هواپیماهای زمین‌گیر شده جهان به کجا رفته‌اند؟

کرونا یا همان کووید 19 شمار پروازهای روزانه در جهان را به شدت کاهش داده است. حال سوال این است که هواپیماهای روی زمین این روزها به کجا رفته و در چه اماکنی نگهداری یا انبار می‌شوند؟

این روزها بین یک‌ سوم تا نیمی از جمعیت جهان تعطیل هستند و در نوعی از قرنطینه به سر می‌برند. مراکز شهر، فروشگاه‌های تجاری، خیابان‌های لوکس، مراکز جذب گردشگر همگی در سکوت فرو رفته‌اند. آسمان بالای سرمان نیز به همان نسبت ساکت و آرام شده است، زیرا هواپیماها که هیاهوی زمین را به آسمان وصل می‌کنند، خانواده‌های مدرن امروزی را دور هم می‌نشانند و افق‌های جدید را نشانمان می‌دهند؛ تقریبا همگی روی زمین‌اند.

"اسان پچنیک" از وب‌سایت "فلایت‌ رادار 24" به عنوان یک مرکز ردیابی آنلاین و زنده پروازها در جهان می‌گوید: به طور معمول در ماه مارس انتظار 175 تا 180 هزار پرواز در روز را داریم. در ماه مارس سال‌های گذشته در هر لحظه شاهد 10 تا 15 هزار پرواز در جهان بودیم. اما این میزان در سال جاری و همزمان با ویروس کرونا به شکل قابل توجهی کاهش یافته و در روز 29 ماه مارس سال جاری (10 فروردین 99) تنها 64 هزار 522 پرواز را در کل جهان رصد کردیم.

نمایی از سایت فلایت رادار 24 که به صورت زنده تمامی پروازهای جهان را رصد می‌کند/ تصویر: سایت فلایت رادار 24

اکثر هواپبماها که معمولا در هوا هستند این روزها روی آسفالت قرارگرفته‌اند. در کنار مشکلات فراوان و چندگانه اقتصادی و لجستیکی که زمینی شدن هواپیماها برای خطوط هوایی، کارمندان و مسافران ایجاد کرده، اینک مشکل بزرگ دیگری نیز به وجود آمده که به نگهداری هواپیماها ربط دارد. هواپیماهای جهان به کجا رفته و در کجا انبار می‌شوند؟

کارشناسان در پاسخ به این پرسش، تصاویر مختلفی را با توجه به ناحیه خطوط هوایی، نوع هواپیمای پروازی، ظرفیت مهندسی برای مقابله با فرسودگی در زمان ِغیرفعال بودن هواپیما و رسیدگی تیم پشتیباتی تا پایان بحران کنونی ارائه می‌دهند.

هواپیماهای دومین خط هوایی بزرگ کانادا در فرودگاه بین‌المللی ونکوور- 9 آوریل 2020- بریتیش کلمبیا کانادا/ عکس: Getty Images

فرودگاه‌های کانونی و قبرستان هواپیماها جایی برای پارک هواپیماهای مدرن امروزی 

به عنوان یک قانون، اقتصاد خطوط هواپیمایی بیان می‌کند که هواپیماها باید تا حد امکان مورد استفاده قرار گیرند و پرواز کنند. هواپیماهای بزرگتر به سفرها طولانی‌تر رفته و احتمالا  هر 7 روز هفته به صورت 24 ساعته در پروازند. به عنوان مثال یک هواپیمای بوئینگ 777 با 400 صندلی پس از پرواز و رسیدن به فرودگاه مقصد تنها برای انجام اموری مانند تخلیه بار، سوخت‌گیری مجدد، نظافت، ذخیر پک‌های پذیرایی و بازرسی فنی در فرودگاه مانده و پس از انجام این امور به سرعت پرواز می‌کند. یعنی آنها فضایی برای پارک نداشته و مانند کشتی‌ها یا خودروها مدت زیادی متوقف نمی‌شوند.

در مقابل اکثر فرودگاه‌های جهان فضای کافی برای توقف هواپیماها را ندارند. برخی از فرودگاه‌های بین‌المللی و بین‌ قاره‌ای مانند دبی، "جان اف کندی" نیویورک و "هیترو"ی لندن که ارتباط تنگاتنگی با خطوط هوایی بزرگ و مسافران بین قاره‌ای در مناطق مختلف جهان دارند، اجازه پارک و توقف طولانی مدت به هواپیماهای جهان را نمی‌دهند. به این فرودگاه‌ها در اصلاح بین‌الملل "هاب" یا فرودگاه "کانونی" می‌گویند. بنابراین تعداد زیادی از هواپیماها برای مدتی می‌توانند در این فرودگاه‌ها در کنار یکدیگر پارگ شوند.

