آشنایی با موزه بریتانیا

این موزه که بیش از سیزده میلیون گنجینه و آثارباستانی از تمامی فرهنگ‌ها و کشورهای جهان را از دوران پیش از تاریخ تا زمان حال در خود جای داده است، در سال ۱۷۵۳ رسما تاسیس شد.

بازدید از موزه بریتانیا، مجانی است و پولی بایت بلیط و یا ورودیه دریافت نمی‌شود. بخش خاورمیانه موزه بریتانیا شامل اشیای باستانی بسیار پرارزشی است که از کشورهای ایران و عراق و دیگر کشورهای منطقه را شامل می‌شود.

بیش از سیزده هزار شئی باستانی ایران در موزه بریتانیا قرار دارد. از آن جمله می‌توان به منشور حقوق بشر کوروش بزرگ اشاره کرد که در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا قرار دارد.

(British Museum Library) یکی از معتبرترین موزه‌ها و کتابخانه‌های جهان در لندن با آثار بسیاری از تاریخ طبیعی و تمدن بشری در دوران‌های مختلف؛ از جمله آثار اسلامی از قرن دوم هجری و بعد است.

این مرکز در  سال ۱۷۵۳ با مجموعه اهدایی سر هانس سلون طبیعیدان، شامل دستنوشته‌ها، کتاب‌های چاپی و آثار باستانی رسما تأسیس شد و در ۱۷۵۹ با افزوده شدن مجموعه‌های دیگر برای استفاده همگانی گشایش یافت.

این موزه با بیش از پنج میلیون بازدیدکننده در سال برخی از نفیس‌ترین آثار تاریخ تمدن بشری را در خود جای داده است. از جمله آثاری از آتن، مصر، سومر، (اور) آشور، چین و آثار هنر اسلامی.

این کتابخانه در سال ۱۹۷۲ بنا بر قانونی که در همان سال به تصویب رسید در کتابخانه بریتانیا که در واقع کتابخانه ملی انگلیس است، ادغام شد. کتابخانه موزه بریتانیا بخش نسخ خطی کتابخانه بریتانیا است؛ چرا که کتاب‌های دیگر آن به ساختمان جدید کتابخانه بریتانیا منتقل شده است.

ساختمان موزه بریتانیا و کتابخانه آن در اواسط دهه ۱۸۰۰ پایان گرفت. آنتونی پانتیسی که ابتدا مسوول کتب چاپی و سپس به ریاست کتابخانه منصو

ب شد، طرح سالن قرائت مدور آن را داد که شهرت بسیاری دارد. این کتابخانه عظیم در سال ۱۸۵۷ افتتاح شد.

بخش‌های مختلف موزه عبارتند از: نقاشی و تصویر، سکه و نشان (مدال)، آثار باستانی مصر و آسیای غربی و روم قرون وسطی و دوره های بعد، آثار باستانی شرقی، آثار پیش از تاریخ و رومی ـ بریتانیایی، آثار قوم شناختی.

موزه بریتانیا به دلیل امکانات مالی اشیایی کمیاب و عتیقه را از سراسر دنیا جمع آوری کرده است. بسیاری از این آثار حاصل کاوش‌هایی است که در بعضی از آنها موزه مشارکت داشته است.

موزه بریتانیا غنی‌ترین گنجینه‌های هنر اسلامی (از قرن دوم هجری به بعد) را در زمینه‌های گوناگون و از سرزمین‌های مختلف اسلامی گردآورده است؛ از جمله نامه‌ای به زبان عربی روی پارچه که احتمالا به اوایل قرن دوم تعلق دارد و نیز آثار کمیاب و کم نظیری از دوره عباسیان فاطمیان مصر (قرن چهارم و پنجم) ایوبیان شام (قرن ششم) و دوره‌های مختلف ایران و عثمانی در رشته های فلزکاری، سفال، بلور و کاشی.

