مالچ‌پاشی برای بیابان زدایی . محیط زیست خوب یا بد؟

مالچ پاشی 

سال‌های متمادی است که کانون‌های گرد و غبار به علت تخریب محیط‌زیست و فرسایش خاک به وجود آمده‌ و گردوغبار ناشی از آن‌ها بر سلامت و اقتصاد تأثیر مخرب بر جای گذاشته و هر از چند گاهی بخش عمده‌ای از آسمان را تیره و تار می‌کند.

به گزارش ایسنا، در این میان برای مقابله با فرسایش خاک و جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان نسخه ای به نام مالچ (Mulch )  پاشی آن هم مالچ نفتی تجویز شده است که اگر به صورت صحیح هم انجام پذیرد باز هم مخالفانی دارد. حالا حکایت تالاب جازموریان که یکی از مناطق تولید ریزگرد در کشور به شمار می‌رود نیز همین شده است و از دیدگاه مردم این منطقه مالچ‌پاشی در این منطقه علاوه بر آن که دردی از مردم را دوا نکرده و در واقع ریزگردها را کاهش نداده است بلکه به نظر می‌رسد طی سال‌های آینده عوارض مهلکی، هم برای محیط زیست و هم برای مردم محروم منطقه در پی داشته باشد. 

دکتر کردوانی پدر علم کویر شناسی ایران معایب مالچ پاشی را چندین برابر محاسنش می‌داند و اظهار می‌کند که مالچ‌پاشی خیانتی بس بزرگ و نابخشودنی است. 

رویه زیست محیطی در طرح‌های مالچ پاشی، به سمت مالچ های بیولوژیک است 

"مجتبی سلیمانی" عضو هیئت علمی دانشگاه جیرفت و دکترای بیابان‌زدایی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: رویه زیست محیطی در طرح‌های مالچ پاشی، به سمت مالچ‌های بیولوژیک است و استفاده از مالچ نفتی در طرح های بیابانزدایی به سبب برخی آثار مخرب زیست محیطی، باید با احتیاط صورت پذیرد و استفاده از آنها در اکوسیستم‌های شکننده بیابانی مخاطره‌آمیز است.

سلیمانی استفاده وسیع از مالچ‌های نفتی را نگران کننده توصیف کرد و افزود: مالچ نفتی به دلیل رنگ سیاهی که دارد باعث جذب نور شده و حرارت بالایی را تولید می‌کند که این امر می‌تواند تاثیرات منفی بر شرایط بیولوژیک خاک، حیات گیاهی و جانوری و سایر فاکتورهای اکولوژیک را در پی داشته باشد، از این رو ضمن تلاش‌های صورت گرفته در مراکز تحقیقاتی کشور، گزینه‌های جایگزین دیگری مانند مالچ‌های آلی و بیوپلیمری و نانومالچ‌ها پیشنهاد شده است که به عنوان جایگزین مالچ‌های نفتی عمل کرده و گزارش‌ها حاکی از زیست‌پذیر بودن این مالچ‌ها در قیاس با مالچ‌های نفتی است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه جیرفت گفت: به سبب بوی نامطبوع و ترکیبات فرّاری که در مالچ های نفتی وجود دارد، نیازمند در نظرگرفتن ملاحظات سلامتی ساکنان مناطق بیابانی نیز هستیم که ضروری است تا مجریان امر در خصوص استفاده از مالچ‌های نفتی، نهایت اهتمام را در این زمینه مبذول کنند.

 مدیریت منابع آب منطقه در وضعیت نگران کننده‌ای است

وی با بیان اینکه یکی از منشاءهای ریزگردها، خشک شدن تالاب‌ها و کاهش رطوبت خاک است که زمینه را برای بروز فرسایش بادی فراهم کرده است، ادامه داد: بخش زیادی از مسئله به چگونگی مدیریت منابع آب در منطقه برمی‌گردد که متاسفانه در وضعیت نگران کننده‌ای است.

