تحریم کارساز نشد | ارزش بالای روبل روسیه | چگونه روسیه روبل را نجات داد؟

دلایل این بازگشت چیست؟ آیا پول روسیه این کشور را به یک «پاریا»ی مالی تبدیل خواهد کرد؟

هفته گذشته، گازپروم غول گازی روسیه، عرضه گاز طبیعی خود به لهستان و بلغارستان را قطع کرد و مدعی شد که دو کشور هزینه واردات گاز خود را به روبل پرداخت نمی کنند. چند هفته پیش، پرداخت گاز به روبل ممکن بود معامله خوبی برای خریداران به نظر برسد چون 120 واحد پول روسیه در برابر یک یورو معامله می شد که 35 درصد نسبت به بالاترین قیمت خود کاهش نشان می داد اما از زمان پایین‌ترین سطح خود در 7 مارس، روبل روسیه بهبود چشمگیری داشته است. در حال حاضر با 77 روبل در برابر یک یورو معامله می شود که بالاترین سطح در دو سال اخیر به شمار می آید.

با این حال تمام تحریم های اعمال شده در آغاز جنگ هنوز پابرجا هستند و حتی شدیدتر هم شده اند. پس چگونه روس ها توانستند ارزش پول ملی خود را احیا کنند؟ در اینجا چند توضیح وجود دارد.

بیشتربخوانید:

آثار جنگ اوکراین | رکوردشکنی روبل روسیه

عوامل داخلی

برخلاف سایر کشورهایی که مجبور به دفاع از ارزهای خود بوده اند، بانک مرکزی روسیه در موقعیتی نیست که بتواند در بازار ارز مداخله کند زیرا بخش زیادی از ذخایر این کشور، پس از اعمال تحریم ها مسدود شده است. درست است که در 24 فوریه، روز آغاز تهاجم به اوکراین، بانک روسیه برای اولین بار پس از سال ها به عنوان بخشی از یک سری اقدامات برای تثبیت نظام مالی روسیه مداخله کرد.

«الویرا نابیولینا»، رئیس کل بانک مرکزی این کشور گفت: «بانک مرکزی آن روز یک میلیارد دلار و روز بعد نیز مبلغ کمتری را برای حمایت از روبل هزینه کرد. اما پس از آن زمان، دولت و بانک مرکزی روسیه مجبور به اجرای اقدامات دیگری برای دفاع از پول خود شدند.»

در 28 فوریه، بانک مرکزی روسیه نرخ بهره خود را از 10 درصد به 20 درصد افزایش داد که انگیزه ای قوی برای روس ها برای حفظ ارز محلی خود بود.

اقدام قوی دیگری که توسط دولت ارائه شد این بود که به شرکت های روسی دستور دادند حداقل 80 درصد از درآمد خارجی خود را به روبل تبدیل کنند. این بدان معنا بود که اگر یک فولادساز روسی بابت فروش فولاد به شرکتی در آلمان 100 میلیون یورو درآمد کسب می کرد، باید 80 میلیون یورو از این درآمد را به روبل تبدیل می‌کرد.

کرملین همچنین فرمانی صادر کرده است که کارگزاران روسی را از فروش اوراق بهادار خارجی منع می کرد. بسیاری از سرمایه گذاران خارجی، سهام شرکت های روسی و اوراق قرضه دولتی را در اختیار دارند و در پی اعلام تهاجم روسیه و تحریم ها می خواستند دارایی های خود را بفروشند. با ممنوع کردن چنین فروش‌هایی، دولت بازارهای سهام و اوراق قرضه را تقویت کرد و دارایی‌ها را در روسیه نگه داشت و این راهکار به جلوگیری از سقوط روبل کمک کرد.

خود شهروندان روسیه هم مورد هدف دولت قرار گرفتند، زیرا کرملین آن ها را از انتقال پول به خارج منع کرد. ممنوعیت اولیه مقرر می کرد که تمام وام ها و نقل و انتقالات ارزی به حالت تعلیق در آیند. این محدودیت ها اخیراً تا حدودی کاهش یافته اند اما نقل و انتقالات تا پایان سال جاری به ۱۰هزار دلار در ماه برای افراد محدود شده است.

