جریان گاز و نفت روسیه به اروپا تاکنون با وجود موجی از تحریم‌های اروپا و آمریکا که بخش‌های دیگر اقتصاد روسیه را پس از تهاجم روسیه به اوکراین در 24 فوریه هدف قرار داده است، ادامه داشته است. با این حال، جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در 8 مارس ممنوعیت واردات نفت و گاز از روسیه را اعلام کرد، در حالی که بریتانیا اعلام کرد که واردات نفت و محصولات نفتی روسیه را تا پایان سال متوقف خواهد کرد. بعید است اتحادیه اروپا با توجه به وابستگی شدی به منابع انرژی روسیه، تحریم‌های مستقیم را دنبال کند.
روسیه دومین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی جهان پس از ایالات متحده و سومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان است که حدود 40 درصد از مصرف گاز سالانه اروپا و 25 تا 30 درصد از نیاز نفتی آن را تامین می کند. اتحادیه اروپا به تنهایی سالانه حدود 150 میلیارد متر مکعب گاز روسیه را وارد می کند.
آلمان، قدرت اقتصادی اتحادیه اروپا، در مراحل اولیه بحران در مورد تحریم‌ها تردید داشت، اما با لشکرکشی نیروهای روسی به کیف حمایت بیشتری از اقدامات ضد مسکو به عمل آورد. با این وجود، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان با قطع واردات انرژی از روسیه مخالفت کرد. او در 7 مارس پس از اینکه واشنگتن اعلام کرد در حال بررسی تحریم نفتی مسکو است، گفت که جایگزینی منابع روسیه یک شبه اتفاق نخواهد افتاد. آلمان برای تامین 55 درصد گاز، 30 درصد نفت و 50 درصد زغال سنگ مورد نیاز خود به روسیه متکی است.
هفته گذشته، آژانس بین‌المللی انرژ نقشه راه 10 نقطه‌ای را برای کاهش وابستگی گاز اتحادیه اروپا به روسیه منتشر کرد. این طرح عمدتاً مبتنی بر مصرف کمتر و جایگزینی منابع روسیه با منابع جایگزین از جمله گاز طبیعی مایع است.
آژانس بین المللی انرژی پیشنهاد می کند که اتحادیه اروپا نباید قرارداد خود را با گازپروم تمدید کند. قراردادهایی که بیش از 15 میلیارد متر مکعب در سال را پوشش می دهند تا پایان سال 2022 منقضی می شوند. به طور کلی، قراردادهایی با گازپروم که حدود 40 میلیارد متر مکعب در سال را پوشش می دهد تا پایان این دهه به پایان می رسد.
با این حال، پیشنهادات آژانس امسال تنها 50 میلیارد متر مکعب را جایگزین خواهد کرد و در سال 2030 به 60 تا 70 میلیارد متر مکعب می رسد. این بدان معناست که اقدامات پیشنهادی تنها 50 درصد وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه را کاهش می دهد.
در آلمان، در نتیجه ی این بحران اقداماتی همچون بازنگری در برنامه‌هایی برای پایان دادن به استفاده از زغال‌سنگ تا سال 2038 انجام شده است. حذف تدریجی زغال سنگ یک موضوع اصلی برای حزب سبز، یکی از اعضای ائتلاف حاکم است. بررسی های مشابهی در سایر کشورهای اروپایی در حال انجام است. آلمان همچنین در مورد گسترش انرژی هسته ای بحث کرده است. در حال حاضر سه نیروگاه اتمی در این کشور فعال است.
رهبران اتحادیه اروپا در مورد نیاز به سرعت بخشیدن به سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر و اجازه ندادن به تأثیرگذاری هراس های مربوط به انرژی برای جلوگیری از اقدامات آب و هوایی متحد هستند. آلمان ظرفیت انرژی بادی و خورشیدی خود را به طور قابل توجهی افزایش داده است و نزدیک به 30 درصد از نیاز برق اتحادیه اروپا در حال حاضر از طریق منابع تجدید پذیر تامین می شود. با این حال، فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر مستعد کاهش بازده ناشی از خشکسالی، تغییرات باد یا روزهای آفتابی کمتر از حد انتظار هستند. به عنوان مثال، سال گذشته، چنین رویدادهای اقلیمی نامطلوب، همراه با افزایش نیازهای انرژی اقتصادهای در حال ظهور از همه‌گیری کووید-19، منجر به افزایش جهانی تقاضای گاز شد. قیمت گاز در اتحادیه اروپا بیش از 1000 دلار در هر 1000 متر مکعب افزایش یافت که منجر به بحران شد. خریداران در بازار نقدی گاز مایع طبیعی مجبور بودند 1500 دلار به ازای هر 1000 متر مکعب در برخی مواقع هزینه کنند.
