نگرانی های مالی مهمترین عامل از هم پاشیدگی زندگی مشترک است دو هزار فرد بزرگسال نگرانی مالی را در صدر فهرست دلایل جدایی خود ذکر کرده اند و یکی از هر پنج نفر هم گفته است که این مسئله مهم ترین علت درگیری و اختلاف در زندگی زناشویی وی بوده است. پول همیشه یک معضل است و در شرایط دشوار اقتصادی اگر یکی از طرفین احساس کند که شریک زندگی اش نمی تواند زندگی را تامین کند یا دست‌کم تلاشی برای آن نمی کند این احساس به سرعت می تواند باعث رشد نارضایتی و اختلاف در خانواده شود. این بخش از یافته های مطالعه ای است که در سال ۲۰۱۸ به بررسی آثار تورم بر کیفیت زندگی مشترک روحی انگلستان پرداخته است.
تاثیر ویرانگر فشارهای مالی بر پیوندهای زناشویی و نهاد خانواده، در همین یک بند کوتاه به قدر کافی روش است؛ آنقدر که تعجب نکنید اگر می خوانید که کار گوشمان در استان البرز در ازای هر ۱۰ ازدواج شش جدایی به ثبت می رسد. یا بدانید طلاق در بهار ۱۴۰۰، با رشدی 4/16 درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است. این آمار البته رهاورد فشارهای اقتصادی به تنهایی نیست در کنار تورم و کاهش رفاه کرونا و معضلات پیچیده اش هم به استخوان در گلوی خانواده ایرانی تبدیل شده اند و اندک مکانیسم‌های موثر برای زندگی با کیفیت را از آن گرفته است.
. این روز ها، تنش از بیرون خانه آغاز می شود و همراه بادستان خالی، اضطراب، نا اطمینانی، شرم و سرخوردگی به کانون خانواده راه پیدا می‌کند.
بی شک ، در تبانی تحریم ها و رکود اقتصادی و همه گیری، تنها معیشت و تامین نیازهای خانواده نیست که تحت تاثیر قرار می گیرد. مشکلات و فشارها، روح و روان آنهایی را که ناگزیرند برای بقا در روزهای سخت با چنگ و دندان تلاش کنند، نشانه رفته است گزارش های منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد که معایمانت همسر آزاری روانی تا 86 درصد افزایش یافته، رقمی که کارشناسان آن را فاجعه آمیز می‌دانند. وزارت بهداشت می‌گوید بر اساس پیمایش های ملی، شیوع اختلالات روانی بالاتر از 23 درصد است و سازمان بهزیستی هم اعلام کرده که افسردگی، اضطراب و استرس پس از شیوع کرونا ۱۶ درصد افزایش داشته است حتی اگر دور و بر خودمان را هم نگاه کنیم، این آمارها بیش از حد خوش بینانه به نظر می رسد.
عدم توانایی در مدیریت پولی و برقراری تعادل میان درآمد و هزینه های معضل اصلی بسیاری از خانواده‌هاست. چرخه نادرست اقتصادی هزینه‌های زیاد و از دست رفتن پس انداز و دیگر منابع، دارد نتیجه سال‌ها تلاش آنها را بر باد می دهد. بدهی‌های روز افزونی که در نتیجه چنین دشواری‌هایی به بار می‌آید، شرایط را سخت تر می کند و حذف بسیاری از هزینه‌های رفاهی از بهزیستی خانواده می‌کاهد. حالا خانواده، نهادی که قرار است کانون رشد و بالندگی افراد باشد و انسان‌هایی فعال، سالم و پویا به جامعه تحویل دهد، خود درگیر یک طوفان تمام عیار است.
