طرح ترافیک بدون خودرو

 ایده یک شهر پانزده دقیقه‌‌ای که ساکنان آن بتوانند در مدت ربع ساعت با پیاده‌‌روی یا دوچرخه سواری از خانه به مراکز تفریحی یا کاری خود برسند، در طول همه ‌‌گیری کرونا بسیار مورد توجه برنامه‌‌ریزان شهری قرار گرفت. هدف این شهر سازماندهی مجدد فضای فیزیکی حول تجربه انسان از زمان است. کارگران می‌توانند در نزدیکی محل کار خود زندگی کرده و رفت‌‌وآمد را حذف کنند و هم می‌توانند بدون نیاز به شکار جای پارک، تا یک پارک نزدیک و کوچک پیاده‌‌روی کنند. در این طرح هر محله به منطقه‌‌ای تبدیل می‌شود که ساکنان آن می‌توانند با پیاده‌‌روی یا دوچرخه سواری به نیازهای خود دسترسی پیدا کنند.

به گزارش سی‌‌ان‌‌ان، حالا اما گروهی از معماران در حال طراحی ایده‌‌ای جاه‌‌طلبانه‌‌تر و ساخت شهری ۱۰ دقیقه‌‌ای در سئول، پایتخت کره‌جنوبی، هستند. این پروژه قرار است یک منطقه قدیمی صنعتی را به یک شهر هوشمند به هم پیوسته تبدیل کند. این منطقه ۱۲۵ هکتاری که از هشت مجتمع مسکونی به همراه دفاتر کار مشترک و فضاهای مطالعه تشکیل شده، مکان‌‌های تفریحی، مراکز تناسب اندام، استخرها و حتی مزارع شهری هیدروپونیک (کشت گیاهان بدون استفاده از خاک) را در خود جای داده است.

این شهر که قرار است کاملا بدون خودرو باشد، توسط یک شرکت معماری هلندی به نام یو-ان استودیو طراحی شده و به وسیله شرکت توسعه هیوندایی حمایت می‌شود، که یک شرکت املاک و مستغلات متعلق به شرکت خودروسازی با همین نام است. در یک بیانیه مطبوعاتی برای این پروژه ادعا شده است که تمامی امکانات این شهر جدید با ۱۰ دقیقه پیاده‌‌روی در دسترس مردم هستند. بن ون‌‌برکل، بنیان‌گذار شرکت یو-ان استودیو، در این بیانیه زندگی روزمره ساکنان را اولویت اصلی این پروژه اعلام کرده است، که از طریق گنجاندن تجارب نشاط‌‌آور انجام می‌شود و گزینه‌‌های گسترده‌‌ای را برای گذراندن زندگی، کار و اوقات فراغت در اختیار ساکنان قرار می‌‌دهد. بنابراین ساکنان شهر می‌توانند در زمان‌‌های باقی مانده خود به سایر نقاط شهر سفر کنند و زمان خیلی بیشتری برای فراغت، استراحت و تفریح در شهر پیدا می‌‌کنند.

با وجودی که سخنگوی یو-ان استودیو تایید کرده که این پروژه اجازه اجرا را دریافت کرده ولی زمان شروع آن را مشخص نکرده است. در حال حاضر تنها مجموعه‌‌ای از تصاویر کامپیوتری، شکل این شهر را آشکار می‌کنند؛ به طوری که میدان‌‌های عمومی، باغ‌‌ها، بام‌‌های سبز و مناطق طبیعی که با پیاده‌‌راه‌‌ها به هم متصل شده‌‌اند، در آن دیده می‌‌شوند. معماران این پروژه همچنین اعلام کرده‌‌اند که تولید انرژی پاک در این شهر برنامه‌‌ریزی شده و برای کاهش مصرف آب سیستم‌هایی برای جمع‌‌آوری و ذخیره آب باران طراحی شده است.

به گزارش وب‌سایت مجمع جهانی اقتصاد، شهر ۱۵ دقیقه‌‌ای ابتدا توسط چارلز مورنو، استاد فرانسوی-کلمبیایی دانشگاه سوربن شهر پاریس، در سال ۲۰۱۶ مطرح شد و به تازگی توسط آن ایدالگو، شهردار پاریس، مورد توجه قرار گرفته است. ایدالگو در کمپین انتخاباتی اخیر خود پیشنهاد تبدیل پایتخت فرانسه به شهری ۱۵ دقیقه‌‌ای را مطرح کرد. در این طرح محل کار افراد، مدارس فرزندانشان، مراکز ورزشی که به آن می‌‌روند، کافه‌‌ها و رستوران‌‌هایی که با دوستان خود ملاقات می‌‌کنند و فروشگاه‌‌هایی که در آنها خرید می‌‌کنند، همگی در فاصله ۱۵ دقیقه‌‌ای محل زندگی‌‌شان قرار دارند.

