خانه‌ای بدون نیاز به کولر: شاهکار چوبی تهران که گرمای تابستان را شکست می‌دهد | معماری شگفت‌انگیز خانه چوبی حکیمیه

معماری ایرانی در خانه چوبی 

خانه چوبی حکیمیه، شاهکاری از هنر و معماری ایرانی، تلفیقی زیبا از سنت‌های کهن و نوآوری‌های پایدار است. این بنا، با الهام از فرهنگ و هنر ایران‌زمین و بهره‌گیری از مواد طبیعی مانند چوب، فضایی آرامش‌بخش و دلپذیر را در قلب تهران به وجود آورده است. طراحی منحصربه‌فرد این خانه نه تنها به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه نشان‌دهنده توانایی‌های معماری ایرانی در ایجاد ساختمانی مقاوم و دوستدار طبیعت است.

در همین روزهایی که جهان گرمایی بی‌سابقه را تجربه می‌کند، یکی از خانه‌های خاص تهران بدون استفاده از کولر آبی و گازی هوایی خنک و دلپذیر دارد.در این خانه تونل‌هایی شبیه کوچه پسکوچه‌های باریک شهر بادگیرها بنا کرده‌اند که از چفت و بست کردن قطعات چوب و شیشه‌های رنگی درست شده‌اند و به‌اندازه وسایل سرمایشی امروزی سرما ایجاد می‌کنند. با آن که نور چلچراغ‌های بزرگ و نورانی آویخته از سقف اتاق‌های این خانه درخشان و خیره کننده است، میزان انرژی برق مصرفی ساختمان از انرژی چند لامپ ١٠٠ وات تجاوز نمی‌کند و برای پرورش‌دار و درخت انبوه و سرسبز آن حتی به‌اندازه یک استکان آب آشامیدنی مصرف نمی‌شود! همین عجایب باعث شده تنها خانه چوبی پایتخت را ساختمان دوستدار محیط‌زیست بنامند و آن را شایسته دریافت لوح نقره‌ای بدانند، اما شگفتی‌های خانه چوبی محله حکیمیه به همین موارد ختم نمی‌شود و تاب آوردن این ساختمان ٣ طبقه تنیده شده از کنده‌های کاج و صنوبر در مقابل طوفانی با شدت ١٢٠ کیلومتر در ساعت و زلزله‌ای با شدت ٧ ریشتر اوج هنرنمایی استاد عباس افتخاری است:

ترکیب چشمنواز

از پشت در چوبی خوش نقش و نگار خانه، قامت ساختمان رشید آن پیدا است. روی دهانه دودکشی که وسط سقف شیب‌دار طبقه سوم نصب شده، کلاغی آسوده و بی‌خیال‌دار و درخت سرک کشیده از حیاط را تماشا می‌کند. کنار دودکش سرد و خاموش، صفحات مشبک آبگرمکن خورشیدی به چشم می‌خورد که ته لوله کشی آن به سالن جکوزی خانه می‌رسد. همین‌که به سنگفرش حیاط پا می‌گذارید شاخه‌های گیاهان رونده سرسبزی که از هره بالکن به روی دیوارهای آجری خزیده‌اند دلبری می‌کنند و صدای جریان آب روان در بستر سنگی جوی وسط حیاط به زیبایی به گوش می‌رسد. شیشه‌های رنگی پنجره‌های بزرگی که منظم و هم‌اندازه در قاب دیوارهای چوبی طبقات دوم و سوم جا گرفته‌اند، جلوه تخته‌ها و الوارهای قهوه‌ای رنگ آنها را دو چندان کرده‌اند. عرشه حمال گوشه حیاط تنها سازه فلزی ساختمان است که سنگینی بار طبقات چوبی را به دوش می‌کشد. از این عرشه تا پشت‌بام پلکانی چوبی کشیده شدهوگیاهان رونده‌ای که در طول پلکان امتداد دارند، با سیستم قطره‌ای آبیاری می‌شوند.

کف پذیرایی، آشپزخانه و اتاق‌های نشیمن از الوارهای درختان صنوبر ساخته شده‌اند و روشنایی چلچراغ‌های بزرگ و درخشانی که وسط الوارهای کاج سقف‌ها آویخته‌اند ملایم و دلنشین است. نمای مشبکی و هشت پر دیواره‌های کوتاه ایوان و بالکن خانه به سبک ارسی‌های قدیمی ساخته شده و در ساعت آفتابی دوخته شده بر پیشانی حیاط، کوتاه و بلند شدن سایه منقار مرغی ماهی‌خوار گذر زمان را نمایش می‌دهد. سقف کتابخانه بزرگ و پر و پیمان خانه متحرک است و ساکنان خانه می‌توانند با کنار زدن آن زیر سقف آسمان مطالعه کنند. در چینش چوب‌های سقف و دیوارهای ساختمان هنرهای سنتی و بومی شهرهای مختلف کشور به چشم می‌خورد و مصالح سقف آشپزخانه به سبک حصیربافی مردم خوزستان کنار هم قرارگرفته و در طراحی سقف راهرو نمایی از نیزارهای هویزه در ذهن تداعی می‌شود. انتهای پلکان چوبی ساختمان به سالن جکوزی آن می‌رسد که حوضچه‌های فیروزه‌ای رنگ آن به حوض‌های حیاط‌های قدیمی بی‌شباهت نیست. آب جکوزی که به هرم آفتاب تابیده بر آبگرمکن خورشیدی پشت‌بام گرم و دلچسب شده، آبی غیر شرب است که هر ٦ ماه یک بار به وسیله تانکر به اینجا منتقل می‌شود و بعد از ضدعفونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پایان ٦ ماه هم که تانکر آب تازه از راه می‌رسد، آب‌های خاکستری و استفاده شده جکوزی برای آبیاری‌دار و درخت و گل و گیاه خانه ذخیره می‌شود تا قطره‌ای از این مایع ارزشمند هدر نرود.

