هیجان کشف فیلم شطرنج باد در بولونیا، گاه با احساسی از غم و اندوه همراه می‌شود، وقتی حس می‌کنی چگونه بسیاری از فیلم‌ها توقیف شده و تقریبا برای همیشه از زندگی ما
محو شده‌اند.
امسال به یقین بزرگ‌ترین داستان رستاخیز و زندگی دوباره، از آن فیلم سینمایی خارق‌العاده ایرانی شطرنج باد (1976) بود. فیلم محمدرضا اصلانی از نمایش اول خود در فستیوال تهران، که از قرار معلوم به دلیل دشمنی مدیر فستیوال با کارگردان در مورد آن توطئه و خرابکاری شده بود، فقط توانست به‌سختی جان به در برد و بعد از انقلاب اسلامی در 1979 توقیف شد و هرگز امکان نمایش نیافت. دهه‌های بعد فقط به‌صورت سانسورشده و با کیفیتی نازل به‌صورت VHS وجود داشت، تا نگاتیوهای آن در 2015 در یک مغازه سمساری در تهران پیدا و در بنیاد سینمایی جهانی مرمت شد.
این فیلم فقط یک کشف دوباره نیست بلکه یک مکاشفه است. ماجرایی دلهره‌آور درباره منازعه میان وارثان بالقوه ثروت مادری ثروتمند و اشرافی است. این فیلمی است که شما را کاملا به دنیای خود می‌کشد؛ سبک و حالت این فیلم یادآور فیلم‌هایی چون فریاد و نجواها [ساخته برگمان] (1972) یا آواز هند [ساخته مارگریت دوراس] (1975) است. کارگردانی اصلانی زیبا و دقیق است و فیلم‌برداری هوشنگ بهارلو با استفاده‌ای نقاشانه از نور، نتیجه‌ای حیرت‌آور به وجود آورده؛ به‌خصوص در پایان فیلم، راز و رمز و تنشی که به تدریج شکل گرفته،
به اوج می‌رسد.
شطرنج باد (1976) به یقین فیلمی اساسی در تاریخ سینمای ایران و فیلمی است که مستحق این اقبال دوباره برای نمایش بوده است. گاهی در هنگام سینمای ریتروواتوی امسال من فکر می‌کردم اگر استعدادهای نازل در سینما دارد به‌تدریج جو نمایش را در سینما تضعیف و تخریب می‌کند، اما در عوض هنگام نمایش این فیلم احساس می‌شود که تماشاگر نفس خود را در سینه حبس کرده و کاملا مسحور فیلم شده است.
منبع: سایت اند ساند- 22 سپتامبر 2020
تغییر نگرش ما از سینمای ایران
رابین بیکر، رئیس فستیوال لندن: کشف دوباره و ترمیم فیلم اصلانی «شطرنج باد»، این نقطه عطف سینمای پیش از انقلاب ایران، یک مکاشفه است. مادر اشراف‌زاده و ثروتمندی مرده و بر سر میراث او جنگ میان دختر افلیج و شوهر دوم مادر درگرفته است. هرچه فضای داغ این خانه پریشیده جلوتر می‌رود – و زیرزمین تاریک با غرابه‌های پر از تیزابش دیده می‌شود- جنایت اجتناب‌ناپذیرتر می‌نماید. ماجرای این خانواده سرمازده و منحط فیلم دلهره‌آور اصلانی، بدون خودداری و قیدی آزارنده روایت می‌شود.
چیدمان زیبای داخلی که از نگاره (مینیاتور)های قدیم ایران الهام گرفته شده، خانه‌ای وحشت‌آفرین می‌سازد که در آن دست‌ها به اندازه صورت‌ها سخن می‌گویند. این فیلم و نگاتیوهایش دهه‌ها گم شدند. به تقریب شطرنج باد از صحنه جهان سینما ناپدید شده بود. با این مرمت جدید، نگرش و دریافت ما از سینمای ایران دیگر هیچ‌گاه چون قبل نخواهد بود.
پانوشت: مدت فیلم 100 دقیقه. مرمت‌شده توسط بنیاد جهانی سینما و بنیاد چینه‌چیتا دی بلونیا از نگاتیو اولیه 35میلی‌متری در لابراتوار تصاویر بازیافته (پاریس) با همکاری محمدرضا اصلانی و گیتا اصلانی. سرمایه ترمیم فیلم توسط بنیاد جرج لوکاس تأمین شده است.
دیدگاه تان را بنویسید