سلیمانی گفت: خشکی محیط به همراه حفر چاه‌های بی‌شمار کشاورزی در منطقه، منجر به کاهش سطح آب زیرزمینی شده که این مسئله سبب می‌شود تا پوشش گیاهی و به‌ویژه گونه‌هایی که ریشه‌های کوتاه‌تر دارند، با مشکل تکثیر و استقرار روبرو شوند و نهایتا فرسایش خاک رخ دهد.

این دکترای بیابان‌زدایی با اشاره به برخی صحبت‌ها مبنی بر اینکه بخش عمده‌ای از پوشش گیاهی منطقه جازموریان مالچ پاشی نفتی شده است، گفت: اگر این اتفاق رخ داده باشد باید حتما با توجه به ملاحظات اکولوژیک منطقه و با هدف توسعه پوشش گیاهی همراه شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود، چراکه پس از گذشت چند سال، مالچ از بین رفته و پوشش گیاهی است که می‌ماند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه جیرفت گفت: بخش اعظمی از پوشش گیاهی این نواحی به منزله کمربند سبز حاشیه مرطوب بلایای جازموریان به شمار می‌رود که بیشترین نقش را در حفاظت خاک این نواحی ایفا کرده و نیاز است متولیان امر در خصوص اجرای پروژه ها نظارت و احتیاط بیشتری کنند تا این اندوخته های گیاهی مناطق خشک دچار آسیب نشود. 

طرح های مدیریتی بایستی بر پدیده بیابانزایی متمرکز گردد

وی گفت: بیابان یک بیوم یا یک اکوسیستم طبیعی با ویژگی های منحصر به فرد است و برای هزاران سال گیاهان و جانوران این نواحی با شرایط خاص اکولوژیک آن سازگار شده‌اند و لذا تمرکز طرح های مدیریتی بایستی بر پدیده بیابانزایی متمرکز گردد که به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک است که عمدتا در اثر عملکرد نادرست انسان در طبیعت پدید می‌آید.

به گزارش ایسنا "محمد حسن کردستانی" مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان ضمن تشریح گزارشی از روند بیابان زدایی در منطقه گفت: طی چهار سال گذشته جهت مقابله با پدیده گرد و غبار و تثبیت شن های روان مالچ پاشی توام با نهال‌کاری در سطح 1500 هکتار و نهال‌کاری با گونه های بومی و سازگار با اقلیم منطقه در سطح 3هزار هکتار و پروژه مدیریت رواناب در سطح 3هزار و 200هکتار انجام شده است.

در عرصه مالچ پاشی کمترین آسیب متوجه پوشش گیاهی شده است

وی احداث بادشکن زنده و غیرزنده در سطح 790 کیلومتر و تولید نهال گلدانی به میزان یک ملیون اصله  و سرجمع اعتبار هزینه شده  را برابر 39میلیارد و 400میلیون تومان عنوان کرد و گفت: در سال جاری نیز اجرای پروژه مالچ پاشی توام با نهال‌کاری در سطح 2000 هکتار  و همچنین احداث بادشکن زنده و غیرزنده درسطح 200 کیلومتر با اعتبار  62 میلیارد و 200 میلیون تومان بوده است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان گفت: در عرصه مالچ پاشی کمترین آسیب متوجه پوشش گیاهی شده است و رشد و شادابی گونه ها با توجه به حفظ رطوبت و کاهش تبخیر و تعرق بسیار مناسب می باشد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان با بیان اینکه مالچ پاشی در جهت تثبیت و استقرار عملیات بیولوژیک صورت پذیرفته است و در محدوده کانون‌های بحرانی و پهنه‌های ماسه‌هایی که امکان استقرار نهال وجود ندارد، انجام گرفته گفت: مالچ‌پاشی در جهت انجام عملیات نهال‌کاری و کنترل فرسایش بادی و هجوم ریزگردها بهترین روش محسوب می شود که در سایر مناطق بیابانی عملیات مدیریت روان‌آب، نهالکاری، بادشکن زنده و غیر زنده انجام می‌شود.