵۵ دلار بود.
«مایکل شنایدر»، نویسنده و ناشر «گزارش وضعیت صنعت هسته‌ای جهان» به الجزیره می‌گوید: «هیچ سیاست اقتصادی یا سیاست انرژی یا دلایل صنعتی برای ساخت نیروگاه برق هسته‌ای وجود ندارد. اگر کشورها به هر جهت تصمیم به ساخت نیروگاه برق هسته‌ای بگیرند، در این صورت، ما مسائل دیگر را به بحث خواهیم گذاشت که در واقع محرک‌هایی برای آن پروژه‌ها خواهد بود». سعودی‌ها از شرکت‌ها دعوت کرده‌اند تا برای ساخت دو رآکتور برق وارد شوند. این پادشاهی با اولین رآکتور تحقیقاتی خود در حال پیشرفت است. نگرانی‌هایی پیرامون این پروژه وجود دارد.
فقدان نظارت آژانس (IAEA)
سعودی‌ها در اوایل ۲۰۱۸ اعلام کردند که به پیشرفت‌هایی در زمینه یک رآکتور کوچک تحقیقاتی دست یافته‌اند که تا پایان سال ۲۰۱۹ آغاز به کار خواهد کرد. همچون اکثر پروژه‌های هسته‌ای، ریاض هم از برنامه‌های خود عقب مانده است. اما شواهدی وجود دارد دال بر اینکه سعودی‌ها با شور و نشاط بیشتری به پیش می‌روند. بلومبرگ گزارش داد که تصاویر ماهواره‌ای گرفته شده در ماه‌های مارس و می سال جاری نشان می‌دهد که سعودی‌ها در حال ساخت «بامی» بر روی رآکتورهای خود هستند که زنگ خطر را برای کارشناسان به صدا در آورده است، زیرا عربستان سعودی هنوز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای نظارت بر این سایت و بازرسی طراحی سایت دعوت نکرده است. دورفمان می‌گوید: «استنباط آنچه این کشور در نظر دارد مشکل‌ساز است. نکته مهم در نظارت و مقررات آژانس بین‌المللی همانا امضای معاهدات منع گسترش است. به تعبیر دیگر پرسش‌های مهم یکی به غنی‌سازی مربوط است و دیگری به چگونگی رسیدگی به موادی که از رآکتور هسته‌ای هارج شده و احتمالا در تسلیحات آتی به‌کار می‌رود». اگرچه عربستان NPT را امضا کرده است، اما این توافق نامه‌ها به بازرسان آژانس اجازه نمی‌دهد هر جایی را که بخواهند بازرسی کنند. با این حال حرکت عربستان و امارات به‌سوی هسته‌ای شدن می‌تواند زنگ خطر را برای منطقه‌ای پرخطر و پرآشوب به صدا در آورد.
دیدگاه تان را بنویسید