[ لیلا مهداد ] کم‌آبی؛ درد بیست‌ساله روستاهای دشت ذهاب و پشت تنگ ذهاب است؛ روستاهایی چشم دوخته به چاه‌هایی کم‌جان به امید رسیدن آب به اهالی تشنه. تانکرهای کرایه‌ای، مأمور رساندن آب به دام‌ها هستند و زمین‌های کشاورزی گندم و جو را دیمی بار می‌آورند تا اهالی درد گرسنگی نکشند.
سایه جنگ که پهن شد، نشانی از خانه‌ها نماند. زمین و مزارع‌شان شد جای مین، تانک و تفنگ. اهالی ١٥سال آوارگی را به جان خریدند تا دوباره به زادگاهشان بازگشتند، دلخوش بودند به ساختن خانه‌ها و آبادکردن روستاهایشان که زلزله آمد و بعد هم کم‌آبی. همین هم شد تا آبادی از روستاها کوچ کند. لوله‌های فرسوده که به هزار زحمت روی خاک خزیده‌اند برای رساندن آب چاه، توان آبادی روستاها را ندارند. همین هم شد تا حاشیه تهران و کرج مأمن آدم‌هایی شود که از تشنگی و بیکاری، از سرزمین پدری دل کندند و به سمت شهرهای شلوغ و آشفته بروند. فرامرز شوهانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان کرمانشاه سال گذشته تعداد روستاهای بدون تأسیسات آب شرب را ٣٤٨ روستا اعلام کرده و گفته بود: «از دو‌هزار و ٨٥٥ روستایی که ٤٩٧هزار و ٨٧٩ نفر را در خود جای داده‌اند، ٣٤٨ روستا فاقد تأسیسات آب شرب هستند.» او سال ٩٧ این خبر را هم داده بود که از این تعداد، ٢١٠ روستا بررسی شده و قرار است در ردیف اعتبارات صندوق توسعه ملی گنجانده شوند تا در سال ۱۴۰۰ آبرسانی به این روستاها انجام شود.»
در قوانین و مقررات نوشته شده برای شرکت مهندسی آب و فاضلاب تعهدی برای ساخت شبکه‌های آبرسانی روستاهای زیر ٢٠ خانوار به چشم نمی‌خورد و این درحالی است که تنها ٨٦ روستا دارای جمیعتی بالای ٢٠ خانوارند؛ روستاهایی که به گفته شوهانی درصورت تحقق اعتبارات صندوق توسعه ملی تا سال ۱۴۰۰ اهالی محترم این روستاها از نعمت آب سالم بهره‌مند خواهند شد.
سه، چهارساعت پیاده‌روی برای یک دبه آب
آدم‌های به تنگ آمده از بی‌آبی و تشنگی، از آرزوی مرگ در زلزله‌ای می‌گویند که بعد از جنگ افتاد به جان خانه و زندگی‌شان. «قبل از زلزله هم آب نداشتیم اما زلزله همه چیز را بدتر کرد. روستاهای دهستان پشت تنگ ذهاب و دشت ذهاب بی‌آب‌اند.» سهمیه هفته‌ای دو روز آب با زندگی «الیاس» و اهالی روستا گره خورده. آنها برای یک دبه آب باید ساعت‌ها زیر آفتاب بروند و بیایند تا بلکه حریف تشنگی شوند. «بی‌آبی وحشتناک است. روزهای بی‌آبی باید سه، چهارساعت پیاده راه برویم برای آوردن یک دبه آب.» چند روستا چشم دوخته‌اند به دست و دلبازی چاهی که مأمور سیراب‌کردن آنهاست. لوله‌های زنگ‌زده و پیر، خود را به چاه رسانده‌اند تا هفته‌ای یکی، دو روز لب و دهان روستاییان تشنه را خیس کنند؛ لوله‌هایی که جیرجیرشان بلند شده و وصله پینه‌کردن‌شان هم حریف چکه‌کردن‌شان نمی‌شود. «دهستان پشت تنگ ذهاب، هفت روستا را دور هم جمع کرده. هفت روستایی که سه‌تایشان اصلا آب ندارند. یکی از روستاهای الیاسی نزدیک