بیشتر درباره قرص ریتالین بدانیم

متیل فنیدات (Methylphenidate) که بیشتر با نام تجاری ریتالین (Ritalin) شناخته می‌شود، از مشتقات گروه آمفتامین‌هاست که برای درمان بیش‌فعالی، نشانه‌های نارکولپسی و برخی از افسردگی‌ها تجویز می‌شود. از این دارو همچنین در درمان خواب آلودگی مزمن (Narcolepsy) در میان افراد میانسال و کهنسال استفاده می‌شود. مصرف این دارو برای افراد دارای اضطراب زیاد، فشار عصبی، عصبانیت همراه با بی‌قراری، حساسیت مفرط نسبت به دارو، فشار خون بالا، گلوکوم، افسردگی‌های قابل درمان با داروهای ضد‌افسردگی رایج، تیک‌های حرکتی و کودکان زیر 6 سال منع می‌شود. مصرف‌کنندگان تصور می‌کنند ریتالین بی‌خطر است. در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص‌ها می‌تواند در حد مواد مخدر دیگر نظیر کوکائین و آمفتامین باشد و پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می‌کنند ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، سخت‌تر و پیچیده‌تر از سایر مواد مخدر است. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی درباره مصرف قرص ریتالین در بین دانشجویان و دانش‌‌آموزان گفت: مطالعات در داخل کشور نشان می‌دهد مصرف ریتالین در برخی دانشجویان بعد از الکل، مواد خانواده حشیش، تریاک و ترامادول رتبه پنجم را به خود اختصاص می دهد‌. وی ادامه داد: ریتالین دارویی است که توسط نوجوانان و جوانان به‌ویژه محصلان و دانشجویان در شب‌های امتحان و به ‌طور عمده جهت بهبود تمرکز و کاهش خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد‌. وی با بیان اینکه گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد، فروش این دارو در زمان برگزاری امتحانات تا 50 درصد افزایش می‌یابد، افزود: یکی از علل شیوع قابل‌توجه مصرف این دارو عدم‌اطلاع از عوارض جانبی آن است. عوارضی از قبیل تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، افزایش اضطراب، احساس سرگیجه و سردرد، خارش و جوش‌های پوست و در مواردی بروز حالت‌های روان‌پریشی است. عوارض مصرف طولانی مدت ریتالین یا مقدار زیاد و خود سرانه آن می‌تواند از این هم خطرناک‌تر باشد و حتی موجب مرگ در نوجوانان و جوانان می‌شود. از طرفی ریتالین در موارد مصرف خودسرانه، پتانسیل بالای اعتیادآوری دارد‌.

قرص شب امتحان اعتیادآور است

حال با افزایش مصرف خودسرانه این قرص و تبلیغات سوء عبدالوهاب حسنوند، رئیس پلیس مبارزه با مواد‌مخدر‌ از عوارض مصرف ریتالین معروف به قرص شب امتحان خبر داد و نسبت به اعتیاد به آن از سوی دانش آموزان و دانشجویان هشدار می‌دهد. وی گفت: برخی از دانشجویان در نوک پیکان خطر استفاده از ریتالین قرار دارند و این افراد کسانی هستند که به منظور شب بیداری و افزایش تمرکز، اقدام به مصرف مستمر ریتالین می‌کنند. حسنوند تصریح کرد: بسیاری از خانواده‌ها و جوانان بر این باورند که اعتیاد تنها به سوء‌مصرف مواد‌مخدر محدود است و سایر داروهای موجود در داروخانه اعتیاد ندارند ولی واقعیت این است که اصلاح این باور ضروری است و باید بدانیم برخی داروها نیز خطر اعتیادآوری بالایی دارند. بنابراین لازم است این داروها را بشناسیم تا بتوانیم از وابستگی احتمالی به آنها پیشگیری کنیم. وی در این زمینه به داروی «بنزودیازپین‌ها» اشاره کرد و اظهار داشت: داروهایی که اکثرشان به «زپام» ختم می‌شوند، به این دسته دارویی تعلق دارند، مانند دیازپام، کلونازپام، فلورازپام، اکسازپام، لورازپام و‌... متاسفانه، برخی افراد برای کنترل و درمان خواب یا اضطراب و بی قراری خود، به طور خودسرانه این داروها را مصرف می‌کنند و این رفتار نه‌تنها منجر به بهبود اختلال‌های آنان نمی‌شود، بلکه موجب وابستگی به این داروها و درنهایت اعتیاد به آن می‌شود. این مقام انتظامی تصریح کرد: مصرف خودسرانه این داروها در هر سن و سالی دیده می‌شود اما هوشیاری کم این افراد و بدن پر از سم آنان اجازه یک زندگی با نشاط و سالم را به آنان نخواهد دارد؛ قطعا کسی که ماهانه چهار هزار و 500 عدد قرص کلونازپام می‌خورد، به‌طور قطع از نظر جسمی‌، روحی و خانوادگی سالم نیست. شاید عدم‌اطلاع‌رسانی درست درباره این قرص اعتیاد آور موجب شده است که دست یک‌سری از دلالان و سودجویان در فروش این دارو باز باشد و موجب اعتیاد آینده‌سازان کشور که همان دانشجویان و دانش آموزان هستند، شود.

