کنترل از راه دور

 سال پرفرازونشیب 98 به ایستگاه آخر که رسید، مردم کم کم آماده می‌شدند تا با شروع نوروز غم این سال را با عید و سفر فراموش کنند اما سوغاتی از چین همه ماه اسفند را درگیر خود کرد؛ کرونا. اولین اخبار از مبتلاشدن دو نفر در قم حکایت داشت و همین باعث شد تا مسئولان نیز ابراز خطر کنند. رئیس‌جمهوری دستور ایجاد «ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا» را داد. حسن روحانی روز چهارم اسفند به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مأموریت داد تا ضمن تشکیل جلسات مستمر این ستاد از تمام توان مجموعه‌های ذی‌ربط به منظور کمک به جلوگیری از شیوع و ریشه‌کنی 
هر چه سریع‌تر این بیماری بهره گرفته و به طور مستمر به او گزارش دهد. ستادی که مصوبات آن به گفته رئیس‌جمهور مانند مصوبات شورای عالی امنیت ملی اعتبار دارد. هرچند رئیس‌جمهور بارها در سخنرانی‌های خود از کرونا و فعالیت‌های دولت در خصوص مقابله با آن گفت اما منتقدان تلاش‌های دولت را کافی نمی‌دانستند. یکی از پیشنهادها برای کنترل این ویروس، قرنطینه بود که دولت و رئیس‌جمهوری زیر بار آن نرفتند و حتی روز گذشته نیز حسن روحانی ‌‌در جلسه مشترک ستاد اقتصادی دولت با نمایندگان فعال اقتصادی، گفت: «نه امروز و نه در ایام نوروز و قبل و بعد از آن قرنطینه نداریم و همه در کسب‌وکارشان آزادند و خدمات دولت نیز به طور معمول به مردم خواهد رسید». او دو هفته پیش نیز در جلسه هیئت دولت گفته بود: «چنین چیزهایی در تصمیمات کشور وجود ندارد. قرنطینه محله و شهر نداریم. آنچه قرنطینه است، قرنطینه فرد است. یعنی اگر فردی علائم اولیه‌ای داشت این فرد باید قرنطینه شود».
روحانی در روزهایی که کرونا همه کشور را فرا گرفته، اجازه تعطیلی مراکز دولتی را نداد و حتی در اولین جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا که روز سه‌شنبه ششم اسفند برگزار شد، گفت: «از روز شنبه همه روال‌ها با صورت عادی خواهد بود. مگر مورد خاص و شرایط ویژه را ستاد ملی به آنها اعلام می‌کند و اجتهاد در برابر نص نباید داشته باشیم. همه موظف هستند از ستاد اطاعت کنند». سخنانی که با انتقادات زیادی مواجه شد، چراکه منتقدان افزایش آمار مبتلایان را نتیجه اتخاذ چنین تصمیمی می‌دانند. همین باعث شد تا حسام‌الدین آشنا به عنوان مشاور حسن روحانی در این خصوص توضیحاتی دهد. آشنا درباره سخنان آن روز رئیس‌جمهوری در توییتی نوشت: «رئیس‌جمهور دقیقا چه‌ گفت؟ «اگر این ستاد موردی را از شنبه لازم دید، اگر مدرسه‌ای، دبیرستانی، دانشگاهی، محل اجتماعی، مورد خاص را اگر تشخیص داد خودش اعلام می‌کند؛ بنابراین از روز شنبه همه روال‌ها به صورت عادی در کشور خواهد بود مگر مورد خاص با شرایط ویژه که خود ستاد ملی آنها را اعلام می‌کند». این سخن حساب‌شده را تبدیل ‌کردند به اینکه رئیس‌جمهور گفته از شنبه همه چیز عادی می‌شود. در حالی که او روال‌های عمومی اداره کشور را عادی اعلام کرد تا جلوی فروپاشی نظام اداری و هرج‌ومرج را بگیرد».