ویترینی از هنر و معماری ایرانی

بزک‌ودوزک اسباب و اثاثیه خانه هم با ساختمان آن همنوایی دارند و هنر کدبانوی باسلیقه خانواده افتخاری سبب شده این فضای ٣۵٠ متری به گنجینه‌ای از فرهنگ و هنر ایران‌زمین تبدیل شود. او برای پوشش مبلمان پذیرایی از بافته‌های زنان گیلانی استفاده کرده و در میان تندیس‌های مفرغی که در ویترین چوبی ارسی مانندی چیده است، گله‌ای اسب در حال تاخت و تاز خودنمایی می‌کنند تا علاوه بر سررشته داشتن اهالی لرستان در هنر مفرغ کاری، یکه‌تازی این خطه در پرورش اسب‌های نجیب هم در ذهن تداعی شود. شاه مار تاجداری هم که به‌عنوان نرده کنار پلکان طبقه دوم قرارگرفته از جنس مفرغ است و به باور قدیمی ایرانیان اشاره دارد که به‌عنوان دعایی خیر برای هم آرزو می‌کردند هیچوقت بی‌ماری نبینند و این نماد برکت و سلامتی خانه‌های‌شان را ترک نکند. اغلب فرش و پشتی‌های گوشه کنار پذیرایی و اتاق‌ها دستبافت هستند و می‌توان هنر زنان قالی‌باف ترکمن و بلوچ و خراسانی را در طرح و نقش‌های رنگی آنها تماشا کرد. در آشپزخانه کدبانوی خوش ذوق خانه هم اسباب و اثاثیه مفرغی به چشم می‌خورد و وقتی عطر چای و دمنوش‌های گیاهی سماور ذغالی او بلند می‌شود، آرامش خانه چوبی را دوچندان می‌کند.

عباس افتخاری خانه چوبی خود را «رویای کودکی» نامیده است. او نقاش نیست، ولی در طراحی خانه منحصربه‌فردش از نقاشی‌های دوران کودکی خود الهام گرفته است. دکتر افتخاری در رشته مرمت آثار تاریخی و طراحی صنعتی تحصیل کرده و می‌گوید: «در نقاشی‌های دوران کودکی ما خانه‌ای وجود داشت که از خطوطی ساده و ابتدایی به وجود می‌آمد، اما زیبا و دلنشین بود. ما برای سقف این خانه دودکش می‌کشیدیم، پنجره‌هایش بزرگ بودند و در برکه کنار آن مرغابی‌ها بازیگوشی می‌کردند. آسمان نقاشی‌های ما همیشه صاف و آبی بود و پرنده‌هایی که از بهم پیوستن دو خط اریب کوتاه شکل می‌گرفتند، می‌توانستند تا رسیدن به خورشید خانم طلایی اوج بگیرند و پرواز کنند. من همیشه دوست داشتم در چنین خانه باصفایی زندگی کنم و وقتی تصمیم گرفتم رویای کودکی‌ام را تجسم ببخشم، چوب را به‌عنوان مصالح آن استفاده کردم تا به محیط‌زیست آسیبی نرسد، انرژی مثبت طبیعت را به ما منتقل کند و در کوتاه‌ترین زمان ساخته شود.»

٧٢ قطعه چوبی که خانه رویای کودکی را تشکیل داده‌اند، در کارگاهی طراحی و در زمین پدری افتخاری با پیچ و مهره به هم چفت شده‌اند. اگر هم روزی آنها بخواهند از محله حکیمیه به محل دیگری بروند، می‌توانند این قطعات را جمع‌آوری و در جای دیگری دوباره روی هم سوار کنند. خانه چوبی از آزمون‌ها و آزمایش‌های بسیاری سربلند بیرون آمده و ثابت کرده به مدد مواد ضد آب و ضد حشره، فریم‌های فلزی و عایق‌هایی که برای استحکام و حفظ دیوارهای چوبی اش به‌کار رفته، لااقل می‌تواند ٣۵٠ سال عمر کند، بدون آن که از زلزله‌های شدید و سیل و آتش‌سوزی‌های احتمالی آسیب ببیند.در این خانه تونل‌هایی شبیه کوچه پسکوچه‌های باریک شهر بادگیرها بنا کرده‌اند که از چفت و بست کردن قطعات چوب و شیشه‌های رنگی درست شده‌اند و به‌اندازه وسایل سرمایشی امروزی سرما ایجاد می‌کنند. با آن که نور چلچراغ‌های بزرگ و نورانی آویخته از سقف اتاق‌های این خانه درخشان و خیره کننده است، میزان انرژی برق مصرفی ساختمان از انرژی چند لامپ ١٠٠ وات تجاوز نمی‌کند و برای پرورش‌دار و درخت انبوه و سرسبز آن حتی به‌اندازه یک استکان آب آشامیدنی مصرف نمی‌شود! همین عجایب باعث شده تنها خانه چوبی پایتخت را ساختمان دوستدار محیط‌زیست بنامند و آن را شایسته دریافت لوح نقره‌ای بدانند، اما شگفتی‌های خانه چوبی محله حکیمیه به همین موارد ختم نمی‌شود و تاب آوردن این ساختمان ٣ طبقه تنیده شده از کنده‌های کاج و صنوبر در مقابل طوفانی با شدت ١٢٠ کیلومتر در ساعت و زلزله‌ای با شدت ٧ ریشتر اوج هنرنمایی استاد عباس افتخاری است:

تنها خانه تهران که در تابستان داغ بی نیاز از کولر است