می‌گویند هر چه بیشتر می‌گذرد شرایط زندگی در ایران برایشان سخت‌تر می‌شود. اما از آن سو هم در کشور خودشان شرایط زندگی برایشان مناسب نیست. «برایمان برزخ شده.» برزخی که مهاجران افغانستانی از آن حرف می‌زنند اقتصاد ایران و افغانستان است.
یکی از مهاجران افغانستانی می‌گوید: «هر چه می‌گذرد شرایط برایمان سخت‌تر می‌شود. مخارج زندگی بالاست. در افغانستان هم شرایط زندگی مناسب نیست.»
یکی دیگر از مهاجران افغانستانی در ایران می‌گوید: «خانواده‌ام در افغانستان زندگی می‌کنند و از اینجا برایشان پول می‌فرستم. اما هزینه زندگی بالا رفته، پولی که به دست می‌آورم بیشتر برای مخارجم صرف می‌شود و می‌توانم مقدار کمی برای خانواده‌ام بفرستم.»
استفاده از نیروی کار مهاجر افغانستانی به سال‌ها قبل برمی‌گردد. نعمت احمدی، از باغداران پسته که از نیروی کار مهاجر هم بهره می‌برد، می‌گوید اولین باری که نیروی کار افغانستانی داشتم سال ۱۳۵۴ بود.
او ادامه می‌دهد: «بسیاری از ایرانی‌ها فصلی و موقت کار نمی‌کنند اما افغانستانی‌ها قبول می‌کنند. تعداد زیادی از افغانستانی‌ها برای کار با ما تماس می‌گیرند.»
احمدی می‌گوید: «هر چه شرایط افغانستان بدتر شود تعداد بیشتری به ایران می‌آیند و دنبال کار می‌گردند. ما هم چون از تکنولوژی روز عقب هستیم از نیروی انسانی زیادی برای کارمان استفاده می‌کنیم.»
اما کار کردن افغانستانی‌ها دلایل دیگری هم دارد. برخی از کارفرماها می‌گویند پول کمتری به نیروهای افغانستانی می‌دهند و نیاز به بیمه کردن و قرارداد بستن هم ندارند.
خروج ۳۶۴ هزار مهاجر افغانستانی از ایران
براساس آمارهای مرکز آمار ایران و آخرین سرشماری صورت گرفته، در سال ۹۵، ۵۳۸ هزار نفر شاغل مهاجر در ایران بود. مشخص نیست چه تعداد از آنها مدرک داشتند.
داوود عیوضلو، پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران به تجارت‌نیوز می‌گوید: «طی چهار ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱، ۳۶۴ هزار مهاجر افغانستانی فاقد مدرک افغانستانی از ایران خارج شدند. از این تعداد ۲۰۳ هزار نفر دیپورت شدند و ۱۶۱ هزار نفر نیز داوطلبانه ایران را ترک کردند. این درحالی است که در مدت مشابه سال ۲۰۲۰، ۲۷۰ هزار نفر خارج شدند.»
آماری که نشان می‌دهد تعداد مهاجران فاقد مدرک افغانستانی که از ایران خارج شدند نسبت به دوره مشابه سال قبل ۹۴ هزار نفر بیشتر است. اما دلیل این خروج چه بوده؟ آیا شرایط اقتصادی ایران حلقه را بر مهاجران تنگ‌تر کرده است؟
عیوضلو در این مورد می‌گوید: «نمی‌توان به طور قطع گفت دلیل اینکه امسال تعداد بیشتری از مهاجران افغانستانی از ایران خارج شدند لزوما برای شرایط اقتصادی ایران بوده اما بی‌تاثیر هم نیست.»
این پژوهشگر با بیان اینکه رفت و آمد مهاجران همیشه بوده و برخی با مدتی زندگی در ایران تصمیم به بازگشت می‌گیرند، ادامه می‌دهد: «در حال حاضر به دلیل شیوع کرونا، نرخ ارز و پایین آمدن ارزش ریال، برخی از مهاجران فاقد مدرک از ایران خارج شدند. پولی که مهاجران از ایران ارسال می‌کنند ارزش کمتری دارد. یعنی «افغانی» کمتری می‌فرستند.»
او می‌گوید: «مهاجران هزینه زیادی می‌پردازند و انتظاراتی که از کارفرما برای افزایش حقوق دارند برآورده نمی‌شود. از سوی دیگر کارفرما هم امکان بیشتر کردن حقوق نیروی کار خود را ندارد. بنابراین برخی از مهاجران افغانستانی تصمیم به بازگشت می‌گیرند.»
اما با رفتن مهاجران از ایران آیا جای آنها در بازار کار خالی می‌ماند؟ عیوضلو در این مورد می‌گوید: «خروج مهاجران افغانستانی به معنای خالی ماندن جای آنها در بازار کار ایران نیست چون اگر بخشی از مهاجران خارج می‌شوند برخی دیگر می‌آیند. اما با رونق کسب و کارها در ایران احتمالا شاهد ورود مهاجران فاقد مدرک افغانستانی بیشتری در آینده باشیم.»
پیش‌تر تجارت‌نیوز در گزارشی به خروج مهاجران افغانستانی از ایران در سال ۲۰۲۰ و دلایل آن پرداخت.
اینها راستش را نمی گویند شلید خودشان هم از گروه طالبان هستند و به افغانستان می روند تا به نان و نوای بهتری برسند'