روحانی در این مدت با استانداران البرز، اصفهان، مرکزی و خراسان رضوی تلفنی صحبت کرد و پس از دریافت گزارش کارگروه مدیریت آثار اقتصادی شیوع ویروس کرونا دستور داد سه بسته حمایتی در اختیار اقشار کم‌برخورداری که کسب‌وکار آنان در آستانه سال نو، لطمه و خسارت جدی دیده‌، قرار گیرد.
با این حال موج انتقاد به کم‌کاری رئیس‌جمهور و دولت کم نشد، برخی نمایندگان مجلس از روحانی خواستند که شخصا ریاست جلسات ستاد ملی کرونا را برعهده بگیرد و حتی رئیس قوه قضائیه نیز گفت: «ستاد مبارزه با کرونا در سطح عالی‌ترین مسئولان کشور است، یعنی اینکه این ستاد عالی است و باید علی‌القاعده با ریاست رئیس‌جمهور تشکیل جلسه دهد و اجراکردن مصوبات را پیگیری کند».
همین سخنان باعث شد تا رئیس‌جمهور در جلسه هفته گذشته هیئت دولت اعلام کند: «دوستان بدانند که در هر هفته حداقل یک جلسه با ریاست و مدیریت من برگزار می‌شود و شنبه گذشته این جلسه برگزار شد، شنبه آینده نیز برگزار خواهد شد. این جلسات در ایام تعطیلات نوروزی نیز برقرار است و اگر من مشکلی داشته باشم، آقای معاون اول در این جلسات حضور پیدا خواهد کرد». روحانی روز شنبه به صورت ویدئوکنفرانس ریاست جلسه «ستاد ملی مقابله با کرونا» را برعهده گرفت و روز گذشته نیز در جلسه مشترک ستاد اقتصادی دولت با نمایندگان فعال اقتصادی شرکت کرد. او همچنین به صورت ویدئوکنفرانس با مدیران، پزشکان، پرستاران و پرسنل بیمارستان امام خمینی گفت‌وگو کرد. برخی اما همچنان حضور کم‌رنگ حسن روحانی در روزهای گذشته را به حساب غیبت و نقش کم‌رنگ رئیس‌جمهور در مدیریت کرونا گذاشته بودند. طعنه‌هایی که باعث شد حسام‌الدین آشنا در توییتی به آنان پاسخ دهد. او نوشت: «رئیس‌جمهوری مسئولیتی ۴×۳۶۵×۲۴ ساعته است؛ نه تعطیلی دارد و نه مرخصی! روحانی مطابق وظیفه‌اش، در این جمعه ۲۵ تماس تلفنی بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه‌ای با مسئولان اجرائی، بهداشتی و مردم عادی داشته است و ۱۹ نامه جداگانه برای سران کشورهای خارجی را با هماهنگی وزارت خارجه تنظیم و ارسال کرده‌ است».
 آقای جهانگیری کجاست؟
هرچند فعالیت‌های روحانی در چند روز پایان سال برای مدیریت و مقابله با کرونا بیشتر شده، اما باید منتظر ماند و دید آیا حجم انتقاد‌ها به او نیز کم می‌شود؟ و آیا از عملکرد دولت در مدت شیوع کرونا راضی خواهند بود. در همین خصوص ناصر ایمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی، درباره نوع عملکرد دولت در موضوع کرونا به «شرق» گفت: «من از عملکرد دولت آقای روحانی در مواجهه با کرونا چندان تعجب نکردم، زیرا در حوادث طبیعی پیشین مانند سیل و زلزله نیز همین‌طور عمل کرده بود. دولت دچار نوعی لختی و کندی در تصمیم‌گیری در سطوح بالا و تصمیم‌های جدی و مهم است و معمولا دیر اقدام می‌کند و وقتی هم که اقدام می‌‌کند، آن‌قدر آرام‌ عمل می‌کند که تا به خودش بیاید، حادثه تمام شده و پیامدهایش را بر جای گذاشته است. واقعیت این است که مسئولیت‌پذیری مسئولان دولت بسیار ضعیف است. البته در شرایط کنونی نباید دولت را تخریب کرد و علت‌های اصلی نوع عملکرد دولت را بعدها خواهیم گفت؛ اما به اجمال می‌توان گفت دولت عملکرد مناسبی در حوادث ندارد. مسئولان می‌توانستند و اکنون هم می‌توانند با همراهی نهادهای دیگر سامانی جدی به مقابله با کرونا بدهند».