خرده مصائب زناشویی
گرچه هنوز اطلاعات ؟؟؟؟ درباره تاثیر تنگناهای اقتصادی از ساختار، روابط و سلامت خانواده ایرانی در دست نیست اما تجربه جهان از بحران های اقتصادی نشان داده که ویرانگرترین آسیب‌ها، در نهایت نصیب خانواده های طبقه فقیر و متوسط می شود. موسسه پیو پس از بحران بزرگ ایالات متحده در گزارشی نوشت تقریباً نیمی از بزرگسالانی که بیش از ۶ ماه بیکار مانده بودند می‌گویند که روابط خانواده خانوادگی آنان مختل شده و نظرسنجی نیویورک تایمز نیز نشان می‌داد ۴۰ درصد از بزرگسالان بیکار در دوران بحران شاهد تغییرات رفتاری نامطلوب در کودکان خود بودند. والدین شاغل ناگزیر ساعات بیشتری کار می‌کردند، مادران از مرخصی زایمان و شیردهی کمتر بهره می‌بردند، نرخ تولد پایین آمد، نرخ طلاق هم کاهش یافت، اما این الزاماً اتفاق خوشایندی به نظر نمی‌رسید. کاهش نرخ طلاق با افزایش اختلافات و خشونت خانگی همراه بود. آنچه از مجموعه یافته ها بر می آمد این بود که جامعه و خانوار بحران زده زیر تیغ فشارهای اقتصادی به سادگی یک سرمایه مهم را از دست داده است، کیفیت زندگی کاهش پیدا کرده بود. محققان پرتغالی هم پیامدهای فشار اقتصادی بر خانوار را به روشنی تصویر کرده‌اند. این مطالعه که مروری است بر ۳۹ پژوهش در ۱۲ کشور جهان از جمله ایالات متحده، فنلاند، آلمان، ترکیه، رمانی، بلژیک و کره جنوبی نشان میدهد رکود روابط زوجین را تحت فشار قرار میدهد و به ارتباطات کمتر، درگیری بیشتر و اندیشیدن بیشتر به جدایی منجر میشود و مشاغل ناپایدار برای زنان، بیکاری بلندمدت برای مردان و درآمد پایین خانوار همگی این اثرات را تشدید می‌کنند. مردان بیشتر با افسردگی پرخاشگری و صمیمیت کمتر نسبت به همسر یا شریک زندگی خود واکنش نشان می‌دهند. از آن سو زنان هم بیشتر مضطرب، مطالبه‌گر و کمتر حمایت کننده می‌شوند که خود به افزایش احتمال کناره‌گیری همسرانشان می‌انجامد. در دوران رکود، فرزند پروری هم تحت فشار قرار می گیرد. مطالعات سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده نشان داد میزان کتک‌زدن فرزندان توسط مادران افزایش یافته است. سایر پژوهش‌ها پیشنهاد می کنند تعاملات پدر و فرزندان نسبت به رابطه مادر با بچه ها در دوران رکود آسیب پذیرتر است. که در آن بیشتر احتمال دارد که بچه ها را تنبیه کنند. تعاملاتشان با بچه‌ها کمتر شود و اقتدارشان کاهش یابد و بدیهی است که این تغییرات در فرزند پروری بر کودکان و نوجوانان تاثیرات منفی می‌گذارد. روابط درون خانواده و فرزند پروری هم رابطه تنگاتنگ با یکدیگر دارند. مطالعات دوران رکود نشان میدهد بهتر شدن روابط فرزندپروری را نیز مختل می‌کند. شدت این امر البته بسته به شرایط خانواده متغیر است. برای مثال اگر بچه ها سابقه مشکلات روانی داشته یا دچار اختلالات رفتاری باشند شدت اختلال در فرزند پروری بیشتر خواهد شد. دشوار نیست دریابیم که در روزگار سخت پیامد استرس های مالی منحصر به کوچک شدن سفره خانوار نیست. بی پولی زخم‌های عمیق و ماندگاری بر سلامت روان اعضای خانواده می‌گذارد. این همه آسیب اما از کجا می‌آید؟
بحران در روان خانوار
