گلایه‌های پوران درخشنده تمامی ندارد. کارگردان درام‌های اجتماعی و انسانی چون زیر سقف دودی، هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند، خواب‌های دنباله‌دار، بچه‌های ابدی، رؤیای خیس، شمعی در باد، عشق بدون مرز، زمان از دست رفته، عبور از غبار، پرنده کوچک خوشبختی و رابطه؛ که بیش از ٣٠ سال است لجوجانه بر راهی که می‌رود، پای فشرده و نگاهش را درباره سینما در این سه دهه فریاد کرده است. این بار در ماجرای فیلم «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» اما این کارگردان ظاهرا به دشواری‌هایی بیش از همیشه خورده: «اشتباه من این بود که فکر می‌کردم شعارهای مدیران فرهنگی در جهت حمایت از سینمای فاخر واقعیت دارد، به‌ویژه که این فیلم یک فیلم فرهنگی است، فیلمی که تنها به پول فکر نمی‌کند و می‌خواهد باری از دوش اجتماع بردارد.» اشاره پوران درخشنده به موضوع و مضمون فیلم «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» است. او که در کارنامه‌اش موضوعات اجتماعی مرتبط با نوجوانان و جوانان برجسته است، در «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» آزار جنسی کودکان و نوجوانان پسر را دستمایه روایت داستانش قرار داده، موضوعی ملتهب که قرار است کامل‌کننده پازلی باشد که خود درخشنده در فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» سنگ بنایش را در سینمای ایران گذاشت...
پوران درخشنده می‌گوید که از ابتدا ساخت این فیلم با چالش‌ها و دشواری‌هایی گاه غیرقابل پیش‌بینی مواجه بود: «از آن روزی که گفتم می‌خواهم این فیلم را بسازم، موانع پرشماری پیش پایمان سبز شدند. مهم‌ترینش صدور پروانه ساخت بود که دو‌سال زمان برد و درنهایت مدیران سینمایی ناچار شدند با توجه به جو عمومی جامعه پروانه فیلم را صادر کنند؛ با این حال بعد از آن هم اتفاقی رخ نداده و فیلم هنوز هم ساخته نشده است. یکی از مشکلات مهم دیگر هم سرمایه‌گذار بود که آن نیز حل شد، تا رسیدیم به مانعی به نام کرونا.»
به گفته پوران درخشنده «یافتن سرمایه‌گذار برای چنین فیلم‌هایی بسیار دشوار است، چون این فیلم‌ها کمدی نیستند که زود ساخته و اکران شوند و سرمایه‌گذار هم زود به پولش برسد و برود. برای چنین فیلم‌هایی سرمایه‌گذار باید خودش هم فرهنگی باشد و دغدغه فرهنگ داشته باشد و این کار را دشوارتر از حد تصور می‌کند.»
پوران درخشنده می‌گوید که فارغ از مشکلات خاص پروژه‌هایی از جنس «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» دشواری‌های عام سینما هم مزید بر علت شده و ساخت فیلمش را مدام به تعویق انداخته‌اند: «در کل حال سینمای ما بد است و یک فیلمساز برای اینکه بتواند فیلمش را بسازد، باید هزاران مشکل و معضل و مانع را رد کند. این مشکلات که در تمام جوانب سینما وجود دارد، در مرحله تولید آزاردهنده‌تر و نگران‌کننده‌تر است. آن‌قدر که تولید یک فیلم، آن‌هم برای یک کارگردان مستقل که نه با ارگان‌های دولتی همکاری دارد و نه کمدی‌های عامیانه می‌سازد، تقریبا غیرممکن شده، به‌ویژه در ماه‌های اخیر چند برابرشدن دستمزدها هم باعث شده تنها عده معدودی از پس ساخت فیلم برآیند.»
سینمای آزاد
پوران درخشنده می‌گوید که یکی از دلایل تأخیر صدور پروانه ساخت «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» این بوده که «متولیان سینما فکر می‌کردند موضوع این فیلم تابو است و در سینمای ما نمی‌توان به آن پرداخت.» او می‌گوید که «این قبیل ملاحظات باعث می‌شود فیلمساز میلی برای گفتن از جامعه نداشته باشد و به سمت یک نوع سینمای خنثی و بی‌خاصیت برود. رویکردی که این روزها اثراتش را در سینمای ایران به خوبی داریم می‌بینیم.»
