دیابت: قاتل خاموش در کمین مبتلایان!
فقدان علائم هشدار در افت قند خون، جان مبتلایان به دیابت را به خطر می‌اندازد. این افراد ممکن است بدون هیچگونه علائمی از جمله لرزش، تعریق یا گرسنگی ناگهانی، قند خونشان به شدت افت کند و در معرض تشنج، اغما و حتی مرگ قرار گیرند.
در هر فرد دیابتی که چه با داروهای کنترل قند خون و چه از طریق تزریق انسولین، تحت درمان باشد، به دلیل اینکه ترشح انسولین خارج از کنترل بدن است، احتمال افت قند خون وجود دارد. برخی از راهکارهای موقت برای برگرداندن سطح قندخون به محدوده طبیعی، شامل مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های شیرین و حاوی قند بالا است، اما برای درمان طولانی‌مدت ابتدا باید علت زمینه‌ای که باعث افت قند خون شده است شناسایی و برطرف شود.
دکتر سید حسین صمدانی‌فرد، فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم (اندوکرینولوژی)، در توضیح این موضوع می‌گوید: «افت قند خون حاصل از انسولین، خطرناک نیست چون فرد به‌واسطه برخی علائم متوجه این وضعیت می‌شود و با خوردن یک خوراکی شیرین می‌تواند از تشدید اوضاع جلوگیری کند. اما زنگ خطر زمانی به صدا درمی‌آید که بدن دچار افت قند خون می‌شود، اما دیگر علائمی بروز نمی‌دهد که فرد را از این وضعیت بحرانی آگاه کند. این مورد به مراتب خطرناک‌تر است و حتی مواقعی که افراد تحت این شرایط در خواب به سر ببرند یا در محیطی تنها باشند و امکان کمک گرفتن از دیگری فراهم نباشد، احتمال خطرات مغزی وجود دارد.»
چرا در برخی موارد، افراد متوجه افت قند خون خود نمی‌شوند؟
در کسانی که دیابت نوع ۱ دارند و انسولین مصرف می‌کنند، نه دیابت نوع ۲ که قرص‌های ساده می‌خورند، احتمال افت قند خون بیشتر است. در دیابت نوع ۱، افرادی که می‌خواهند قند خونشان را دقیق کنترل کنند، اصلاً اجازه نمی‌دهند قندشان بالا برود. در این شرایط، بدن قند خون پایین را به‌عنوان یک اتفاق طبیعی تعبیر می‌کند و دیگر افت قند خطرناک را مشخص نمی‌کند؛ به عبارتی تعریق، گرسنگی و سایر علائم هشداردهنده را بروز نمی‌دهد.
در چنین شرایطی، این بیماران ممکن است دچار افت قند شوند، اما متوجه آن نشوند. در مواردی که افراد تحت این شرایط، در خواب به سر ببرند یا در محیطی تنها باشند و امکان کمک گرفتن از دیگری فراهم نباشد، احتمال خطرات مغزی وجود دارد.
آیا افت قند خون منجر به مرگ می‌شود؟
افت قند خون در شرایط عادی باعث مرگ نمی‌شود، چرا که بدن مکانیسم‌های جبرانی دارد و می‌تواند با بروز تعریق، احساس گرسنگی، دو بینی، سرگیجه و احساسات غیرطبیعی به‌نوعی آلارم بدهد و فرد را از این وضعیت اضطراری آگاه کند. اما در شرایطی که افت و نوسان قند خون در فردی مزمن باشد، ممکن است بدن دیگر علائم هشدار صادر نکند؛ به این دلیل که مغز جهت کارکرد درست و ارسال سیگنال به بدن، به یک منبع مداوم گلوکز نیازمند است و در زمان افت قند، مغز از این منبع محروم می‌شود و قادر به بروز علائم نیست.
در علم پزشکی از این وضعیت با نام «Hyperglycemia Unawareness» یا «ناآگاهی از افت قند خون» یاد می‌شود؛ که این خطرناک است و در برخی موارد منجر به اغما (کما) و حتی مرگ می‌شود. هم‌چنین ممکن است فرد را در حین انجام امور مختلف روزمره، به‌ویژه راه‌رفتن یا رانندگی، دچار سانحه جدی کند.