حرکت قوی دیگر که در رسانه های غربی نسبتاً مورد توجه قرار نگرفت این بود که بانک روسیه خرید طلا را با قیمت ثابت 5000 روبل در هر گرم از 28 مارس تا 30 ژوئن از سر گرفت. این عملیات به بانک مرکزی اجازه می دهد روبل را به طلا مرتبط کند. این عملیات امکان بازگشت به استاندارد طلا را برای اولین بار در بیش از یک قرن افزایش می دهد. علاوه بر این، با پیوند جدید بین طلا و روبل، افزایش بیشتر روبل می تواند به افزایش قیمت طلا منجر شود. به یاد داشته باشید که از زمان الحاق کریمه در سال 2014، روسیه از طریق بانک مرکزی خود بیشترین میزان طلا را خریداری کرده است و در حال حاضر ، پنجمین ذخیره بزرگ طلای جهان را در اختیار دارد.

یکی از دلایل افزایش ارزش روبل، حلقه ضعیف تحریم های غرب است: گاز طبیعی.

این تحریم ها در ابتدا برای محدود کردن توانایی روسیه برای به دست آوردن ارز خارجی – به ویژه دلار و یورو – طراحی شده بودند. اما بسیاری از کشورهای اروپایی به خرید گاز روسیه ادامه می دهند زیرا به گاز روسیه وابسته هستند و تامین کنندگان جایگزین کافی برای پاسخگویی به تقاضای گاز کشورهای اروپایی وجود ندارد.

در واقع، یکی از محرک‌های اصلی افزایش ارزش روبل، استراتژی ولادیمیر پوتین برای الزام برخی از خریداران گاز طبیعی روسیه به پرداخت قبوض گاز خود به روبل است. قراردادهای گاز طبیعی معمولا به یورو یا دلار نوشته می شود و کشورهایی که  گاز روسیه را خریداری می کنند (اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا و غیره) ذخایر روبل کمی در اختیار دارند. اجبار این کشورها به پرداخت پول گاز به ارز روسیه، به خرید مقادیر زیادی روبل منجر خواهد شد (تخمین زده می شود ارزش گاز طبیعی روسیه که روزانه توسط اتحادیه اروپا خریداری می شود، حدود یک میلیارد دلار باشد.) تقاضا برای روبل ممکن است به حد انفجار برسد و ارزش روبل را بالا ببرد این امر ، به افزایش ارزش روبل کمک کرده است.

دومین نقص تحریم‌ها، محرومیت از بدهی‌های دولتی است. یکی از مضرترین اقدامات علیه روسیه مسدود کردن حساب های خارجی این کشور بوده است. روسیه حدود 640 میلیارد دلار به صورت یورو، دلار، ین و سایر ارزهای خارجی در بانک های سراسر جهان نگهداری می‌کند. تحریم‌ها دسترسی روسیه به این دارایی‌ها را مسدود کرده است، مگر زمانی که نوبت به پرداخت سود بدهی‌های دولتی آن می‌شود. خزانه داری ایالات متحده پنجره ای را برای واسطه های مالی برای پردازش پرداخت ها برای روسیه باز گذاشته است. این پنجره ممکن است به زودی بسته شود، اما تاکنون کمک بزرگی به روسیه بوده است و بدون آن، روسیه ممکن بود مجبور به افزایش عرضه دلار از طریق فروش روبل می شد که این امر  فشار نزولی بر  پول ملی را به دنبال می آورد و اگر نمی توانست عرضه این دلارها را افزایش دهد، این رخداد پیامدهای منفی برای روسیه و روبل داشت.

یکی دیگر از عوامل موثر در تقویت روبل، افزایش قیمت نفت و گاز طبیعی است. این امر به افزایش قیمت کالاهای صنعتی منجر شده است. کشورهای صادرکننده کالا از افزایش قیمت سود می برند. این در مورد روسیه نیز صادق است که یکی از بزرگترین صادرکنندگان کالا در جهان به شمار می رود و همان طور که توضیح دادیم، با وجود تحریم ها ، این کشور همچنان به صادرات خود ادامه می دهد. روسیه علاوه بر صادرات انرژی به اروپا، روابط تجاری بسیار قوی با دیگر اقتصادهای بزرگ مانند چین و هند دارد. نتیجه خالص یک جریان ثابت ارز خارجی به روسیه و انفجار در مازاد تجاری روسیه است.

آیا بازگشت روبل آنقدر که به نظر می رسد، واقعی است؟

به نظر بسیاری از تحلیل‌گران، دولت روسیه بسیار بیشتر از دفاع از پول ملی خود، کار انجام داده است و در حال دستکاری بازار روبل و ایجاد تقاضاهایی است که قبل از این وجود نداشت.

