تأثیر عکس‌هایی که در مواقع بحرانی به ثبت می‌رسند در تاریخ و تاثیرات وضعیت ایجاد شده از ویروس کرونا در دنیای عکاسی صحبتی داشته است.
اکنون پای صحبت‌های کوروش ادیم ـ عکاس ـ نشستیم تا از فعالیت‌های او در این مدت و نظرش درباره موضوعات بالا مطلع شویم.
در قرنطینه خطاطی کردم
ادیم در ابتدا درباره فعالیت‌هایش در دوران قرنطینه عنوان می‌کند: در مدت قرنطینه از فروردین تا اواسط اردیبهشت به جای تخصصم که عکاسی بود، به خطاطی که یکی از علاقه‌مندی‌های قدیمی من است و حدود ۳۰ سال پیش به آن می‌پرداختم، رجوع کردم. به طور کلی در مدت قرنطینه نه توانستم کتاب بخوانم و نه اثر تجسمی خلق کردم، تنها به خوشنویسی پرداختم. البته پیش از شیوع کرونا، در سال ۹۸ گاهی به آثار خطاطی اساتید قدیمی و جدید رجوع می‌کردم و خودم نیز قلم به دست می‌گرفتم و گذری به علاقه‌مندی قدیمی‌ام می‌زدم. دوران قرنیطنه وضع عجیبی برای همه و بود و من در این ایام خیلی درگیر خودم شده بودم، ولی خطاطی کردن در این مدت احساس خوبی به من می‌داد و از استرس و نگرانی مرا دور می‌کرد.
از او سوال می‌کنیم که آیا هنوز هم عکس خاصی درباره وضعیت حاضر به ثبت نرسانده است؟ می‌گوید: نه هیچ تولیدی نداشتم. قرار بود در اردیبهشت در گالری «ثالث» نمایشگاه مفصلی از کتاب‌های عکاسی که به صورت دستی درست کرده و یک سال روی آن کار کرده بودم، داشته باشم که به علت شیوع این بیماری لغو شد. البته به احتمال زیاد نمایشگاهم را در پاییز برگزار خواهم کرد. در این مدت تنها ادامه پروژه‌ای که قرار بود در اردیبهشت به نمایش بگذارم را به انجام رساندم. معمولا اینگونه هستم که وقتی اتفاقی درگیری عمومی ایجاد می‌کند، مرا خیلی برای فرآیند آفرینش تحریک نمی‌کند. دوست دارم آن اتفاق تا حدودی مرا جذب کند، در وجودم نفوذ کند و سپس به خلق اثر بپردازم که این امر زمان می‌برد.
کرونا در هنر عکاسی چه تأثیراتی خواهد داشت؟
ادیم در پاسخ به سوال بالا اظهار می‌کند: این امر همانند تأثیراتی است که از دست دادن عزیزی می‌تواند برای یک عکاس داشته باشد؛ چراکه قطعا آسیب بزرگی برای او به همراه خواهد داشت. ولی نمی‌دانم آیا این اتفاق تأثیری در نگاه عکاسی او خواهد داشت یا نه؟ به هر حال می‌دانیم که شیوع این بیماری تأثیراتی در اقتصاد و سیاست داشته است. ولی معتقدم تأثیر چنین اتفاقی برای یک آفریننده، در صورتی که فرد عمیقی باشد، بلافاصله نخواهد بود. زیرا تأثیر این بحران بر هنرمند مانند فروشنده بازار نیست که بخواهد محصول خود را به صورت اینترنتی عرضه کند.
او ادامه می‌دهد: خیلی دوست ندارم بر اساس اتفاقات روز، اثری را تولید کنم. گاهی آنقدر تأثیرات برخی اتفاقات کلیشه‌ای و سطحی است که اصلا علاقه‌ای به پرداختن به آنها ندارم. البته هنرمندانی هستند که به سرعت از اتفاقات روز تأثیر می‌گیرند و آثاری در آن راستا خلق می‌کنند.