راهی برای پیشگیری از این شرایط وجود دارد؟
بله. ما اصلاً نباید اجازه دهیم که قند خون بیمار پایین برود. پزشک باید با درمان اصولی و نوع انسولینی که تجویز می‌کند، این مسئله را کنترل کند. هم‌چنین طی بررسی سابقه افت قند خون بیماران دیابتی، از آنها درباره تواتر و شدت افت قند خون سؤال می‌شود. اگر این نوسانات شدید بود، بسته به نظر تخصصی پزشک، لازم است میزان و دوز مصرفی دارو و حتی زمان مصرف دارو تغییر پیدا کند.
به طور کلی پیشگیری از افت قند خون، با کنترل داروها و انسولین میسّر است. اگر فرد افت قند خون طبیعی داشته باشد، با مصرف یک ماده غذایی شیرین می‌توان آن را برطرف کرد، اگر هم به کما برود و هوشیار نباشد، می‌توان با تزریق گلوکز شرایط بیمار را بهبود بخشید.
درباره دستگاه‌هایی تحتعنوان «سیستم پایش مدوام قند خون» یا CGM هم توضیح می‌دهید؟ این سیستم چه کمکی به بهبود شرایط بیماران مبتلا به دیابت می‌کند؟
سیستم پایش مداوم قند خون یا CGM(مخففContinuous Glucose Monitoring ) روش جدیدتری نسبت به دستگاه تست قند (گلوکومتر) است و دیگر نیازی به خونگیری و استفاده از سوزن ندارد و به منظور مدیریت بهتر دیابت و کنترل مناسب قند خون طراحی و ساخته شده است. این دستگاه داخل دست یا قسمتی از بدن، به کمک یک الکترود کوچک، زیر پوست قرار می‌گیرد و به‌طور مکرر قند خون را اندازه‌گیری و یادداشت می‌کند.
هم‌چنین از طریق فرستنده‌ای که دارد، سابقه قند خون را به دستگاه گیرنده یا موبایل موبایل فرد منتقل می‌کند. استفاده مناسب از سی جی ام به منظور مدیریت قند خون می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به دیابت، به‌ویژه دیابت نوع ۱، را بهبود ببخشد؛ چرا که این سیستم به صورت پیوسته و در فواصل مشخص نوسانات قند خون افراد را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت افت قند، آلارمی به موبایل خودشان یا حتی به سیستم گیرنده پزشکشان ارسال می‌شود که شرایط تحت کنترل باشد.
استفاده از این سیستم‌ها چقدر در ایران رایج است؟
بیمارانی داریم که در ایران از سی جی ام استفاده می‌کنند، اما به طور کل این روش قدری هزینه‌بر است.
هزینه استفاده از آن چقدر است؟
قیمت خرید این سیستم چیزی حدود ۵ الی ۶ میلیون تومان است. البته باید توجه داشت عمر و ماندگاری این دستگاه حدود دو هفته است. به عبارتی استفاده از چنین سیستمی برای بیماران مبتلا به دیابت ماهانه ۱۲ میلیون تومان هزینه در بر دارد.
با توجه به این هزینه قابل توجه، ضروری است که بیماران مبتلا به دیابت همواره از سی جی ام استفاده کنند؟
در برخی موارد می‌توان از استفاده مداوم صرف‌نظر کرد؛ مثلاً استفاده از سیستم پایش قند خون برای بعضی بیمارانی که می‌خواهیم کنترل کوتاه‌مدتی روی وضعیت آنها داشته باشیم تا صرفاً ببینیم ریشه مشکل کجاست، لازم نیست همیشگی باشد. به طور آزمایشی دو هفته این دستگاه را کار می‌گذاریم و می‌بینیم که نوسانات قند طی این مدت به چه شکل اتفاق می‌افتد.
دیدگاه تان را بنویسید