با توجه به جنبه های منفی منابع تجدیدپذیر و نوسانات بازار گاز مایع طبیعی، به نظر می رسد اتحادیه اروپا ملزم به بررسی منابع جدید خط لوله است که پایدارتر و نسبتاً کم هزینه هستند. این امر چشم انداز دو گزینه را برای ترکیه ایجاد می کند.
نروژ و آذربایجان دو تامین کننده غیرروسی گاز اتحادیه اروپا از طریق خطوط لوله هستند. آذربایجان سهم کمتری نسبت به نروژ دارد و همانطور که آژانس بین المللی انرژی اشاره می کند، می تواند صادرات خود را افزایش دهد. تنها مجرای آذربایجان به اروپا، خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی از طریق ترکیه است که سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز را حمل می کند. آذربایجان با افزایش تولید در سال‌های اخیر، قبلاً اعلام کرده بود که آماده است تا از طریق این خط لوله عرضه را افزایش دهد.
یک احتمال دیگر، اگرچه در کوتاه مدت کمتر محتمل است، این است که ترکمنستان گاز را از طریق آذربایجان و ترکیه به اروپا از طریق ساخت یک مجرای جدید یا توسعه مجرای موجود به اروپا پمپ کند. با این حال، ترکمنستان باید ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. این کشور در حال حاضر 62 میلیارد متر مکعب گاز در سال تولید می کند که نیمی از آن در داخل کشور مصرف می شود و نیمی دیگر را به چین صادر می کند. پروژه مشابهی برای انتقال گاز خزر به اروپا از طریق ترکیه به منظور کاهش وابستگی به روسیه، به نام نابوکو، یک دهه پیش شکست خورد.
جایگزین دوم انتقال گاز اسرائیل به اروپا از طریق ترکیه است. ذخایر گاز اسرائیل حدود 413 میلیارد متر مکعب تخمین زده می شود که بسیار بیشتر از نیاز داخلی این کشور است. پروژه ایستمد مجرای زیردریایی برای انتقال گاز اسرائیل به اروپا از طریق قبرس و یونان در ژانویه با لغو حمایت واشنگتن به دلیل نگرانی‌های امکان‌سنجی، کنار گذاشته شد. بحران اوکراین اکنون می تواند چشم انداز انتقال گاز از مسیر ترکیه را تقویت کند، مسیری که هزینه ها را کاهش می دهد.
گنجاندن مصر در این پروژه نیز محتمل به نظر می رسد. این کشور غنی از گاز در شمال آفریقا در حال حاضر در تجارت گاز با اسرائیل مشارکت دارد و گاز مایع طبیعی را به اروپا و ترکیه می فروشد. توافق بین اسرائیل، ترکیه، مصر و اتحادیه اروپا ممکن است منجر به ایجاد خط لوله ای با ظرفیت بیش از 10 میلیارد متر مکعب در سال در قالب پروژه ایستمد شود.
تهاجم روسیه به اوکراین با تلاش های ترکیه برای ترمیم روابطش با رقبای منطقه ای از جمله اسرائیل و مصر همزمان شد. اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل قرار است در تاریخ 9 مارس برای یک سفر مهم وارد ترکیه شود و انتظار می‌رود همکاری در زمینه ی انرژی در دستور کار او با رئیس جمهور رجب طیب اردوغان باشد.
در مجموع، تلاش‌های اروپا برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه می‌تواند فرصتی تازه به ترکیه برای غلبه بر بن‌بست‌های سیاست خارجی خود، بهبود روابط ضعیف خود با غرب و ارتقای جایگاه منطقه‌ای اش ارائه دهد. عضویت ترکیه در ناتو و نامزدی آنکارا برای عضویت در اتحادیه اروپا، این کشور را به مسیر ترانزیتی مطمئن تری برای تامین گاز اروپا تبدیل می کند. همکاری نهایی در مورد این موضوع می‌تواند ترکیه و اتحادیه اروپا را تشویق کند تا به دنبال روابط نزدیک‌تر و حتی احیای مذاکرات عضویت آنکارا در اتحادیه ی اروپا و ناتو باشند.
به طور مشابه، یک پروژه انرژی بلندمدت شامل ترکیه، اسرائیل و مصر می تواند اعتماد بین سه کشور مهم منطقه را تقویت و آنها را تشویق کند تا اختلافات خود را حل کنند.
دیدگاه تان را بنویسید