آنگونه که سازمان بهداشت جهانی می‌نویسد سلامت روان بخش تفکیک ناپذیری از سلامت عمومی است و به طور چشمگیری کشورها سرمایه انسانی و اجتماعی و اقتصادی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. سلامت روان صرفا نبود اختلالات یا علائم روانی نیست، بلکه منبعی است برای حمایت از رفاه و بهره وری کلی حالتی از بهزیستی است که در آن فرد به توانایی‌های خود پی می برد، می تواند با استرس‌های عادی کنار بیاید، می‌تواند کار مولد و ثمربخش داشته باشد و به جامعه خود نیز کمک کند. این سرمایه ذهنی همچنین برای عملکرد درست خانواده اجتماع و جامعه اهمیتی حیاتی دارد. از آن سو اما به همان اندازه که بحران‌های اقتصادی منشاء ناسلامتی روان افراد هستند مشکلات سلامتی روان هم پیامدهای اقتصادی فزاینده‌ای دارند که عمدتاً خود را به شکل از دست دادن بهره‌وری تا سه،چهار درصد از تولید ناخالص ملی نشان می‌دهند. دلیل دیگری لازم نیست تا دریابیم پرداختن به علل آسیب پذیری روانی خانواده در دوره‌های رکود و تنگناهای مالی و تلاش برای کاستن از آن تا چه اندازه اهمیت دارد. تجربه کشورها حین و پس از بحران بزرگ اقتصادی می‌تواند درس‌های زیادی برای پژوهشگران خانواده داشته باشد. شواهدی که از رکود اقتصادی بزرگ و رویدادهای مشابه قبل از آن در کشورهای نظیر ایتالیا و آمریکا در دست است نشان میدهد بحران اقتصادی پدیده‌هایی نظیر افزایش مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی و سطح پایین بهزیستی، تمایل به خودکشی و رفتارهای منجر به آن افزایش خشونت خانگی و بی‌توجهی به کودک و افزایش سوء مصرف مواد در خانواده و در جامعه به طور کل بسیار محتمل خواهد بود. ناامیدکننده است اگر بدانید با وجودی که شواهد هر بار نشان می دهد رکود سرانجام به پایان می‌رسد. اما کارشناسان معتقدند که اثرات آن بر جامعه و افراد تا سالیان طولانی ادامه خواهد یافت اگرچه رابطه بسیاری از این نابسامانی های خلقی و رفتاری با فشار و بحران مالی خانوار بارها به اثبات رسیده اما مروری بر آثار هر چالش اقتصادی بر بهزیستی روانی خانواده به تفکیک می تواند تصویر کامل تری از داستان به دست بدهد.
بیکاری روانشناسان رابطه بین بیکاری و ناسلامتی روان را از طریق اثرات روانی بیکاری مانند انگ، خوردن، انزوا و از دست دادن ارزش خود و دیگر پیامدهای کاهش درآمد. توضیح می دهند. به علاوه از دست دادن اکار، ثبات فردی و خانوادگی را به خطر می اندازد و پایگاه اجتماعی، ارزش خود، س لامتی و رفاه افراد بر اثر آن به شدت آسیب می بیند، در شرایط عادی ممکن است بیکاری سبب شود افراد از وقت آزاد خود برای آموزش رشد و کشف و جست و جو استفاده کنند، اما در شرایط اقتصادی دشوار هیچ کدام از این مکانیسم های توسعه بخش میسر نیست. برعکس، بیکاری زمینه ابتلا به افسردگی، انزوا و گرایش به اعتیاد را فراهم کند. با افزایش نرخ بیکاری در دوران بحران، افراد و به ویژه جوانان برای پیدا کردن کار و کسب درآمد دچار چالش بزرگی می شوند و ناتوانی در پیدا کردن شغل مناسب علاوه بر پیامدهای اقتصادی می تواند طاقت فرسا، اضطراب آور و افسرده کننده باشد و حتی به مشکلات جدی تری بینجامد. برای مثال در بریتانیا، تحقیقات نشان می دهد که هر یک درصد افزایش بیکاری با 79/0 درصد افزایش احتمال خودکشی در افراد کمتر از ۶۵ سال مرتبط است تحلیل روند زمانی خودکشی در این کشور نشان میدهد که دوپنجم افزایش خودکشی مردان در طول رکود اقتصادی ۲۰۱۰-۲۰۰۸ احتمالا به دلیل بیکاری بوده است.
عدم امنیت شغلی، در طول یک رکود اقتصادی، س لامت روانی کسانی که هنوز کار می کنند اما از ناامنی شغلی، فشار کار، مشکلات مالی ناشی از پایین بودن دستمزد و شرایط کاری نامناسب رنج می برند، به دلیل استرس، اضطراب و افسردگی در معرض خطر قرار می گیرد. تداوم رکود و برنامه ریزی کارفرمایان برای تعدیل کارکنان هم به این روند دامن می زند. استرس یکی از شایع ترین بیماری های روانی بین کارکنان و مهم ترین دلیل درخواست مرخصی طولانی مدت در کشورهای درگیر بحران است.