سفرهای شهری ستون اصلی این طرح هستند: پاریس به سرعت در حال تبدیل شدن به یک شهر بزرگ دوچرخه سواری است. خطوط موقت دوچرخه سواری سال گذشته و در اوج کرونا راه‌‌اندازی شدند و اکنون ۶۰ کیلومتر مسیر موقت توسط شهردار پاریس دائمی شده است. پاریسی‌‌ها پس از پایان قرنطینه هم تلاش کردند از اتوبوس و قطارهای شلوغ دوری کنند. ایدالگو به آلودگی ناشی از خودروها، تعداد پارکینگ‌‌ خودروها، کم بودن نقاط شارژ خودروهای برقی و سرعت مجاز رانندگی در پاریس، اعلام جنگ کرده است.

اما منتقدان این طرح ادعا می‌‌کنند که این ایده می‌تواند به اعیان‌‌سازی مناطق منجر شود و سبب افزایش تعداد ثروتمندان در دسترسی‌‌پذیرترین مناطق شود. از سوی دیگر، مطلوبیت محلات ۱۵ دقیقه‌‌ای می‌تواند به نوبه خود منجر به افزایش قیمت خانه‌‌ها تا سطحی شود که جوامع کم‌‌درآمد و حاشیه‌‌نشین را حذف کند. ولی این ایده در طول همه‌گیری کرونا بیشتر مورد توجه قرار گرفت، چراکه مردم از سراسر جهان کارهای خود را از خانه انجام می‌‌دهند، از حمل‌ونقل عمومی اجتناب می‌‌کنند و فعالان حوزه برنامه‌‌ریزی شهری شروع به افزایش مسیرهای پیاده‌‌روی در خیابان‌‌ها و تجدیدنظر در نحوه مدیریت تراکم شهری کرده‌‌اند.

مورنو در اوایل سال‌جاری در مجله دانشگاهی «شهرهای هوشمند» نوشته است: ظهور بیماری همه‌گیر کرونا آسیب‌‌پذیری شهرها و نیاز به تجدیدنظر اساسی را آشکار کرد و اینجاست که اقدامات نوآورانه باید به کار گرفته شوند. ساکنان شهرها باید بتوانند با تغییرات کنار بیایند و امکان ادامه فعالیت‌های اصلی خود از جمله فعالیت‌های فرهنگی را داشته باشند، تا از اینکه شهرها در کوتاه‌‌مدت و بلندمدت هم همچنان انعطاف‌‌پذیر و قابل زندگی خواهند بود اطمینان حاصل شود.

اما ایده شهرهای ۱۵ دقیقه‌‌ای به غیر از پاریس در شهرهای دیگر جهان نیز مورد توجه بوده است. مثلا ملبورن طرح ساخت محله‌‌های خودکفا را در شعاع ۸۰۰ متری ارائه کرده است. در این قالب، مقامات محلی این شهر در سال ۲۰۱۷ دنبال ساخت شهر ۲۰ دقیقه‌‌ای بودند. برنامه اقدام آب‌‌وهوایی پورتلند نیز خواستار اجرای طرحی برای ایجاد محلاتی است که ۹۰‌درصد از ساکنانش بتوانند برای برآوردن نیازهایشان پیاده‌‌روی یا دوچرخه سواری کنند. چنین تجاربی در واقع بر اصول برنامه‌‌ریزی دیرینه‌‌ای استوار هستند. از زمان بحران مدرنیسم پس از جنگ جهانی، برنامه‌‌ریزان و طراحان شهری برنامه‌‌های توسعه‌‌ای با کاربری ترکیبی پیشنهاد کردند که در آن خانه‌‌ها، مدارس و مغازه‌‌ها در محلات مختلف در کنار هم قرار دارند. طرح شهرهای ۱۵ دقیقه‌‌ای اما مقیاس خاصی از فضا را ارائه می‌‌کند و مدل جدیدی را برای شهر بزرگ‌تر پیشنهاد می‌‌دهد که به بخش‌‌های کوچک‌تر تقسیم شده است.