به ٣٠٠ خانوار دارد، الیاسی صالح مطاع ٦٠ خانوار دارد و خانوارهای حسن‌سلیمان به ٤٠خانوار می‌رسند. خانوارها زیادند اما بی‌آب.» چاه کمی دورتر از روستاها، لوله‌های قدیمی را در آغوش کشیده تا پمپ بی‌جان، آب را از قعر چاه بیرون بکشد و به خورد لوله‌ها دهد. آب انبار هم کمی دورتر با پمپ منتظر است تا آب چاه را ذخیره کند برای روستاییان. جوان‌ترها تاب بی‌آبی ندارند، ازدواج که می‌کنند برای یک لقمه نان، چاره‌ای جز حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ ندارند. «کشاورزی دیم است. زمین‌هایی که مردها را از بیکاری نجات می‌دهند اما منبع درآمد خوبی نیستند. جوان‌ترها پی کار، حاشیه‌نشین تهران و کرج شده‌اند. » «الیاس» از دهها بار شکایت به فرمانداری و استانداری می‌گوید، از فیلم‌هایی که روزگار روستاها را در شبکه‌های مجازی نشر دادند. «اهالی روستای الیاسی‌صالح‌مطاع دهها بار به فرمانداری و استانداری شکایت کردند. بعد از زلزله خیری آمد و قرار شد لوله‌ای جداگانه از یکی از چاه‌های دشت ذهاب به روستاها آبرسانی کند اما هیچ‌وقت این اتفاق نیفتاد.»
هفته‌ای ٣٠هزار تومان پول آب
خبر طرح گرمسیری که در روستاها پیچید، اهالی از کانالی گفتند که قرار بود ٦٥٠کیلومتر از ازگله کشیده شود تا به ایلام آب برساند. کانالی برای آب کشاورزی که از فاصله ١٥٠٠متری روستاهای پشت تنگ ذهاب می‌گذشت اما هنوز هم زمین‌های کشاورزی تشنه آب‌اند و چشم دوخته‌اند به زمانی که قرار است سیستم آبیاری قطره‌ای دل تفت‌زده زمین‌ها را خنک کند. فایق علیمرادی، دهیار روستای حسن‌سلیمان از بی‌آبی روستایش می‌گوید؛ روستایی که تشنه نماندنش به دست‌ودلبازی انبار آب بستگی دارد. «بیشتر اوقات روستا آب ندارد. هر خانواده به هزینه خود منبع آبی خریده‌اند تا بی‌آب نمانند. منبع‌ها هم باید پر شوند برای همین هرکدام‌مان تانکر کرایه می‌کنیم تا آب برایمان بیاورد. هربار کرایه یعنی ١٥هزار تومان هزینه. هر خانواده هفته‌ای دوبار تانکر کرایه می‌کند که می‌شود هفته‌ای ٣٠هزار تومان. چاره‌ای نداریم بگویند ٥٠هزار تومان هم باید بدهیم. بی‌آب که نمی‌شود ماند.»
سه فرماندار و بخشدار آمدند و رفتند اما روستا همچنان بی‌آب است
«پشت تنگ ذهاب، فقیرترین دهستان ایران.»؛ تعریف «آهیر» است از وضع اهالی روستاهای سرپل ذهاب. «روستای بی‌بیانی، جزو روستاهای دشت ذهاب است با بیش از ١٠٠ خانوار. مشکل کم‌آبی ما جهانی شده است. دوبار مقابل فرمانداری و یک‌بار با زن‌وبچه مقابل استانداری تحصن مسالمت‌آمیز داشتیم.»
روستای بی‌بیانی هفته‌ای سه، چهار روز آب ندارد و هنوز منتظر بودجه‌ای است که قولش را در تحصن سفر رئیس‌جمهوری به سرپل ذهاب سال ٩٨ داده بودند؛ قول چاه جدیدی که روستاها را بی‌آب نگذارد. «آب ما لوله‌کشی است که از چاهی نزدیک یکی از روستاهای الیاسی می‌آید. لوله‌ها فرسوده‌اند و یک چاه جوابگوی نیاز آب چند روستا نیست. یک روز آب داریم و چند روز نه.»