"پچنیک" از مرکز رصد هواپیماها می‌گوید: برخی از خطوط هوایی به صورت اختصاصی از اماکنی خاص برای انبار و پارک هواپیما در دوره بحرانی استفاده می‌کنند. به گفته وی خطوط هوایی "سوث‌وست" و "دلتا"ی آمریکا در حال ذخیره بیش از 50 هواپیما در یکی از پایگاه‌های قدیمی نیروی هوایی آمریکا در "ویکتورفیل" کالیفرنیا هستند. این مکان در حال حاضر یکی از مراکز تدارکاتی تجاری، نظامی، حمل و نقل هوایی و پایگاه بیابانی است که تا پیش از این قبرستان هواپیماها به شمار می‌آمد.

_______________________________________________________________________

یک کارشناس صنعت پرواز: به طور معمول در ماه مارس انتظار 175 تا 180 هزار پرواز در روز را داریم. در ماه مارس سال‌های گذشته در هر لحظه شاهد 10 تا 15 هزار پرواز در جهان بودیم. اما این میزان در سال جاری و همزمان با ویروس کرونا به شکل قابل توجهی کاهش یافته و در روز 29 ماه مارس سال جاری (10 فروردین 99) تنها 64 هزار 522 پرواز را در کل جهان رصد کردیم.

_____________________________________________________________________

پچنیک افزود: "دلتا" حدود 80 هواپیما را در "مارانا"ی آریزونا و "بیرمنگام" ایالت آلاباما انبار کرده است. هر دوی این شهرها در آمریکا قرار دارند.

او در ادامه گفت: مجموعه خطوط هوایی "یونایتد ایرلاینز" و "اِمرکن ایرلاینز" هواپیماهای خود را در فرودگاه‌های بزرگ مرکزی انبار می‌کنند. بیش از 40 هواپیمای خط هوایی یونایتد ایرلاینز در فرودگاه هوایی "هوستون" در ایالت تگزاس آمریکا پارک شده‌ است. خطوط هوایی "امرکن" نیز هواپیماهای خود را در فرودگاه‌های بزرگ شهرهای "تولسا"ی اوکلاهاما و "پیتسبورگ" پنسیلوانیا انبار کرده‌ است.

خطوط هوایی بزرگتر، هواپیماهای مشابه را طبقه‌بندی کرده‌ و هر دسته را در کنار هم نگه می‌دارند. برخی از هواپیماها به تعمیر و نگه‌داری‌های خاصی نیاز دارند و نگهداری آنها در کنار مهندسانی با علم و توانایی ویژه معقول به نظر می‌رسد. برای مثال خطوط هوایی "امرکن" از 4 فرودگاه برای پارک هواپیماهایش استفاده می‌کند. این خط هوایی ایرباس‌های A320, A321 و A330  و همین طور جت‌های منطقه‌ای "Embraer E190" را در "پیتسبورگ" پارک کرده است. این فرودگاه پیشتر به عنوان یک فرودگاه مرکزی برای خطوط هوایی "یو اس ایرویز" به شمار می‌آمد. "یواس ایرویز" در سال 2015 با خطوط هوایی "امرکن" ادغام شد و اینک فضای بیشتری برای هواپیماهای این خط هوایی دارد.

خطوط "امرکن ایرلاینز" اعلام کرد که به دلیل شیوع ویروس همه‌گیر کووید -19 یک سوم از پروازهای بین‌المللی خود را قطع کرده است/ عکس: Getty Images

"تولسا" خانه موقت بسیاری از هواپیماهای بوئینگ آمریکایی است. در حال حاضر هواپیماهای "مکس 737"، 757، 777 و 787 در این مکان روی زمین قرار دارند. اما تولسا در میان "کوچه گردباد"ها جای گرفته و در اواخر ماه مارس چندین طوفان شدید به آن آسیب زد.

هواپیماها در هنگام پرواز در برابر تگرگ و بارش‌های سنگین مقاومت دارند. اما آنها در زمان پارک روی زمین آسیب‌پذیرتر نشان می‌دهند. بنابراین آسیب طوفان به هواپیماهای پارک شده گران تمام می‌شود.