پیامدهای تغییر سبک زندگی، فشار روانی ناشی از بیکاری و کاهش یا ناکافی بودن در آمد، به روابط میان فردی خانواده که سال‌ها برای ساختن آن تلاش شده صدمه می زند. در دوران رکود هم مردم ناچارند قبض‌ها، قسط وام و اجاره بهای خانه بدهند و نیازهای اولیه شان را برطرف کنند. برخی خانواده ها نیز ناچار می شوند برای تطابق با شرایط مالی جدید در برنامه های زندگی خود تغییراتی ایجاد کنند؛ خانه خود را بفروشند، مدرسه فرزندانشان را عوض کنند، به مناطق حاشیه ای یا ارزان تر مهاجرت کنند و قید تفریحات و سفر و اوقات فراغت را بزنند. کاهش درآمد با توان مالی، به کاهش سرگرمی و تفریح، غذا، و هزینه کرد برای کارهای فوق العاده منجر می شود. مردم ناگزیرند هزینه های غیرضروری را حذف کنند بنابراین سفرها کاهش پیدا می کند، هزینه ها تقسیم میشود و به دلیل کمبود پس انداز ممکن است فرصت های زیادی برای فراغت و تمدید قوا و کسب آرامش از دست برود.
تغییرات جدی و ناگهانی در س بک زندگی، اغلب فرصت تطابق را از اعضای خانواده می گیرد و می تواند پیامدهای روانی س نگینی برای آنان داشته باشد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهند بدرفتاری با کودکان یکی از پیامدهای این تغییرات اساسی است. به علاوه بچه ها از درک شرایط جدید عاجزند و توان پذیرش تنگناهای مالی را ندارند به همین دلیل معمولا، بیشتر بزرگسالان آسیب می بینند.
بدهی و سلامت روان، در هر دوره ای از رکود و بحران اقتصادی تعداد افرادی که درگیر قرض و بدهی هستند افزایش می یابد. وام گیرندگان اگه اغلب سرپرستان خانوار هستند می کوشند برای دسترسی به کالاها
و خدماتی که به بهبود کیفیت زندگی و رفاه خود و فرزندانشان منجر می شود به اعتبار دست پیدا کنند. اما شواهد نشان میدهد تجمیع بدهیها خود منبع ایجاد استرس بیشتر برای خانواده خواهد شد. شواهد زیادی مبنی بر ارتباط مشکلات سلامت روان و بدهی وجود دارد، هر چه بدهیها بیشتر باشد احتمال ابتلا به مشکلاتی نظیر افسردگی، اضطراب و خشونت در خانواده بیشتر می شود.
تبعات بی سرپناهی در شرایط بحرانی، تأمین مسکن مناسب برای خانواده دشوار خواهد شد و خانواده ها ممکن است به زندگی در شرایطی تن دهند که با خطرات زیادی برای سلامتی اعضای خانواده همراه است. مهاجرت به حاشیه شهرها و مناطق ناامن، کوچک شدن خانه ها، کاهش میزان استفاده از انرژی به منظور کنترل پرداخت قبوض تنها بخشی از حواشی گرانی مسکن و کاهش بضاعت مالی خانواده اند. در شرایطی که دستمزدها ثابت می ماند و هزینه ها سر به فلک می کشد، زندگی در خانه های کوچک با امکانات رفاهی اندک خود خطر ابتلا به بیماری های روحی را در تمام اعضای خانواده افزایش میدهد. در خانواده های پرجمعیت ازدحام بیش از حد افراد در فضایی کوچک می‌تواند بر تحصیل، روابط خانوادگی و رفاه جسمی و عاطفی کودکان نیز تاثیر نامطلوبی بگذارد.
استرس مالی و روابط در خانواده
پژوهشگران خانواده استدلال می کنند که دوره‌های سخت اقتصادی، بر کیفیت او ثبات روابط صمیمانه در داخل خانواده تاثیر تضعیف کننده دارد. استرس اقتصادی، بین زوجین صمیمی، تنش و ناامیدی ایجاد می کند که به نوبه خود کیفیت رابطه زناشویی را کاهش میدهد و س بب نارضایتی از ازدواج می شود. به همین ترتیب، یافته های دیگر مطالعات هم حاکی از آن است که عوامل اقتصادی مانند بیکاری، کاهش درآمد یا زندگی در محلات فقیر سبب افزایش تعاملات منفی بین زوجین میشود. مقروض بودن خانواده هم بر رضایت از زندگی زناشویی تاثیر منفی می گذارد و منبع مکرر مشاجره مابین بسیاری از زوج هاست. تمامی این مطالعات نشان می‌دهند که شرایط اقتصادی خانواده نقشی حیاتی و کلیدی در کیفیت و ثبات روابط صمیمانه ایفا می کند و فشارهای مالی، به آسانی می تواند این ثبات و کیفیت را از بین ببرد.