از زبان پوران درخشنده سینمای ایران برای عبور از سهل‌انگاری و ساده‌نگری سال‌های اخیر و ورود دوباره به وادی تفکر و انتقاد نیازمند اندکی سعه‌صدر و آزادی عمل است: «سینمای ما کمبودهای زیادی دارد، از امکانات و سرمایه بگیر تا خیلی چیزهای دیگر. اما مهم‌ترین نیاز این سینما پول و امکانات نیست. در نبود آزادی، من فیلمساز نمی‌توانم به موضوعات روز بپردازم و درواقع با هر توانایی و استعداد و خلاقیتی که باشم، از همان آغاز بازی نسبت به جامعه‌ام عقب هستم. برای هر سینماگری هم این عقب ماندن یعنی مرگ، یعنی غیبت جامعه و مردمانش از سینما، یعنی سینمای سال‌های اخیر»...
به باور پوران درخشنده «تماشاگر اگر خودش و جامعه‌اش را در سینما نبیند، از آن سینما دست خواهد شست. این اتفاقی است که این سال‌ها رخ داده و برای همین هم سینمای ایران دیگر توانایی تأثیرگذاری بر مخاطبانش را ندارد»...
پاک‌کردن صورت مسأله
جامعه‌شناسان و روان‌شناسان در سال‌های اخیر بارها اعلام هشدار کرده و جامعه امروز ایران را درگیر مسائل و معضلات اقتصادی، اجتماعی و روانی نگران‌کننده دانسته‌اند. سینمای ایران اما در تمام این سال‌ها نسبت به این معضلات بی‌تفاوت بوده و کمتر سراغ تولید فیلم‌هایی درباره این اتفاقات و التهابات رفته است. درخشنده می‌گوید که «مشکل این است که مدیران سینما فکرمی‌کنند جزیره‌ای جدای از کلیت اجتماع هستند و نباید رد و نشانی از مشکلات حاد و ملتهب اجتماعی در سینما دیده شود. این یعنی پاک‌کردن صورت مسأله. انگار اگر سینما معضلی را تصویر نکند، آن معضل برطرف خواهد شد.»
درخشنده که می‌توان در کارنامه‌اش رد و نشان مسائل اجتماعی زمان را در فیلم‌هایش جست، عقیده دارد که «در حال حاضر سینمای ما به شدت نیازمند ساخت فیلم‌های تربیتی است». شاید از این‌رو باشد که این کارگردان که در فیلم‌هایش به مسائل و معضلات ناتوانان و معلولان، مصرف مخدرها و محرک‌های جدید، اعتیاد، عشق‌های نوجوانی، طلاق عاطفی، آزار جنسی کودکان و... پرداخته، حالا در فیلم جدیدش قصد کرده موضوعی ملتهب چون آزار کودکان و نوجوانان پسر را روایت کند: «ما باید درباره چنین موضوعاتی فیلم بسازیم. برخی مسئولان فکر می‌کنند اگر اجازه ساخت فیلمی درباره این موضوعات داده نشود، به این معناست که چنان موضوعی وجود ندارد که اشتباه است. متاسفانه نمی‌دانند که پنهان‌کردن معضل نه‌تنها باعث حل آن نمی‌شود که برعکس، آن معضل اجتماعی را حادتر هم می‌کند.»
به عقیده پوران درخشنده اتهام ترویج کژی‌ها با نشان‌دادن یک‌سری معضلات در سینما نیز اتهام نادرستی است: «شاید برعکس هم باشد. مثلا درباره موضوع فیلم هیس دخترها فریاد نمی‌زنند، به چشم خودم شاهد بودم که بسیاری از پدرها و مادرها بعد از تماشای آن فیلم به حساسیت موضوع واقف شدند و عملا با دقت بیشتری به فرزندان‌شان و روابط آنها نزدیک شدند که ١٨٠درجه با ترویج یا قبح‌شکنی تفاوت دارد»...
پسرهای آزاردیده
و حالا این کارگردان چند سالی می‌شود که قصد ساخت «هیس پسرها فریاد نمی‌زنند» را دارد. تلاشی چند ساله که دو‌سال آن به دنبال دریافت پروانه ساخت گذشته: «دو‌سال تمام اذیت شدم. تا اینکه آن ماجراهای مدرسه معین پیش آمد و رفتم و گفتم که ساخته‌شدن چنین فیلم‌هایی می‌تواند باعث کاهش رخدادهایی از این نوع شود. اگر برخی مدیران فرهنگی این چیزها را می‌دانستند، کار من و ماها برای ساخت فیلم‌های اجتماعی راحت‌تر می‌شد. بگذریم از اینکه کار جامعه هم راحت‌تر می‌شد، چون آگاهی جلوی وقوع بسیاری از چنین اتفاقاتی را می‌گیرد.»در آن دو‌سال انتظار، سخنان غیررسمی بسیاری از زبان اعضای شورای صدور پروانه و نیز شماری از مخالفان ساخت فیلم‌های اجتماعی شنیده می‌شد که می‌گفتند موضوع این فیلم تنها عایدی‌اش قبح‌شکنی است و موضوعی نیست که مبتلا به عده زیادی از مردم باشد. اما پوران درخشنده این را قبول ندارد: «اول باید این را بگویم که در نزدیک به چهار دهه فیلمسازی‌ام ثابت کرده‌ام که هیچ گاه دنبال قبح‌شکنی و آسیب رساندن نبوده‌ام. من سینما را مقدس می‌دانم و فکر می‌کنم می‌تواند بسیاری از کمبودها و معضلات را حل کند یا در حل آنها کمک کند. این را بارها و بارها گفته‌ام که هرگز برای من سینما هدف نبوده و نیست و تنها تا جایی اهمیت دارد که بتوانم از آن در جهت بیان دغدغه‌هایم استفاده کنم.»