بخش سکه‌های این موزه نیز مجموعه تقریبا کاملی از ادوار مختلف اسلامی است. همچنین در این موزه آثار بسیار کهن از هنر ایران پیش از اسلام وجود دارد. مانند سفالینه های ۳۳۰۰ پیش از میلاد، مجموعه‌ای از ظروف سیمین و زرین احتمالا از گنجینه‌های معابد مغان از قرن ششم تا چهارم پیش ازمیلاد و استوانه فرمان کوروش کبیر.

آثار عتیقه ایران پیش از اسلام در موزه بریتانیا بیشتر اشیایی است که در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده اما آثار متعلق به پس از اسلام غالبا از مجموعه‌های شخصی و قدیمی جمع آوری شده وبه همین علت معرف ذوق شخصی انگلیسی‌هایی نظیر: برادران شرلی، سر جان ملکم و سر گور اوزلی است که به شرق سفر کرده اند.

از هنرهای ایرانی اسلامی آثاری در دو رشته تصویر و تذهیب، کتب خطی و صنعت فرش و قالی بیش از نمونه‌های دیگر به چشم می‌خورد. برخی از آثار نفیس ایران پس از اسلام عبارتند از: خمسه نظامی که برای شاه طهماسب در تبریز تهیه شده است، اسطرلابی که برای سلطان حسین صفوی در ۱۱۳۳ ساخته شده، کلاهخود و زرهی به نام شاه عباس اول، سفال‌های لعابدار نیشابور و کاشی‌های عهد سلجوقی.

کتابخانه موزه بریتانیا تا سال ۱۹۷۳ بخشی از موزه بود. در این سال کتابخانه ملی امانی، کتابخانه ملی مرکزی و سازمان کتابشناسی ملی بریتانیا نیز به این کتابخانه پیوست و به نام کتابخانه بریتانیا با پانزده میلیون جلد کتاب به صورت یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های جهان درآمد.

در مجموعه‌های مختلف این کتابخانه آثاری به بیشتر زبان‌های دنیا نگهداری می‌شود که فقط در مجموعه‌های شرقی به بیش از سیصد و پنجاه زبان کتاب موجود است.

از قسمت‌های مهم کتابخانه بخش مجموعه‌های خاص مشتمل بر: نسخ خطی عربی، کتب شرقی و مجموعه کتابخانه دیوان هند (مجموعه‌های ایندیا آفیس)، نقشه، آثار موسیقی و تمبر است. بخش کتب شرقی و مجموعه دیوان هند مجموعه بزرگی از کتاب‌های چاپی و خطی نفیس اسلامی به زبان‌های مختلف است.

این مجموعه دارای بیش از ۰۰۰ ۴۰ نسخه خطی و ۰۰۰ ۴۰۰ کتاب چاپی است. بخش عربی که از مهم‌ترین بخش‌هاست، دارای ۰۰۰ ۶ نسخه خطی و ۰۰۰ ۳۰ جلد کتاب چاپی و نمونه‌هایی از خط عربی و تذهیب است. احتمالا قدیم‌ترین قرآن موجود در اروپا نیز در این بخش قرار دارد.

همچنین تصویرهایی از نسخه‌های منحصر به فرد عربی گردآوری شده است که منبع مهمی برای مطالعات عربی و اسلامی شمرده می‌شود. تعداد زیادی از اولین چاپ‌های کتاب‌های عربی نیز در کتابخانه نگهداری می‌شود.

بخش فارسی شامل حدود ۰۰۰ ۳ نسخه خطی و ۰۰۰ ۱۰ کتاب چاپی است. کتب تاجیکی نیز در این بخش قرار دارد. تعدادی از کتاب‌های فارسی از مجموعه‌های خصوصی به تملک کتابخانه در آمده است.

این کتابخانه همچنین دارای تعداد بسیاری از نگارگری‌های هنرمندان مسلمان و بویژه ایرانی است که قسمتی از آن‌ها در کتابخانه و بقیه در موزه نگهداری می‌شود. فهرست مفصلی از نگارگری‌های ایرانی (مشتمل بر ۴۰۴ مجموعه) در سال ۱۹۷۷ تدوین شده که در واقع مکمل فهارس نسخ خطی فارسی پیشین این کتابخانه است.