واکسن های ایرانی در چه مرحله ای قرار دارند؟

خوشبختانه روند واردات واکسن کرونا و تزریق آن به سرعت خوبی رسیده و روزانه بیش از یک میلیون نفر در کشور واکسینه می شوند. تا ساعت 14 روز گذشته بیش از 45 میلیون نفر حداقل یک دوز واکسن را دریافت کرده اند و با احتساب مجموع تزریق دو دوز تا روز گذشته حدود 64  میلیون و 500 هزار دوز واکسن تزریق شده است. نگاهی به آمار واکسیناسیون و جمعیت کشور نشان می دهد حدود 65 درصد افراد بالای 12 سال در کشورمان واکسن زده اند. امروز می خواهیم در کنار بررسی تعداد واکسن های وارداتی، به تفکیک برند تولید کننده از آخرین وضعیت 9 واکسن ایرانی بنویسیم که موفق شدند مجوزهای سازمان غذا و دارو برای کارآزمایی‌های بالینی را به‌دست آورند، در همین ابتدا بد نیست بدانید که از این 9 واکسن فقط سه واکسن به مرحله تزریق عمومی رسیده‌اند. البته از همان ابتدا به تعداد بالای مجوزهای تولید واکسن، واکنش هایی وجود داشت و به تازگی هم مشاور وزیر بهداشت به همشهری گفته است که تعداد بالای تولید واکسن‌های داخلی توجیه‌پذیر نیست و در آینده احتمالا واکسن‌های داخلی کرونا با هم ادغام می‌شوند.

آمار واکسن های وارداتی و داخلی تحویلی به وزارت بهداشت

خوشبختانه واردات واکسن سرعت خوبی گرفته و طبق گزارش های وزارت بهداشت و گمرک تا دیروز صبح در مجموع 86 میلیون و 660 هزار و 708 دوز واکسن با برندهای مختلف تحویل وزارت بهداشت شده است. در کنار این واکسن های وارداتی مجموع واکسن های تولید داخل (برکت) هم که به وزارت بهداشت تحویل داده شده تعداد هفت میلیون و 34 هزار و 174 دوز بوده است. با این حال به گزارش همشهری آنلاین، تا دیروز تعداد سه میلیون و 503 هزار و 755 دوز هم در قرنطینه و آماده تحویل به وزارت بهداشت است. مجموع کل این واکسن ها چیزی بیش از 97 میلیون دوز واکسن خواهد بود.

واکسن های ایرانی در چه مرحله ای هستند؟

یکی از موضوعاتی که از ابتدای فعالیت شرکت های واکسن ساز داخلی برای تولید واکسن کرونا مطرح شد، تعداد بالای مجوز ساخت واکسن کرونا بود تا جایی که 9 واکسن کرونا مجوز انجام کارآزمایی‌های بالینی را گرفتند که از این 9 واکسن به جز واکسن برکت، آن هم به‌طور محدود و سهم حدود 10 درصدی در سبد واکسیناسیون، واکسن‌های دیگر، جایگاهی در سبد واکسیناسیون نداشتند. همشهری روز گذشته، گزارشی در خصوص چالش های پیش روی واکسن های ایرانی چاپ کرد که در آن نوشته بود: «با افزایش واردات و تزریق واکسن، روند کارآزمایی‌های بالینی واکسن های ایرانی کندتر شده و احتمالا به تخریب پروژه‌های ایرانی - ملی واکسن‌های کرونا در کشور منجر خواهد شد.» با این حال خیلی کوتاه به آخرین وضعیت 9 واکسن ایرانی که موفق شدند مجوزهای لازم را برای کارآزمایی‌های بالینی بگیرند، می پردازیم.