فیلم انبار آب روستا که جیره اهالی را ذخیره کرده، چندوقت پیش حاشیه‌ساز شد. فیلمی از انبار آبی بی‌دریچه که میزبان عقرب‌ها و حیوانات مُرده بود. «بعد از دیدن فیلم تا مدت‌ها نمی‌توانستیم از آب انبار استفاده کنیم. بسیاری از اهالی دامدارند و تهیه آب دام‌ها هم دغدغه‌ای دیگر برای آنهاست. ما لوله‌کشی آب داریم اما آب نیست. لوله‌های آب قدیمی بودند و تا برسند روستا، از چندجا شکستگی داشتند. بعد از تحصن‌ها و شکایت‌ها لوله‌ها تعویض شد اما هنوز هم می‌شکند. مشکل این روستاها کم‌آبی است. اگر آب کمی برود، آزمایشگاه حتما مُهر ناسالمی می‌خورد.»
لوله‌کشی‌های قدیمی بعد از ٧-٦سال تحصن و گله‌مندی اهالی، راه خود را گرفتند و رفتند تا لوله‌های جدید بیایند اما هنوز کم‌آبی جولان می‌دهد تا تانکرها آب دام‌ها را به روستا بیاورند و خانواده‌های فقیرتر دل ببندند به آب چاه میان زمین‌های کشاورزی. «آب چاه‌های زمین‌های کشاورزی قابل شرب نیستند اما عده‌ای از سر ناچاری استفاده می‌کنند. قبل از زلزله هم مشکل آب داشتیم، هنوز هم داریم. سرپل ذهاب، سه فرماندار و بخشدار عوض کرد اما مشکل ما حل نشد.»
طرح گرمسیری زمین‌های کشاورزی روستای بی‌بیانی را هم تشنه گذاشته تا اهالی بعد از پنج، شش‌سال امید داشته باشند به اجرایی‌شدن سیستم آبیاری قطره‌ای. «در مسیر کانالی که آب کشاورزی به ایلام می‌برد، هر کیلومتر یک حوضچه بزرگ ساخته‌اند برای ذخیره آب. قرار است زمین‌های کشاورزی با سیستم قطره‌ای آبیاری شوند. ٦-٥سالی است پیگیریم اما هنوز اجرایی نشده و منتظر راه‌اندازی هستیم. می‌گویند لوله‌کشی‌ها و راه‌اندازی کانال زمان‌بر بوده است.»
مشکل بی‌آبی ندارند، خودشان با هم به توافق نمی‌رسند
«روستای حسن‌سلیمان آب دارد، مشکل از خودشان است. با هم به توافق نمی‌رسند.» شریفی، بخشدار مرکزی سرپل ذهاب مشکل را بی‌آبی نمی‌داند. به گفته او، ایراد از پمپ و ترانس است. «خرابی ترانس و پمپ‌ها گاهی مشکلاتی به بار می‌آورد. اهالی مشکل بی‌آبی ندارند. در روستاهایی که مشکل آب دارند، تانکرهای سیار آب می‌برند.» شریفی شکستگی خط لوله‌ها را مشکل همه شهرستان‌ها می‌داند و از تهیه مخازن ذخیره آب برای روستاها می‌گوید. «اینها مخازن ذخیره آب دارند. در خط شکستگی هست، مشکلی که در همه شهرستان‌ها می‌تواند وجود داشته باشد. در زمستان مصرف آب کم است، بنابراین مشکلی پیش نمی‌آید. تابستانها با گرم‌شدن هوا مصرف بالا می‌رود و مشکلات شروع می‌شود.» زلزله و ساخت‌وسازهای بعد از آن بعضی خانه‌ها را بی‌کنتور گذاشت تا مشکل کم‌آبی تابستانها دردسرساز شود. «این روستاها لوله‌کشی آب دارند. بخشی از لوله‌ها قدیمی‌اند و بخشی جدید. بعضی از پروژه‌ها قدیمی‌اند و فرسوده. روستاهای لوله‌کشی‌شده آب دارند، مگر روستاهایی که چاه یا چشمه‌ای نزدیک خود نمی‌بینند که آن هم تانکرهای سیار آب می‌رسانند.»