شاید غم انگیزترین روی داستان، تاثیر تنگنای اقتصادی بر کودکان به ویژه در خانوارهای کم درآمد باشد. مطالعه ای که به منظور بررسی تاثیر نگرانی های مالی بر س لامت روان کودکان در انگلستان و ولز انجام شده نتایج تاسفباری نشان میدهد، محققان این مطالعه می نویسند در خانواده های کم درآمد، با افزایش بدهی، احتمال ابتلای کودکان به بیماری های روانی افزایش می یابد. این بافتهای است که در خانواده های پردرآمد مشاهده نشده اسندند بدهی های دردسرساز با رفاه این کودکان نیز در ارتباط است؛ هر خانوار های دارای بدهی های مشکل دار ( یعنی به تعویق افتاده) ۲۳ درصد از کودکان از رفاه پایینی برخوردار بودند. هم والدین و هم فرزندان گزارش کرتحالند که تجربه بدهی باعث ایجاد احساس استرس، اضطراب با افسردگی در آنها شده است. شرم و خجالت هم یکی از پیامدهای متداول نگرانی های مالی است. والدین ممکن است از اینکه نمی توانند مسائل مالی را مدیریت کنند یا احساس اینکه کنترلی بر زندگی ندارند و نمی توانند از فرزندان خود محافظت کنند، شرمنده باشند. کودکان هم احساس خجالت می کنند که نمی توانند مانند همسالان خود هزینه های مشابهی را بپردارند با مانند دیگران در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنند، بچه ها احساس اضطرابه گناه و ناتوانی را هم تجربه می کنند زیرا نمی توانند به والدینشان کمک کنند و این امر بر اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی آنها تاثیر نامطلوبی می گذارد؟
بدهی به مشاجره بین والدین، والدین و فرزندان و بین خواهران و برادران منجر می شود و والدین احساس می کنند که کنترلی بر زندگی خود ندارند و نمی توانند از فرزندانشان محافظت کنند. بدهی برای بچه ها به این معناست که نمی‌توانند به گردش بروند، در فعالیت‌هایی مانند ورزش ایا سفرهای مدرسه شرکت کنند، چیزهایی مانند جشن و دورهمی های خانوادگی را از دست می دهند و این در نهایت باعث می ش ود والدین و فرزندانشان احساس انزوا و طردشدگی کنند. بدهی به معنای عدم امکان گذراندن زمان با کیفیت با اعضای خانواده است. تنگنای مالی به شیوه های دیگری نیز بر کودکان تاثیر می گذارد. مطالعه دانشگاه آکسفورد در سال ۲۰۱۷ نشان داد رابطه معناداری بین افزایش نرخ بیکاری در مدت بحران اقتصادی و کم توجهی به کودک (child neglect) در ایالات متحده مشاهده میشود. «کم توجهی به کودک» یکی از انواع سوءرفتار با کودکان است که در آن والدین از تامین نیازهای اولیه نظیر تغذیه، پوشاک، بهداشت یا مراقبت و نگهداری از فرزندان خود غافل می شوند. والدینی که شغل خود را از دست می دهند یا با فشار مالی روبه رو می شوند دسترسی محدودی به منابع ضروری برای رفع نیازهای اساسی کودکان پیدا می کنند. در نتیجه کودکانی که قربانی کم توجهی والدین می شوند در معرض خطر مشکلات جسمی و روانی خواهند بود و در آینده نیز شانس کمتری برای موفقیت در کار و تحصیل و احتمال بیشتر گرایش به رفتارهای نابهنجار دارند. محققان بر مبنای تجربه جهان از روزهای سخت پیوسته هشدار می دهند که شاید با برخی اصلاحات بتوان به داد اقتصاد رسید اما هزینه‌های اجتماعی بحران های اقتصادی، به سادگی قابل جبران نیستند. می دانیم که دوره های سخت، برنامه ها و اولویت ها را تغییر می دهد. کنترل تورم و دیگر چالش های اقتصادی این روزها برنامه ها را به سمت اقتصاد کلان سوق داده است اما هرگونه پاسخی برای رسیدن به رشد و ثبات اقتصادی باید شامل اقداماتی باشد که خانواده ها را در شرایط مطمئن مالی قرار دهد. رزمندگان جبهه های اقتصادی، اعضای همین خانواده ها هستند که به دلیل فشارها و تنگناهای مالی، در آستانه فروپاشی روانی اند.
الحمدالله با حضور خوبان عالم و غيرتمندان ديني در كشورمون، ما هييييييييييييييييييييييچكدام از اين مشكلاتي رو كه در خبر آمده نداريم و بلكه هم برعكس ، در بهترين شرايط زندگاني در ايران به سر ميبريم!