واکسن هایی با مجوز تزریق اضطراری برکت، پاستوکووک و اسپایکوژن

از میان واکسن های تولید داخل تاکنون تنها دو واکسن کووایران برکت و پاستوکووک به مرحله تزریق عمومی رسیده‌اند. البته واکسن اسپایکوژن هم چند روز پیش مجوز مصرف اضطراری‌اش را دریافت کرده است. درباره واکسن برکت همان طور که پیش از این نوشتیم قرار بود تا پایان تابستان 1400، 50میلیون دوز واکسن تولید شود اما طبق گزارش ها تنها حدود هفت میلیون دوز از این واکسن به وزارت بهداشت تحویل شده است. درباره واکسن پاستوکووک هم که زیر نظر انستیتو پاستور تولید می شود، علیرضا بیگلری، رئیس انستیتوپاستور ایران صبح روز شنبه در نشست خبری مجازی درباره تولید انبوه  آن گفت: «از شنبه هفته گذشته یک میلیون و ۲۰۰هزار دوز از یک بچ  بیش از شش میلیونی را تحویل وزارت بهداشت دادیم. اواخر این هفته، مجدد حدود یک میلیون دوز از همین واکسن تقدیم وزارت بهداشت می‌شود. تولید و تحویل واکسن طوری برنامه‌ریزی شده که به‌طور متوسط هفته‌ای حداقل یک میلیون دوز را داشته باشیم.» اما واکسن اسپایکوژن که توسط شرکت سیناژن تولید می شود، نخستین واکسن کرونای ساخت بخش خصوصی ایران با همکاری استرالیاست که هفته پیش مجوز تزریق اضطراری گرفت. به‌گفته مدیرعامل شرکت سیناژن، هم‌اکنون یک‌میلیون و 700هزار دوز از این واکسن آماده تحویل است و ظرفیت تولید این واکسن هم به‌صورت ماهانه سه‌میلیون دوز خواهد بود.

واکسن هایی در یک قدمی مجوز تزریق اضطراری فخرا و کووپارس

دو واکسنی   که در فاز 3 کارآزمایی قرار دارند، واکسن های فخرا و کوو پارس است. واکسن فخرا باید برای گرفتن مجوز تزریق عمومی حداقل در فاز 3 کارآزمایی بالینی به 46 هزار داوطلب تزریق شود که به نظر می آید با توجه به تزریق بالای واکسن در بین عموم مردم با مشکل روبه رو شود. این اتفاق درباره واکسن کووپارس رازی هم باید رخ دهد، واکسنی که اکنون در تهران و البرز در حال تزریق است و آمار واکسن‌های تزریق شده آن در مرحله فاز سوم کارآزمایی بالینی به بیش از 14هزار دوز رسیده است. البته اواخر هفته گذشته علی اسحاقی، رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، از توقف تولید این واکسن خبر داد و گفت: «تاکنون بیش از دو میلیون دوز واکسن کرونای رازی تولید شده اما این واکسن هنوز مجوز مصرف اضطراری را دریافت نکرده و به همین دلیل فعلاً روند تولید آن متوقف شده است.» با این حال سخنگوی پروژه واکسن رازی کووپارس درباره مسیری که تاکنون طی کرده‌اند، به جام جم گفته است: «ما کاری را شروع کرده‌ و به نتیجه رسانده‌ایم. به وزیر بهداشت هم قول داده‌ایم اگر به ما مجوز مصرف اضطراری داده شود و خرید واکسن اتفاق بیفتد حتی تا پایان آذر می‌توانیم ۲۰میلیون دوز تحویل بدهیم ولی با شرایطی که فعلا می‌بینیم تولید این مقدار واکسن ریسک بزرگی است و همین پنج‌میلیونی که تابه‌حال تولید کرده‌ایم نیز بلاتکلیف است.»

واکسن هایی در انتظار کارآزمایی نورا، رناپ، اسویک و وکتورال

واکسن نورا قرار است به زودی فاز دوم کارآزمایی را شروع کند. در فاز 2 باید واکسن روی 300 داوطلب مطالعه شود. به گفته غلامرضا اولاد مجری طرح واکسن نورا به مهر، «واردات واکسن با هدف واکسیناسیون هر چه سریع‌تر مردم همچنان در حال انجام است اما رگولاتوری هم جزو سیاست‌های وزارت بهداشت خواهد بود و به‌طور حتم تمهیدات جدیدی برای تیم‌های داخلی مطالعات واکسن درنظر گرفته می‌شود.» واکسن mRNA رناپ هم‌ در انتظار دریافت مجوز کارآزمایی فاز 2است. به‌گفته مصطفی قانعی، عضو کمیته ملی واکسن کرونا، این واکسن پرونده‌اش را تحویل داده و ایرادهایی از آن گرفته شده که با رفع آن، مجوزهای لازم صادر خواهد شد. اسویک واکسن دیگری با پلتفرمی مشابه برکت و سینوفارم، در انتظار صدور مجوز از سوی سازمان غذا و دارو برای شروع کارآزمایی بالینی فاز یک است. درباره این واکسن هم با وجود تأخیر در آغاز کارآزمایی‌های بالینی و همان چالش‌های کمبود جمعیت داوطلب اما ظرفیت ادغام و دریافت مجوزهای زودهنگام به‌دلیل پلتفرم‌های مشابه مطرح می‌شود. در نهایت نهمین واکسن ایران، وکتورال هم دیگر واکسنی است که هنوز کارآزمایی‌های مرحله جانوری (پری‌کلینکال) آن به پایان نرسیده است.