منطقه "موبایل" در "آلاباما"ی آمریکا که شرکت ایرباس در آن کارخانه دارد نیز هواپیمای A321 و 777 خطوط هوایی آمریکایی را در خود جای داده است. شهر "رزول" در جنوب شرقی "نیومکزیکو"ی آمریکا در حال حاضر به خانه موقتی بوئینگ‌های 737, 757, 767 و777 تبدیل شده است. این مکان که یکی از معروف‌ترین قبرستان‌های هواپیما در آمریکا به شمار می‌‌آمد، اینک پارکینگی برای هواپیماهای مدرن محسوب می‌شود. پیشتر منطقه نیومکزیکو جایی برای نگهداری طولانی مدت هواپیماهایی از رده خارج بود. در آن دوران برخی از قطعات هواپیماها برای استفاده مجدد جدا شده و برخی از آنها به پروسه بازیافت می‌رفت، برخی نیز پس از تعمیر زنده شده و دوباره پرواز می‌کردند. این پایگاه هوایی در طول جنگ سرد یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های نیروی هوایی آمریکا محسوب می‌شد. 

خطوط هوایی، برای پارک هواپیماهای خود هزینه می‌کنند. این هزینه با توجه به موقعیت مناسب مکان پارکینگ پرداخت خواهد شد. هر چه پارکینگ هواپیمایی بزرگتر، فرودگاه آن مهم‌تر و مکان آن در دسترس‌تر باشد هزینه آن گران‌تر و محدودیت‌های آن بیشتر است. به همین دلیل بسیاری از ایرلاین‌ها هواپیماهای خود را به جاهای دورتر یا خارج از کشور می‌برند. خطوط هوایی انتخاب دشواری را بین پارک هواپیما در اماکن نزدیکتر با قدرت دسترسی آسان و پرداخت هزینه‌های سنگین یا استفاده از پارکینگ‌های ارزان در جاهای دورتر دارند.

 پارکینگ فرودگاهی

پروازهای برخی از خطوط هوایی اروپا کاملا زمینگیر شده‌ و برخی از ایرلاین‌ها تعداد محدودی از پروازهای اصلی را برای برگرداندن شهروندان و جابه‌جایی محموله‌های پزشکی یا بیماران در سراسر جهان انجام می‌دهند. بقیه پروازها نیز با اجازه و توافق دولت‌های محلی صورت می‌گیرد. اما هنگامی که ماموریت این هواپیماها در هوا تمام می‌شود آنها از راه‌حل‌های معمول برای پارک هواپیما استفاده می‌کنند.

خطوط هوایی ارزان و باربری "ایزی جت" که با سیستم فرودگاه‌های بزرگ،مرکزی و کانونی تعامل چندانی ندارد 344 هواپیمای خود را در 30 فرودگاه بزرگ و شبکه‌ای در جهان پارک کرده است. این خط هوایی که در مسیرهای کوتاه و با فرودگاه‌های غیرمرکزی در جهان کار می‌کند برای خواباندن هواپیماهای خود در طول شب نقاط مختلفی از اروپا را در نظر گرفته است.

فرودگاه فرانکفورت که یکی از کانونی‌ترین فرودگاه‌های اروپاست یکی از چهار باندخود را به پارکینگ هواپیماهای زمین‌گیر شده اختصاص داده است/ عکس: Getty Images

از آنجا که اروپا به دلیل شرایط آب و هوایی فضای گسترده یا صحراهای خشک و بزرگ ندارد، خطوط هوایی مجبور به پارک هواپیماهای خود روی باند فرودگاه‌ها هستند.

کارشناس مرکز رصد هواپیماها می‌گوید: خطوط هوایی "بریتیش ایرویز" بریتانیا نزدیک به 40 هواپیما را در شهر "بورن‌موث" در جنوب انگلستان پارک کرده است. برخی دیگر مانند خط هوایی "لوفتهانزا" هواپیماهای خود را در بخش‌های بی‌استفاده فرودگاه‌ها خوابانده‌اند.

"ندا جعفری" سخن‌گوی لوفتهانزا در این باره می‌گوید: حدود 700 هواپیما از 763 هواپیمای خطوط هوایی لوفتهانزا پارک شده‌اند. این فقط مختص خط هوایی لوفتهانزا نیست و شامل یک خانواده بزرگ از خطوط هوایی اتریش، سوئیس، "یورو‌وینگ" و "بروکسل" می‌شود.

جعفری در این باره گفت: یکی از باندهای چهارگانه فرودگاه فرانکفوپرت که یکی از شلوغترین و مهم‌ترین فرودگاه‌های کانونی اروپاست، اینک به خانه زمینی ده‌ها هواپیما تبدیل شده و بیشتر هواپیماهای خطوط هوایی لوفتهانزا در آنجا پارک هستند.