پوران درخشنده می‌گوید که هیچگاه سراغ موضوعی نرفته که آن موضوع دغدغه اجتماعی زمان ساخت فیلم نبوده باشد: «در مورد هیس پسرها فریاد نمی‌زنند هم از زمان اعلام ساخت فیلم، مردان بی‌شماری پیش من آمده یا تلفنی درباره مشکلات و آسیب‌های روانی‌‌شان بعد از وقوع چنین اتفاقی در کودکی‌شان صحبت کردهاند که نشان می‌دهد بیراهه نرفته‌ام و این نیز موضوع مهمی است که تعداد زیادی از افراد این سرزمین با آن درگیر بوده‌اند.»
یک موضوع ملتهب
از زمانی که اعلام شد پوران درخشنده بعد از هیس دخترها فریاد نمی‌زنند، سراغ پسرها رفته و فیلم هیس پسرها فریاد نمی‌زنند را خواهد ساخت، تاکنون بحث‌ها و سخنان بی‌شماری درباره لزوم ساخته‌شدن یا نشدن چنین مضامینی در رسانه‌های رسمی کشور منتشر شده است و منتقدان و کارشناسان از زوایای نگرشی متفاوتی به سینمای اجتماعی ملتهب نگاه کردهاند. در این میان برخلاف بسیاری از منتقدان که ساخته‌شدن چنین فیلم‌هایی را باعث آسیب رساندن به بنیان‌های اخلاقی و فرهنگی جامعه عنوان کردهاند؛ کارشناسانی مانند دکتر مینا ایوبی، روان‌شناس و مشاور خانواده نیز هستند که از تولید چنین فیلم‌هایی حمایت کردهاند و سینمای اجتماعی را برای داشتن یک جامعه سالم و شاداب الزامی می‌دانند. این روان‌شناس با اشاره به اینکه «آزارها و سوءاستفاده جنسی در دوران کودکی باعث آسیب‌های روانی جدی پرشماری در بزرگسالی خواهد شد»، می‌گوید که «جامعه باید آگاهی کافی درباره این مسائل و تبعات آنها داشته باشد که در پسران و مردان به شکل پرخاشگری و اختلالات شخصیتی آسیب‌زننده بروز می‌کند و در دختران و زنان به شکل غم و افسردگی.» به عقیده این روان‌شناس اگر خانواده‌ها با آگاهی جلوی عواقب روانی سوءاستفاده در دوران کودکی را نگیرند، این امر در بزرگسالی ممکن است در قالب نوعی خشم نهفته که در سوءاستفاده انتقام‌جویانه از دیگران متجلی می‌شود، بروز کند که نه برای فرد خوب و نویدبخش است و نه برای جامعه‌اش. پوران درخشنده در این زمینه وظیفه سینمای اجتماعی را بسیار سنگین می‌داند: «ما باید درباره آسیب‌های اجتماعی کار کنیم. موضوعی که اگرچه ممکن است درون خود سیاهی‌های بسیاری داشته باشد، اما بیان درست و هنرمندانه این سیاهی‌ها می‌تواند باعث آگاهی افراد و خانواده‌ها شود و آینده‌ای سفید برایمان به ارمغان آورد.» به باور این سینماگر امروز بهترین زمان برای ساخت فیلمی چون هیس پسرها فریاد نمی‌زنند است: «از نخستین فیلمم تاکنون درباره خانواده و مشکلاتش کار کرده‌ام. یک زمانی درباره کودکان معلول، یک زمان درباره کودکان طلاق، یک زمان درباره جوانان معتاد و حالا هم می‌خواهم درباره سوءاستفاده از کودکان و تأثیراتی که در شخصیت فرد به جای می‌گذارد، کار کنم. باور کنید این معضل بسیار بیش از آنکه به نظر می‌رسد، نگران‌کننده است.»
دیدگاه تان را بنویسید