مثلا رضا براهنی در کتاب خود درباره نقد ادبیات شعر به نام «طلا در مس»، درباره سهراب سپهری می‌گوید که «او بچه بودای اشرافی است، پاهای خود را در آب گذاشته و در هپروت سیر می‌کند و چرا نباید متعهد باشد؟» ولی سال‌ها بعد این نظر او تغییر می‌کند. هنر محصول سفارش نیست. آیا اگر هنرمندی وسط معرکه کرونا به آن نپردازد گناه کرده است؟ آیا این امر به این معنی است که او متعهد نیست؟ چون ممکن است به این منظور تلقی شود و برخی در این بین حتی به هنرمندی که به سرعت عکس العمل نشان نمی‌دهد، حمله کنند و مثلا بگویند این بیماری جان افراد زیادی را گرفته، به اقتصاد لطمه زده و مردم را گرفتار کرده است و اکنون تو در حال خطاطی شعر خیام هستی؟
ادیم همچنین در ادامه این بحث را مطرح می‌کند که ممکن است چنین بحرانی در آینده تأثیراتی در کارهایش داشته باشد و اضافه می‌کند: در حال حاضر ایده تولید مجموعه‌ای در ذهنم در حال شکل گرفتن است ولی بلافاصله و مستقیم نخواهد بود. می‌خواهم به خودم فرصت بدهم که ایده و حس و حال خوبی در وجودم رسوب کند تا اثری خلق کنم. بالاخره هنرمند نیز مانند دیگر افراد شاد و ناراحت می‌شود و اتفاقاتی که در جامعه رخ می‌دهد در وجود او نیز رسوب می‌کند.
تصویر تأثیرگذاری در این مدت ندیدم
«در این مدت که هر گونه گردهمایی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری تعطیل شده بود، خیلی از هنرمندان و گالری‌ها از لحاظ مالی آسیب دیدند؛ به خصوص هنرمندانی که به طور مستقیم از لحاظ مالی به فعالیت هنری خود وابسته بودند. خیلی از گالری‌ها در این مدت سعی کردند فروش آنلاین داشته باشند و تا حدودی از هنرمندان حمایت کنند. ولی در بحث عکاسی خبری، از آنجایی که خوراک کارشان را از بحران‌ها و اتفاقات مهم تهیه می‌کنند، به فعالیت خود ادامه دادند و حتی می‌توانستند از خانه و خانواده خود عکس گرفته و قرنطینه و انزوا را به تصویر بکشند؛ البته چنین تصاویری می‌توانند زمینه‌ای برای عکاسی مستند و بعدا از لحاظ تأثیرگذاری و تکنیک، هنری باشد. ولی به طور کلی در این مدت عکس تأثیرگذار خاصی را ندیدم چه از ایرانی‌ها و چه از خارجی‌ها.»
امروزه میزان عکس‌های تأثیرگذار بیشتر است
از این عکاس سوال می‌کنیم که آیا امروزه که دست هر کسی موبایلی است و می تواند تصاویر را ثبت کند، تصاویر حرفه‌ای از بحران‌ها همانند گذشته تأثیرگذار خواهد بود؟ پاسخ می‌دهد: باید به اثرات همه گیر شدن عکاسی رجوع کرد؛ چراکه امروزه برای هر انسانی که موبایل در دست دارد، امکان اینکه بتواند از یک اتفاق و حادثه عکس بگیرد، وجود دارد و این تعداد ما را به یک کمیت خیلی بزرگ می‌رساند.
او ادامه می‌دهد: فرض کنید اگر مثلا در سال ۱۳۲۱ تیفوس شیوع پیدا کرده، دوربین همانند امروز یک شکل عمومی نداشت و هر کسی هم توانایی کار کردن با دوربین را نداشت. زمانی که کمیت بالا می‌رود، امکان جداسازی تأثیرگذاری عکس‌های تأثیرگذار بیشتر است. از طرفی در آن زمان فرد با توجه به امکاناتی که داشت به صورت محدود می‌توانست عکس بگیرد ولی اکنون محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
او در ادامه مثالی در این جهت می‌زند و می‌گوید: آن روزهای اول ویدیویی در فضای مجازی پخش شد که فردی در میدان انقلاب از حال رفت که وقتی مردم می‌خواستند به او کمک کنند، گفت که جلو نروند زیرا کرونا دارد. این فیلم با گوشی یک همشهری عادی گرفته شده بود که به بازدید بالایی رسید. در میان کمیت بسیار زیاد تعداد عکس‌هایی که به ثبت می‌رسد، طبیعتا امکان اینکه عکس‌های تأثیرگذارتری باشد، بیشتر است و حتی ممکن است عکس‌ها متعلق به افراد عادی باشند.
دیدگاه تان را بنویسید