اخبار چین، هفته گذشته بازارهای آمریکا را تحت تاثیر قرار داد و شور‌و‌هیجانی را که پیرامون هوش مصنوعی شکل گرفته بود، مختل کرد. یک شرکت مرموز چینی به نام دیپ‌سیک اعلام کرد که می‌تواند با غول‌های هوش مصنوعی آمریکا رقابت کند، اما با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر. این شرکت پس از انتشار مقاله‌ای در ماه گذشته که نشان می‌داد مدل DeepSeek-V3 با کمتر از شش میلیون دلار هزینه محاسباتی از پردازنده‌های Nvidia H800 آموزش دیده است، توجه محافل جهانی هوش مصنوعی را به خود جلب کرد. این مدل که از رقیب خود چت جی‌پی‌تی پیشی گرفته بود، به صدر فهرست اپلیکیشن‌های رایگان در اپ‌استور اپل در ایالات‌متحده رسید. تحلیلگران با توجه به محدودیت‌های دولت آمریکا در دسترسی چین به تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی، این موفقیت را چشمگیر دانستند. این اتفاق باعث شد که برخی از تصمیم‌های شرکت‌های فناوری آمریکایی برای سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار در هوش مصنوعی زیر سوال برود و سهام چندین غول فناوری، از جمله انویدیا (Nvidia) تحت تاثیر قرار گیرد، به‌گونه‌ای که سازندگان تراشه هم با ضررهای قابل توجهی روبه‌رو شدند. کاهش تقریبی ارزش بازار انویدیا در روز دوشنبه یک رکورد محسوب می‌شود. این کاهش بیشتر از مجموع ارزش بازار دو غول صنعت هوم دیپو و لووز بود. با این حال، ارزش بازار انویدیا همچنان کمی کمتر از سه تریلیون دلار باقی ماند. جنسن هوانگ، مدیر عامل میلیاردر این شرکت، شاهد کاهش نزدیک به 21 میلیار‌ددلاری دارایی خالص خود بود. ارزش سهام شرکت‌های فعال در حوزه انرژی، مانند ویسترا، کانستلیشن و جی‌ای ورنووا، به‌دلیل انتظارات از افزایش زیرساخت‌های هوش مصنوعی در آمریکا و نیاز گسترده آن به انرژی که افزایش قابل توجهی در ارزش سهام داشتند نیز، این هفته کاهش یافت. با این حال، هیاهوی بخش فناوری باعث شد که برخی از سودهای قابل توجه در دیگر بخش‌های بازار ایالات‌متحده کمتر دیده شوند، از جمله بخش کالاهای مصرفی اختیاری (که شامل آمازون و تسلا می‌شود) و بخش ارتباطات (که متاپلت‌فرم‌ها در آن قرار دارد). در این هفته کاهش شاخص اس‌اند‌پی 500 در بخش فناوری بزرگ‌ترین افت این شاخص در حدود چهار ماه گذشته بود. ضررهای سنگین شرکت‌های سازنده تراشه مانند انویدیا، میکرون‌تکنولوژی و برادکام باعث افت شاخص شدند. این کاهش می‌توانست شدیدتر باشد، اما رشد قابل توجه سهام اپل تا حدودی از آن جلوگیری کرد. میزان کاهش تقریبی امتیاز شاخص اس‌اند‌پی 500 در روز جمعه، از زمانی که کاخ سفید تصمیم ترامپ درباره تعرفه‌ها را تایید کرد تا زمان بسته شدن بازار، حدود 2 /1 درصد بود. اگرچه افت شدیدی محسوب نمی‌شود، اما یادآور دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ بود. زمانی که اعلام سیاست‌های تجاری می‌توانست به‌سرعت جهت بازار سهام را تغییر دهد. با این حال به نظر می‌رسد، بازی برای اپل متفاوت‌تر از بقیه رقم خورده است. اپل که برخلاف رقبای خود مانند مایکروسافت، آلفابت (شرکت مادر گوگل) و متا که در حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند، محتاطانه‌تر عمل کرده بود، تحت