برخی از ناظران، بانک مرکزی روسیه را به دلیل استفاده از ابزارهای مختلف برای نشان دادن روبل به عنوان یک ارز ارزشمند سرزنش می کنند در حالی که در واقع افراد بسیار کمی در خارج از روسیه می خواهند روبل بخرند مگر این که کاملاً مجبور باشند.

در حال حاضر معامله گران، دیگر به روبل به عنوان یک ارز مناسب برای تجارت آزاد نگاه نمی کنند. کنترل سرمایه اعمال شده در نتیجه تحریم های غرب به این معنی است که نرخ ارز به طور موثر مدیریت می شود.

بسیاری از صرافی‌ها حتی معامله روبل را متوقف کرده‌اند، زیرا معتقدند ارزش درج شده روی نمایشگرها، قیمتی نیست که بتوان آن را در دنیای واقعی معامله کرد.

روس‌ها ابتدا برای برداشت ارز در دستگاه‌های خودپردازATM  در سراسر کشور صف می‌کشیدند، اما پس از تثبیت روبل، این وحشت فروکش کرد. استراتژیست ها می گویند: «افزایش ارزش روبل مشروع نیست و اگر موانع مصنوعی برداشته شوند، ارز در سطح بسیار متفاوتی معامله می شود.»

چشم اندازهای بلندمدت برای روبل چیست؟

مداخلات دولت که در بالا توضیح داده شد خطرات قابل توجهی را به همراه دارد. اگر روسیه پس از لغو تحریم ها و بازگرداندن روابط تجاری با غرب موفق به یافتن راه حلی برای مشکل اوکراین شود، روبل به طور بالقوه می تواند ارزش فعلی خود را حفظ کند. از سوی دیگر، اگر این اقدامات بدون قطعنامه لغو شوند، روبل ممکن است سقوط کند و به انفجار تورم داخلی و ایجاد رکود اقتصادی عمیق در روسیه منجر شود.

در واقع، برخی از اقدامات – از جمله اقدامات داخلی – باید در میان مدت لغو شوند. به عنوان مثال، وام گیرندگان روسی نمی توانند در طولانی مدت به پرداخت نرخ های بهره بسیار بالا ادامه دهند. نرخ بهره در هفته گذشته از 20 درصد به 14 درصد کاهش یافت، اما سطح مطلق همچنان نسبتاً بالاست و صنعت و رشداقتصادی را تهدید می کند.

از سوی دیگر، مازاد حساب جاری، اثرات درازمدت تحریم ها را پنهان می کند و به طور اجتناب ناپذیری تاثیر منفی شدیدی بر اقتصاد و در نتیجه روبل خواهد داشت.

اما بزرگترین تهدید برای روبل قطعاً عاملی است که به آن اجازه می دهد در حال حاضر بسیار قوی باشد، یعنی استراتژی پوتین در مورد صادرات گاز طبیعی به اروپا. قراردادهای گاز در نهایت باید مورد مذاکره مجدد قرار گیرند و این یک شرط مطمئن است که مشتریان فعلی روسیه قصد دارند تا میزان واردات گاز طبیعی روسیه را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.

ایالات متحده در حال حاضر محموله هایی از گاز طبیعی را به اروپا ارسال می کند. صحبت از عرضه گاز از سوی کشورهای انگلیس، نروژ، قطر و آذربایجان نیز مطرح است. اسرائیل نیز در حال بررسی ایده خط لوله گاز است. کاهش تقاضا تأثیر منفی قابل توجهی بر تراز تجاری و بالفعل روبل خواهد داشت.

نتیجه

پس از افت شدید روبل در آغاز جنگ در اوکراین، پول ملی روسیه ارزش خود را در برابر سایر ارزهای جهانی دوباره به دست آورده است. تغییری که با کنترل سرمایه تهاجمی اعمال شده توسط مسکو و جریان ثابت پرداخت ها برای صادرات نفت و گاز این کشور امکان پذیر شد.

مقاومت روبل در برابر تحریم ها ممکن است به رژیم رئیس جمهور ولادیمیر پوتین اجازه دهد تا حداقل به طور موقت بر تلاش های بین المللی برای به حاشیه راندن دولتش پیروز شود. با این حال، این بهبود وضعیت روبل ممکن است موقتی باشد.