چند روز دیگر مشکل آب حل می‌شود
چهل‌وپنج روز از ادغام آب و فاضلاب روستایی و شهری می‌گذرد تا بعد از این، روستاهای سرپل ذهاب مشکل کم‌آبی به خود نبینند. خبری که مهرداد سالاری، معاون عمرانی استانداری کرمانشاه به «شهروند» می‌دهد. سالاری از مشکل شبکه آبرسانی و افت شبکه در روستاهای پل ذهاب می‌گوید؛ مشکلاتی که طبق گزارش روز جمعه ١٦ خرداد آب و فاضلاب قرار است تا چند روز آینده حل شود. هرچند او معتقد است قطعی آب تا زمان اصلاح شبکه آبرسانی ادامه‌دار خواهد بود. «در این مدت آب و فاضلاب با تانکر آبرسانی می‌کند تا روستاییان به مشکل برنخورند. آب و فاضلاب روستایی درآمد مجزا نداشت و برای اجرای هر طرحی نیازمند کمک‌ها و بودجه دولتی بود اما این ادغام به نفع اهالی است، چون بعد از این سازمان آب و فاضلاب برای انجام پروژه‌هایش ابتدا به درآمدهای خودش متکی است و پروژ‌ه‌ای به تعویق نمی‌افتد.» معاون عمرانی استانداری کرمانشاه از اصلاح شبکه آبرسانی بخشی از روستاها می‌گوید و از بازسازی باقی‌مانده شبکه‌ها بعد از اتمام طرح‌های عمرانی ساخت واحدها خبر می‌دهد. «بنیاد مسکن درحال بازسازی واحدهای مسکونی روستاهاست و بعد از پیش‌روی ٧٠ تا ٨٠درصدی واحدها بعد از استعلام از سازمان برق و گاز و... اقدام به اصلاح شبکه آبرسانی خواهد کرد.»
مخازن آب روستاها که در نزدیک‌ترین ارتفاع روستا توسط سازمان آب و فاضلاب روستایی بنا شده‌اند، هم به گفته سالاری، مسئولی از خود روستاییان برای کلرزنی و شست‌شوی مخازن داشته‌اند، هرچند بازرسی‌های دوره‌ای و آزمایش آب رویه‌ای بود که از قبل طی می‌شد تا آب سالم به روستاییان برسد. «طبق گزارش‌های آب و فاضلاب، این کارها به خوبی انجام شده و تنها یکی از روستاها آلودگی داشته که آن هم مرتفع شده است.»
طرح گرمسیری قرار است زمین‌های کشاورزی روستاهای سرپل ذهاب را از تشنگی نجات دهد؛ طرحی که به گفته معاون عمرانی استانداری کرمانشاه بزرگ‌ترین پروژه دولت در غرب کشور است با پنج‌میلیارد تومان هزینه. «این خط انتقال از کردستان به خوزستان و بخشی هم به ایلام می‌رود. در استان ما تمام کارهای اصلی یعنی آماده‌سازی مخازن و انتقال آب انجام شده و آب پشت سدهای مخزنی است.»
سالاری از سیراب‌شدن ٦٠هکتار از مزارع پایین سد از گله خبر می‌دهد، اتفاقی که قرار است در سال زراعی برای سایر روستاها هم بیفتد. «در این طرح ما ارتقای زمین‌ها را داریم؛ یعنی زمین‌های دیمی، آبی می‌شوند، اگرچه احیای زمین‌ها هم اتفاق خواهد افتاد و مراتع تبدیل به زمین کشاورزی خواهند شد. شبکه‌ها که آماده شود، ما تحویل جهاد کشاورزی می‌دهیم تا آب را به مزارع بیاورد و با کمک تعاونی دهیاران و کشاورزان شبکه توزیع زمین‌های زراعی را انجام دهند.»
دیدگاه تان را بنویسید