تاثیر منفی این رویداد قرار نگرفت. در واقع اگر پیشرفتهای اولیه شرکت دیپ‌سیک در کاهش هزینه‌های هوش مصنوعی ادامه پیدا کند و به یک روند مثبت و رو به رشد تبدیل شود، این استراتژی محتاطانه می‌تواند به نفع اپل تمام شود. اگر دیپ‌سیک در کاهش هزینه‌های هوش مصنوعی موفق باشد، ممکن است اپل از این تغییرات بهره‌مند شود. با این حال رقابت به همین‌جا ختم نشد. نکته مهم‌تر برای سهامداران این بود که متا بار دیگر بر تعهد خود به سرمایه‌گذاری سنگین در اجرای استراتژی هوش مصنوعی‌اش تاکید کرد. زاکربرگ با نگرش خوش‌بینانه‌ای بیان کرده است که موفقیت مدل‌های دیپ‌سیک باعث تقویت باور او به «هوش مصنوعی متن باز» شده است. متا پیشتر اعلام کرده بود که قصد دارد در سال 2025 مبلغ 65 میلیارد دلار برای پیشبرد اهداف هوش مصنوعی خود هزینه کند. سهام اوراکل نیز سهام دیگری بود که در برابر دیپ‌سیک از افت ارزش خود ممانعت کرد. سهام اوراکل و در نتیجه دارایی خالص لری الیسون افزایش یافت، چرا که دونالد ترامپ اعلام کرد که شراکت جدید بین اوپن ای‌آی، اوراکل و سافت‌بانک به سرمایه‌گذاری بزرگی در زیرساخت‌های مرتبط با هوش مصنوعی منجر خواهد شد. این خبر باعث افزایش انتظارات مثبت از آینده شرکت‌های مشارکت‌کننده در این پروژه و به‌تبع آن افزایش ارزش سهام آنها شد. در واقع حمایت‌های دولت و همکاری‌های بزرگ به این شرکت‌ها کمک کرد تا همچنان جذاب و باارزش باقی بمانند. این شراکت توانست به اوراکل این امکان را بدهد که در رقابت با دیگر غول‌های فناوری، موقعیت خود را حفظ کند و حتی از آن بهره ببرد.
چرا دیپ‌سیک جنجال به پا کرد؟
با انتشار چت‌جی‌پی‌تی از شرکت اوپن ای‌آی در اواخر سال 2022، شرکت‌های فناوری چینی به تکاپو افتادند تا چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی خود را توسعه دهند. با این حال، پس از عرضه اولین مدل چینی معادل چت جی‌پی‌تی، از سوی غول جست‌وجوی اینترنتی بایدو (Baidu)، بسیاری در چین از شکاف بین توانایی‌های هوش مصنوعی شرکت‌های آمریکایی و چینی ناامید شدند. تا اینکه مدل‌های دیپ‌سیک این روایت را کاملاً تغییر دادند. این استارت‌آپ چینی اعلام کرد که دو مدل دیپ‌سیک v3 و دیپ‌سیک R1 که مورد تحسین مدیران سیلیکون‌ولی و مهندسان شرکت‌های فناوری آمریکایی قرار گرفته‌اند، هم‌سطح با پیشرفته‌ترین مدل‌های اوپن ای‌آی و متا هستند. کیفیت بالا و کارایی اقتصادی این مدل‌ها باعث شد که دیپ‌سیک به یک رقیب جدی در صنعت هوش مصنوعی تبدیل شود. همچنین اطلاعات در پست رسمی در حساب وی‌چت شرکت دیپ‌سیک نشان می‌دهد که مدل‌های دیپ‌سیک ارزان‌تر هستند. مدل دیپ‌سیک R1 که هفته گذشته منتشر شد، بسته به نوع وظیفه، 20 تا 50 برابر ارزان‌تر از مدل O1 شرکت اوپن ای‌آی است. راسگون، تحلیلگر در صنعت هوش مصنوعی در مصاحبه‌ای در این زمینه مطرح کرد: «من هیچ ایده‌ای در مورد اقتصاد آن ندارم، اما فکر می‌کنم قیمت‌های پایین‌تر باعث وحشت مردم شده است.» با این حال، برخی به‌طور علنی نسبت به موفقیت دیپ‌سیک ابراز تردید کرده‌اند. الکساندر وانگ، مدیرعامل Scale AI، در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌بی‌سی ادعا کرد که دیپ‌سیک دارای 50 هزار تراشه انویدیا