با وجود این، این طرح در همه شهرها قابل اجرا نیست. مثلا شهرهای ۱۵ دقیقه‌‌ای برای کشوری چون آمریکا که بیشتر شهروندان آن در حومه‌‌های پراکنده زندگی می‌‌کنند قابلیت اجرا ندارد. در حالی که اجرای این طرح در شهرهایی چون پاریس، کپنهاگ و بارسلون قابلیت اجرایی دارد. شهرها و حومه‌‌های آمریکا ممکن است تنها بتوانند از طریق خودروها به ایده شهرهای ۱۵ دقیقه‌‌ای برسند.

وقت‌‌‌کشی در تهران؛ چند دقیقه؟

دنیای‌اقتصاد: شهرداران پایتخت‌‌‌های پرجمعیت و نسبتا آلوده جهان، یکی یکی دنبال اجرای طرح «خودرو زدایی از شهر» با اجرای نسل جدید معابر شهری هستند اما در تهران، طرحی مشابه، که اسفند 97 در شهرداری پیشنهاد شد، اکنون در لابه‌‌‌لای تصمیمات مدیریت شهری، دفن شده است.

«خیابان پیاده»، خیلی قبل‌‌‌تر از شیوع کرونا در مطالعات شهری دانشگاه‌‌‌های معتبر دنیا به عنوان یک ایده موثر برای ترافیک‌‌‌زدایی و شیفت به سمت سفرهای سبز درون‌‌‌شهری، مطرح شد.

تغییر سبک زندگی در سال اول کرونا در جهان، فرصتی را برای شهرداران برخی پایتخت‌‌‌ها از جمله پاریس و لندن فراهم کرد تا طرح «شهر بدون خودرو» را به شکل «تبدیل دو لاین از دو خیابان رفت و برگشت از مسیر خودرو به مسیر پیاده‌‌‌روی و دوچرخه» به اجرا بگذارند.

شهردار پاریس پا را علیه «ترافیک و خودروسوارها» از این هم فراتر گذاشت و ایده «شهر 15 دقیقه‌‌‌ای» را مطرح کرد. نتیجه‌‌‌ این تصمیم اکنون به افزایش طول خطوط مخصوص دوچرخه به نزدیک 60 کیلومتر منجر شده است.

در ملبورن استرالیا نیز همین ایده به شکل «شهر 20 دقیقه‌‌‌ای» در دستور کار است.

در تهران، هم‌‌‌اکنون 42 دقیقه از وقت روزانه شهروندان، در ترافیک تلف می‌شود.

این وقت‌‌‌کشی البته قبل از کرونا به دلیل ازدحام بیشتر سفرهای درون‌‌‌شهری، 55 دقیقه بود به‌طوری که حدود دو سه سال پیش، تهران جزو بدترین شهرهای پرترافیک جهان به لحاظ وقت‌‌‌کشی روزانه شهروندان، شناخته شد.

سطح مطلوب زمان سفر درون شهری از کار به منزل یا خرید و سایر نیازهای شهری، حداکثر 20 دقیقه است. یک شهر در سوئیس، بهشت سفرهای درون‌‌‌شهری به لحاظ کمترین زمان سفر شهروندان بین کار و منزل، محسوب می‌شود.

طرح «خیابان پیاده» قرار بود در تهران در سال 98 با تغییر شکل یک خیابان اصلی در هر منطقه، اجرایی شود. در این طرح، غالب خدمات شهری در فاصله کمی از محل سکونت قرار می‌گیرد و امکان سفر با خودرو در این خیابان‌‌‌ها سلب می‌شود.

اما نه تنها اکنون خبری از این طرح نیست که زمزمه‌‌‌هایی درباره «هزینه‌‌‌کرد بودجه پراز کسری پایتخت برای ساخت دوباره خیابان‌‌‌های خودرویی» به گوش می‌‌‌رسد.

طول مسیر دوچرخه در تهران حدود یک هفتم پاریس است.

مدیران شهری برخلاف تجربه به ثبت رسیده در جهان در حوزه مدیریت ترافیک شهرها، تصور می‌‌‌کنند بزرگراه‌‌‌سازی باعث کاهش ترافیک می‌شود در حالی که برعکس، تقاضا برای استفاده از خودروی شخصی را در شهر افزایش می‌‌‌دهد.