عوارض روانی ریتالین

سعید صفاتیان، مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور و مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد ایرسا در گفت‌وگو با فارس، درباره استفاده از قرص‌های ریتالین اظهار داشت: این قرص‌ها که توسط دانشجویان و دانش‌آموزان به صورت خودسر استفاده می‌شود جزو مواد محرک است و از دسته آمفتامین‌هاست. وی ادامه داد: ‌البته موارد پزشکی مورد مصرف نیز دارد که در‌باره کودکان پیش‌فعال و افرادی که تمرکز و توجهشان کم است مصرف می‌شود. مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد‌مخدر گفت: متاسفانه بعضی از افراد و دانشجویان قصد دارند در شب‌های امتحان از ریتالین استفاده کنند به خاطر دو خصوصیت آن، که یک بی‌خوابی خود را کم کنند و دوم اینکه تمرکز و توجهشان را زیاد کنند و فکر می‌کنند با مصرف این قرص مثلا اگر در شب امتحان 50 صفحه درس بخوانند به خاطر این تمرکز این 50 صفحه در ذهن‌شان می‌ماند ولی اثر ریتالین این‌طور نیست که اینها فکر می‌کنند و وقتی این دارو با نسخه پزشک برای افرادی تجویز می‌شود که نیاز به تمرکز و توجه دارند باید چند ماه آن را مصرف کنند که روی توجه و تمرکزشان تاثیر داشته باشد. صفاتیان بیان داشت: متاسفانه دانشجویان از عوارض این قرص‌ مطلع نیستند و فکر می‌کنند که در شب امتحان با مصرف این قرص می‌توانند تاثیر خوبی در تمرکز و تقویت خودشان داشته باشند.‌ وی خاطرنشان کرد: گرچه این دارو در داروخانه‌ها باید با نسخه پزشک فروخته شود ولی در حال حاضر به راحتی در هر داروخانه‌ای این قرص در دسترس است و دانشجو به راحتی می‌تواند به این قرص دسترسی داشته باشد. مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: ریتالین به دلیل اینکه جزو مواد محرک است وقتی مصرف می‌کنند صبح‌ها با گلودرد، شکم درد، تهوع، تشنج، استفراغ همراه است و فرد مشکلات قلبی و ریوی پیدا می‌کنند.

مرگ با قرص ریتالین

صفاتیان گفت: حتی ما موارد مرگ با مصرف ریتالین داریم و افرادی که دارای ناراحتی قلبی هستند با مصرف این دارو با مرگ هم مواجه می‌شوند. وی تاکید کرد: علاوه‌ بر این موارد مصرف این قرص عوارض روانی دارد. این دارو دو قطبی شدن، اضطراب و حالت‌هایی از توهم ایجاد می‌کند و توانایی بینایی، شنوایی و بویایی فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت:‌ عوارض روانی مصرف ریتالین بیشتر از عوارض جسمی آن است. صفاتیان افزود: اگر مصرف این قرص طولانی‌مدت باشد قطعا فرد اعتیاد پیدا می‌کند. بنابراین به راحتی نمی‌توان آن را کنار گذاشت و درمان آن از درمان افرادی که دارای اعتیاد به هروئین و کوکائین هستند سخت‌تر است. بنده به عنوان پزشک دیده‌ام دانشجویانی را که مصرف مواد ریتالین داشته‌اند درمان‌شان حدود یک سال طول کشیده ولی همچنان نتوانسته‌اند به حالت اولیه بازگردند. وقتی از آنها درباره مصرف این قرص پرسیده می‌شود می‌گویند ما شب امتحان برای تمرکز بیشتر از این قرص استفاده می‌کردیم و از عوارض آن اطلاعی نداشتیم. وی گفت: در ضمن مصرف ریتالین حافظه کوتاه‌مدت را از بین می‌برد. برای تقویت حافظه می‌توان از روش‌های علمی و تکنیک‌های روانشناسی استفاده کرد.