H100 است. این در حالی است که واشنگتن مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای فروش تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به شرکت‌های چینی داشته است. دیپ‌سیک هنوز به این ادعا واکنشی نشان نداده است. تحلیلگران برنستاین در گزارشی پژوهشی تاکید کردند که هزینه‌های کلی آموزش مدل V3 شرکت دیپ‌سیک مشخص نیست اما بسیار بیشتر از 58 /5 میلیون‌دلاری است که این استارت‌آپ برای توان محاسباتی اعلام کرده است. آنها همچنین اشاره کردند که هزینه‌های آموزش مدل R1، که به همان اندازه مورد تحسین قرار گرفته، افشا نشده است. این وضعیت همچنین در ایالات‌متحده باعث شده که برخی افراد، مانند مارک آندرسین، به مقایسه با دوران موشک اسپوتنیک اشاره کنند که رقابت فضایی میان آمریکا و شوروی را به راه انداخت. در این مورد، برخی معتقدند که انتشار دیپ‌سیک R1 همزمان با تحلیف ترامپ، یک حرکت سیاسی برای رقابت با آمریکا در زمینه هوش مصنوعی است. این تحولات به نظر می‌رسد که به چالشی جدید در زمینه رقابت فناوری میان چین و آمریکا تبدیل شده است.
چه کسی پشت دیپ‌سیک است؟
دیپ‌سیک یک استارت‌آپ مستقر در هانگژو است که سهامدار اصلی آن لیانگ ونفنگ، هم‌بنیان‌گذار صندوق High-Flyer است. در مارس 2023، های-فلایر در حساب رسمی وی‌چت خود اعلام کرد قصد دارد مسیر تازه‌ای را آغاز کند و به جای تمرکز صرف بر معاملات مالی، منابع خود را برای ایجاد یک گروه تحقیقاتی مستقل و پیشرو در حوزه AGI (هوش مصنوعی عمومی) اختصاص دهد. اندکی بعد، دیپ‌سیک متولد شد. اوپن ای‌آی سازنده چت جی پی‌تی، AGI را نوعی هوش مصنوعی می‌داند که در اکثر وظایف اقتصادی ارزشمند از توانایی‌های انسانی فراتر می‌رود. با این حال، هنوز مشخص نیست که های-فلایر چه میزان سرمایه‌گذاری در دیپ‌سیک انجام داده است. نکته جالب اینجاست که دفتر این شرکت در همان ساختمانی قرار دارد که دیپ‌سیک در آن مستقر است. همچنین، طبق سوابق شرکتی چین، های-فلایر مالک پتنت‌هایی (سند قانونی) مرتبط با خوشه‌های تراشه‌ای مورد استفاده در آموزش الگو‌های هوش مصنوعی است. پیش از این، در جولای 2022، واحد هوش مصنوعی های-فلایر اعلام کرده بود که یک خوشه پردازشی متشکل از 10 هزار تراشه A100 را در اختیار دارد و اداره می‌کند. موفقیت دیپ‌سیک در چین نه‌تنها در دنیای فناوری، بلکه در مراجع سیاسی چین نیز برجسته شده است. بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی چین، در تاریخ 20 ژانویه، روزی که دیپ‌سیک R1 برای عموم منتشر شد، لیانگ، بنیان‌گذار دیپ‌سیک، در یک نشست بسته برای تاجرها و کارشناسان که لی چانگ، نخست‌وزیر چین برگزار کرده بود، حضور داشت. حضور لیانگ در این گردهمایی می‌تواند نشانه‌ای باشد از اینکه موفقیت دیپ‌سیک ممکن است برای هدف سیاستی پکن در زمینه غلبه بر محدودیت‌های صادراتی واشنگتن و دستیابی به خودکفایی در صنایع استراتژیک مانند هوش مصنوعی اهمیت داشته باشد. در نشست مشابهی در سال گذشته رابین لی، مدیرعامل بایدو، حضور داشت. این وقایع نشان می‌دهد که این موفقیت‌ها نه‌تنها باعث تغییر در بازار هوش مصنوعی شده، بلکه می‌تواند تاثیر زیادی در روندهای اقتصادی و سیاسی جهان داشته باشد.