او ادامه داد: «به‌هر‌حال وقتی مقام معظم رهبری به نیروهای نظامی دستور می‌دهد که به موضوع کرونا ورود کنند، نشان‌دهنده آن است که عملکرد دولت ضعیف ارزیابی شده است؛ هرچند ایشان فرموده‌اند که نیروهای نظامی هم باید زیر نظر ستاد مقابله با کرونا فعالیت کنند؛ اما اگر دولت مسئولیت‌های خود را انجام می‌داد، نیروهای نظامی به‌طور طبیعی به دولت کمک می‌کردند و دیگر نیازی به دستور رهبری نبود. اکنون مشاهده می‌شود که استانداران خودشان استان‌ها را قرنطینه می‌کنند؛ گرچه تصمیم‌های آنها درست بوده است، اما چرا این تصمیم‌ در مرکز گرفته نمی‌شود؟ چرا دولت نمی‌تواند یک تصمیم راهبردی و قاطع بگیرد؟ من نمی‌گویم که تمام مشکلات ناشی از کرونا بر عهده دولت است، زیرا در بسیاری از کشورها کرونا به‌طور‌ کامل کنترل نشده؛ اما سخن آن است که دولت می‌توانست بسیار بهتر از این عمل کند. گویا دولت هنوز به ابعاد گسترده و خطرناک ویروس کرونا پی نبرده است. واقعا آقای جهانگیری در مقطع کنونی چه می‌کند؟ او از ابتدای موضوع کرونا هیچ حضوری در مدیریت امور نداشته است. آقای روحانی هم که می‌گوید هفته‌ای یک بار در جلسه مقابله با کرونا شرکت می‌کند. چرا باید وزیر بهداشت مسئول ستاد مقابله با کرونا باشد؟ در تمام کشورها مسئول چنین ستادی بالاتر از وزیر بهداشت است. علت این موضوع این است که هیچ‌کس جز وزیر بهداشت مسئولیت نپذیرفت».
ایمانی درباره پیامدهای اقتصادی کرونا و راهکارهایی که دولت می‌تواند در پیش بگیرد هم گفت: «هرچه موضوع بیشتر طول بکشد، ابعاد اقتصادی‌اش گسترده می‌شود. دولت باید در یک مقطع کوتاه ضربتی عمل کند؛ برای مثال اگرچه یک ماه قرنطینه کامل یا نسبی شهرها پیامدهای منفی اقتصادی در پی دارد؛ اما اگر چند ماه کرونا ادامه داشته باشد و زنجیره شیوع‌ آن قطع نشود، بی‌تردید پیامدهای اقتصادی بسیار سنگین‌تری را به جای می‌گذارد. خوشبختانه اکنون در آستانه نوروز هستیم و ایام تعطیلات نوروز فرصت مناسبی است که زنجیره انتقال گسسته شود. دولت می‌تواند تعطیلات را تا نیمه فروردین ادامه دهد و تعطیلات ادارات به یک هفته محدود نشود. از سوی دیگر لازم است که دولت به همراه قوای نظامی مانع انجام سفر شوند و ورود مردم به شهرها را کنترل کنند تا سفر در ایام عید تقریبا به صفر برسد تا امیدوار باشیم بعد از تعطیلات عید شیوع کرونا کاهشی چشمگیر داشته باشد».