او افزود: براساس برنامه‌های از پیش تعیین شده هواپیماهای خود را به فرودگاه‌های مهم و کانونی فرستادیم تا در اسرع وقت و پس از پایان دوران بحرانی از آنها استفاده کرده و هواپیماها را به پرواز درآوریم. بسیاری هواپیماهای ما در فرودگاه "شونفلد" برلین هستند که لوفتهانزا یک مرکز تکنیکی و مخصوص در آن دارد.

مراقبت از هواپیماها

"جعفری" سخنگوی شرکت لوفتهانزا درباره نحوه مراقبت از هواپیماهای زمین‌گیر شده می‌گوید: همه چیز به پیش‌بینی شما از مدت زمان پارک هواپیما و نوع آن بستگی دارد. برای مثال دستورالعمل‌های مشخص و واضحی برای نگهداری در توقف چند ساعته، هفتگی یا ماهانه‌ی هواپیماهای کوچک با توانایی پروازهای کوتاه‌تر از سوی سازندگان به خطوط هوایی ارائه شده است. یک هواپیمای متوسط A320 با قابلیت پرواز کوتاه و حمل 186 مسافر بین یک تا 5 ساعت باید در توقفی طولانی مدت به شکلی متفاوت از یک هواپیمای قاره‌پیما نگهداری شود. ما در چنین مواقعی موتور و سنسورهای هواپیمای A320 را پوشانده و تمامی مایعات آن مانند روغن، نفت سفید و آب را تخلیه می‌کنیم. برق باتری‌ها نیز کاملا قطع می‌شود.

در واقع راه‌اندازی دوباره ناوگان هوایی پس از بحران کرونا فرآیندی مشکل‌ساز است و شاید بسیاری از هواپیما هرگز به پرواز درنیایند. این مسئله برای صنایع هوایی حرکتی رو به عقب خواهد بود.

 بازنشستگی هواپیماهای قدیمی

انتظار می‌رود با کاهش شرایط بحرانی، ویروس کرونا موج تقاضا به تدریج به حالت عادی بازگردد. این روند به معنای اتخاذ تصمیمی سخت در خطوط هوایی است.

استفاده از بوئینگ 747 که یکی از شاخص‌ترین نمادهای صنعت هوایی در تاریخ است از سوی بسیاری از ایرلاینزها متوقف شده و خطوط هوایی KLM  هلند و کانتاس استرالیا  در حال بازنشسته کردن جمبوجت‌های خود هستند. این هواپیماهای قدیمی در چند سال آینده از چرخه آسمان حذف می‌شوند و باقی ماندن آنها در این فضا صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

خطوط هوایی "ویرجین آتلانتیک" آمریکا ایرباس‌های A340-600 خود را بازنشسته کرده است. این هواپیماهای مسافربری 4 موتوره دیگر توان رقابت با هواپیماهای جدید و کاراتر را ندارند. از طرفی کاهش تقاضا برای استفاده از این هواپیماها از سوی مسافران باعث حذف آنها شده است.

ممکن است برخی از خطوط هوایی مقدمات بازنشستگی هواپیماهای بوئینگ 757 به عنوان وسایل هوایی متوسط و با قابلیت انجام ماموریت‌های مختلف را رقم بزنند. این مدل از هواپیماها می‌توانند با بیش از 150 مسافر بیش از 7 ساعت پرواز کنند.

در حال حاضر بیشتر این هواپیماها برای پرواز از شرق آمریکا به غرب و مرکز اروپا مشتریان کمتری دارند و اگر به چرخه فعالیت بازنگردند احتمالا شاهد جایگزین شدن ایرباس‌های جدید A321XLR  به جای آنها خواهیم بود.

_________________________________________________________

خطوط هوایی، برای پارک هواپیماهای خود هزینه می‌کنند. خطوط هوایی انتخاب دشواری را بین پارک هواپیما در اماکن نزدیکتر با قدرت دسترسی آسان و پرداخت هزینه‌های سنگین یا استفاده از پارکینگ‌های ارزان در جاهای دورتر دارند.

________________________________________________________________

هنوز اطمینانی برای زمان مناسب حذف امن قرنطینه در جهان وجود ندارد و به همان اندازه در مورد سرعت بازیابی تعداد هواپیماها و انواع آن در دوره ریکاوری جهان شک و تردید وجود دارد. تقاضای استفاده از هواپیماها هنوز در بسیاری از نقاط دنیا بسیار پائین است. در تاریخ 2 آوریل (14 فروردین 99) تنها 349 نفر فرودگاه هنگ‌کنگ را ترک کردند. آنها به راحتی  می‌تواننستند تنها با یک هواپیمای "کاتای پسفیک" و یک اتاق اضافه پرواز کنند.