آنچه مطرح شد
استارت‌آپ چینی دیپ‌سیک، تحولی در بازار سهام و بحث‌های زیادی در زمینه رقابت اقتصادی و ژئوپولیتیک میان آمریکا و چین در توسعه فناوری هوش مصنوعی به راه انداخت. مدل چت‌بات هوش مصنوعی این شرکت که رقیب چت جی‌پی‌تی است، به پردانلودترین اپلیکیشن رایگان در اپ‌استور اپل تبدیل شد. چیزی که نگرانی‌هایی را در میان برخی از ناظران صنعت فناوری آمریکا به وجود آورده، این است که این استارت‌آپ چینی توانست با هزینه‌ای بسیار کمتر از شرکت‌های آمریکایی در زمینه هوش مصنوعی به مدل‌هایی دست یابد که کیفیت مشابه مدل‌های پیشرفته آمریکایی را دارند. با اینکه بسیاری از تحلیلگران دیپ‌سیک را تحسین کردند، برخی دیگر مانند راگسون معتقدند که هیاهو و تصورات نادرست درباره پیشرفتهای فناوری دیپ‌سیک باعث گیج شدن بازار شده است. دیپ‌سیک که در هانگژو چین تاسیس شد، در سال 2023 مدل‌های پیشرفتهای از هوش مصنوعی خود را به بازار معرفی کرد. این شرکت با استفاده از تراشه‌های H800 انویدیا مدل‌هایی را توسعه داده که با وجود ارزان‌تر بودن، توانمندی‌های مشابه مدل‌های آمریکایی را دارا هستند. مقاله پژوهشی که اخیراً منتشر شد، به‌طور ویژه مدل دیپ‌سیک R1 را معرفی کرد که توانایی‌های استدلال پیشرفته را دارد و هزینه بسیار کمتری نسبت به مدل مشابه خود از اوپن ای‌آی به نام O1 دارد. ظهور دیپ‌سیک و موفقیت مدل‌های آن نشان می‌دهد که رقابت در حوزه هوش مصنوعی به‌سرعت در حال تغییر است. برخلاف تصور قبلی که غول‌های فناوری آمریکایی مانند مایکروسافت و متا برتری چشم‌گیری در زمینه AI دارند، حالا این رقابت ممکن است به‌طور جدی از سوی رقبای خارجی و استارت‌آپ‌های جدید مانند دیپ‌سیک به چالش کشیده شود. بااینکه زاکربرگ، مدیرعامل متا با نگرش مثبت به استراتژی هوش مصنوعی متن باز اشاره کرده است و به این باور رسیده که این استراتژی ممکن است موفق‌تر باشد. در عین حال، این نگرش در برابر چالش‌هایی مانند آموزش مدل‌ها بر اساس داده‌های عمومی قرار دارد که ممکن است بر ایجاد تمایز و مزیت رقابتی تاثیرگذار باشد. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلانی که شرکت‌های بزرگ مانند متا قصد دارند در زمینه هوش مصنوعی انجام دهند، می‌توان پیش‌بینی کرد که هوش مصنوعی در آینده‌ای نزدیک نقش بسیار بزرگی در فناوری‌ها و صنایع مختلف خواهد داشت. با این حال، پرسش‌هایی مانند چگونگی ایجاد تمایز در رقابت‌های جهانی و ایجاد کسب‌وکارهای پایدار و مبتنی بر مزیت رقابتی متمایز همچنان به قوت خود باقی است. در واقع می‌توان گفت، آینده هوش مصنوعی به تعامل میان استراتژی‌های متن باز، رقابت بین شرکت‌ها و دسترسی به داده‌های عمومی بستگی خواهد داشت. با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری که غول‌های فناوری آمریکایی و رقبای بین‌المللی انجام می‌دهند، این حوزه به‌شدت رقابتی و پر از نوآوری خواهد بود. هر چند دستیابی به مزیت رقابتی همچنان یک چالش بزرگ باقی می‌ماند. به‌طور کلی، پیشرفتهای اخیر مانند دیپ‌سیک به وضوح نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به یکی از حوزه‌های اصلی رقابت جهانی تبدیل شده است. این رقابت تنها محدود به شرکت‌های بزرگ نیست و استارت‌آپ‌های نوآور نیز می‌توانند در آن نقش مهمی ایفا کنند. در این میان، فناوری‌هایی که بتوانند بر مزیت‌های رقابتی واقعی و متمایز تاکید کنند، برنده خواهند بود. هوش مصنوعی به‌سرعت در حال تبدیل شدن به یک عرصه رقابتی و پیچیده است که در آن داده‌ها، استراتژی باز و سرمایه‌گذاری‌های کلان نقشی حیاتی خواهند داشت. برای شرکت‌ها، چالش ایجاد مدل‌های متمایز در بازار رقابتی هوش مصنوعی به‌خصوص در پی افزایش دسترسی به داده‌ها، تبدیل به یک موضوع مهم خواهد بود. همان‌طور که مارک آندرسین، از اصطلاح «لحظه اسپوتنیک» برای توصیف دیپ‌سیک R1 استفاده کرد و آن را به یک رویداد کلیدی در دنیای هوش مصنوعی تشبیه کرد که مشابه چالشی است که اسپوتنیک برای ایالات‌متحده در رقابت فضایی ایجاد کرده بود. «لحظه اسپوتنیک» یک لحظه سرنوشت‌ساز است که رقابت شدید یا تغییرات عظیمی را در پی می‌آورد که از پرتاب ماهواره اسپوتنیک از سوی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1957 الهام گرفته شده است و این واقعه باعث آغاز رقابت فضایی در دوران جنگ سرد میان شوروی و ایالات‌متحده شد. پیشرفت تکنولوژیک دیپ‌سیک ممکن است موقعیت رقابتی ایالات‌متحده در زمینه هوش مصنوعی به‌ویژه در مقایسه با چین را دچار تغییرات جدی کند. علاوه بر این، زمان‌بندی انتشار دیپ‌سیک ممکن است به دلایل سیاسی بوده و بر سیاست خارجی ایالات‌متحده به‌ویژه در زمینه محدود کردن فروش تراشه‌های هوش مصنوعی به چین، تاثیر بگذارد. برخی از کارشناسان بر این باورند که این انتشار تنها یک دستاورد تکنولوژیک نیست، بلکه عوامل سیاسی نیز در تعیین زمان آن نقش داشته‌اند، مشابه انتشار گوشی جدید شرکت هوآوی در جریان مذاکرات دیپلماتیک درباره تحریم‌های صادراتی دولت بایدن در سال 2023. شاید بتوان گفت که انتشار دیپ‌سیک به‌عنوان یک پیشرفت تکنولوژیک بزرگ درست در زمان تحلیف ترامپ، نه‌تنها رقابت آمریکا و چین در زمینه هوش مصنوعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به نظر می‌رسد که زمان‌بندی این رویداد نیز به‌طور عمدی و با توجه به شرایط سیاسی انتخاب شده است. این اتفاق می‌تواند تاثیرات عمیقی بر سیاست‌های ایالات‌متحده در زمینه صادرات فناوری به چین و همچنین رقابت جهانی در این حوزه داشته باشد. آزاده خرمی مقدم
دیدگاه تان را بنویسید