اروپا گاز شمال آفریقا را جایگزین گاز روسیه می‌کند؟

جنگ اوکراین عزم اروپا را برای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه راسخ‌تر کرده و در نتیجه وضعیت کشورهای دارای منابع غنی انرژی در شمال آفریقا - به ویژه الجزایر و لیبی - به عنوان جایگزین‌های کلیدی تقویت شده است.

افزایش سهم آفریقای شمالی از واردات گاز اروپا - با توجه به نزدیکی منطقه‌ای و زیرساخت خط لوله فعلی - از منظر اقتصادی و تدارکاتی منطقی است، اما چالش‌های جدی و سوالات ناخوشایندی را در بُعد سیاسی ایجاد می‌کند.

ایتالیا: اولین پیشنهاد دهنده

در میان کشورهای اروپایی که برای امنیت انرژی به شمال آفریقا نظر دارند، ایتالیا - که ۴۰٪ از نیازهای خود را از طریق گاز روسیه تأمین می‌کند - در هفته‌های اخیر از همه فعال‌تر بوده است و مقامات ایتالیایی بر تمایل خود برای تضمین تولید انرژی بیشتر از سوی الجزایر و لیبی تأکید کرده‌اند.

الجزایر دومین تأمین‌کننده بزرگ گاز طبیعی ایتالیا پس از روسیه است، در حالی که لیبی در حال حاضر تنها ۲.۵٪ از واردات ایتالیا را به خود اختصاص می‌دهد.

یکی از وزیران ایتالیایی هفته گذشته احتمال داد که ممکن است توافقاتی با هر دو کشور "در چند هفته آینده" منعقد شود، و بنا بر بعضی گزارش‌ها اولین مورد ممکن است در جریان سفر ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا، به الجزایر در این هفته اعلام شود، که منجر به افزایش ۵۰ درصدی صادرات گاز الجزایر به ایتالیا خواهد شد.

ایتالیا تنها کشوری نبوده است که در این زمینه پیش‌قدم شده است. گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که بازدیدهای اخیر مقامات آمریکایی از الجزایر شامل درخواست‌هایی برای افزایش تولید انرژی بوده است. با این وجود، امیدهای غرب برای افزایش صادرات شمال آفریقا با چالش‌های مهمی مواجه است.

روابط نزدیک با روسیه

الجزایر همچنان به روابط نزدیک خود با روسیه ادامه می‌دهد. علاوه بر همکاری در زمینه‌های انرژی و صنعت، روسیه بزرگترین تأمین‌کننده تسلیحات الجزایر است و بنا به سنتی دیرین افسران ارتش الجزایر - از جمله رئیس فعلی ستاد ارتش، سعید چنگریها - در روسیه آموزش دیده‌اند. هفته گذشته منابع نظامی روسیه از برگزاری رزمایش مشترک ضد تروریستی الجزایر و روسیه در نوامبر امسال در نزدیکی مرز مراکش خبر دادند.

الجزایر از جانبداری در درگیری در اوکراین خودداری کرده است، اما تنها کشور عربی بود که به همراه سوریه در هفته گذشته به تعلیق روسیه از شورای حقوق بشر سازمان ملل رأی منفی داد.

در حالی که گزارش‌های رسانه‌های داخلی حاکی از آن است که افزایش تجارت انرژی با اروپا به این رابطه آسیب نمی‌زند، مقامات الجزایری ممکن است نگران باشند که به تلاش‌های اروپا برای تضعیف یکی از سلاح‌های اقتصادی کلیدی روسیه کمک کنند.

هفته گذشته مدیر ارشد اجرایی شرکت دولتی انرژی سوناطراک تأکید کرد که الجزایر "نمی‌تواند گاز روسیه را جایگزین کند" این موازنه‌ محتاطانه به خوبی قابل مشاهده بود، اما او در عین حال ابراز امیدواری کرد که سهم این کشور از واردات گاز اروپا در سال‌های آینده افزایش یابد.

تنش الجزایر-مراکش-اسپانیا

تنش بین الجزایر و همسایگان غربی آن - مراکش و اسپانیا - یکی دیگر از مسائل کلیدی است.

الجزایر در حال حاضر بازار اروپا را عمدتاً از طریق دو خط لوله زیر دریا، خط لوله مدگاز به اسپانیا و خط لوله ترانس‌مد به ایتالیا، تامین می‌کند. سومین خط لوله - خط لوله گاز مغرب-اروپا (MEG) - که از طریق مراکش به اسپانیا می‌رسد از اواخر اکتبر، که الجزایر پس از قطع روابط دیپلماتیک با رباط دو ماه قبل از تمدید قرارداد ۲۵ ساله خودداری کرد، غیرفعال بوده است.

اختلاف دیپلماتیک دیگری در ماه گذشته پس از تغییر آشکار موضع مادرید در قبال مسئله صحرای غربی، آغاز شد که مقامات الجزایری گفته‌اند ممکن است بر قراردادهای عرضه گاز بین دو کشور تأثیر بگذارد.

Ahmad Tayebi, [۰۴/۱۴/۲۰۲۲ ۱۰:۰۱ ب.ظ]

در حالی که الجزایر توانسته است با استفاده از خط لوله مدگاز به تعهدات قراردادی خود در قبال اسپانیا عمل کند، ادامه بسته بودن خط لوله MEG و مناقشه با اسپانیا به طور قطع مانع افزایش صادرات گاز به اروپا توسط این کشور شمال آفریقایی خواهد شد.

لیبی: بی ثباتی سیاسی جاری

در همین حال، افزایش صادرات انرژی لیبی به اروپا مستلزم غلبه بر چالش‌های سیاسی، امنیتی و فنی است. بخش انرژی لیبی همچنان با اختلال و بلاتکلیفی قابل توجه ناشی از تنش‌های سیاسی جاری، از جمله روابط پرتنش بین شرکت ملی نفت (NOC) و وزارت نفت، روبرو است.

به نظر نمی‌رسد که درخواست‌های بین‌المللی اخیر از بازیگران لیبیایی برای "سیاسی نکردن" شرکت ملی نفت، تأثیر چندانی داشته باشد. اوایل این هفته، رسانه‌های محلی گزارش دادند که ارتش ملی لیبی (LNA) صادرات نفت را به منظور اعمال فشار بر رقبای خود در طرابلس متوقف کرده است. اما احمد میسماری، رئیس موقت ارتش، گزارش‌های مبنی بر دستور تعطیل کردن صنعت نفت را به عنوان "اخبار جعلی" رد کرده است.

ارتش ملی لیبی و نهادهای سیاسی مرتبط با آن، بارها بانک مرکزی مستقر در طرابلس که درآمدهای نفتی کشور را دریافت می‌کند، به توزیع ناعادلانه ثروت متهم کرده‌اند.

روسیه همچنان یک بازیگر مهم در صحنه لیبی است - که در سال های اخیر از ارتش ملی لیبی حمایت کرده است - بنابراین چشم انداز همکاری نزدیک‌تر لیبی و اروپا در زمینه انرژی ممکن است مورد استقبال روسیه و متحدان محلی آن قرار نگیرد.