چرا بعضی زنان در دوران یائسگی وزن اضافه می کنند؟

چرخه ی باروری زنان

زندگی زنان با چهار دوره تغییر هورمونی همراه است:

• پیش یائسگی
• حوالی یائسگی
• یائسگی
• پسا یائسگی

۱- پیش یائسگی

پیش یائسگی اصطلاحی است که برای اشاره به دوره ای از زندگی زنان به کار می رود که آن ها از توانایی باروری برخوردارند. این دوره ی خاص از زمان بلوغ، با اولین قاعدگی آغاز می شود و با آخرین آن به پایان می رسد.

این دوره نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ سال به طول می انجامد.

۲- حوالی یائسگی

در این دوره، سطح هورمون استروژن در بدن زنان نامنظم می شود و میزان هورمون پروژسترون کاهش می یابد.

این دوره ممکن است در هر زمانی از اواسط دهه ی ۳۰ زندگی تا اوایل دهه ی ۵۰ زندگی آغاز شود، اما این دوره ی انتقال معمولاً در دهه ی ۴۰ زندگی زنان رخ می دهد و ۴ تا ۱۱ سال به طول می انجامد.

نشانه های دوره ی حوالی یائسگی عبارتند از:

• گر گرفتگی و عدم تحمل گرما
• مختل شدن خواب
• تغییر در چرخه قاعدگی
• سردرد
• تغییر خلق و خو، از جمله زود رنج شدن
• افسردگی
• اضطراب
• افزایش وزن

۳- یائسگی

یائسگی زمانی رخ می دهد که از آخرین عادت ماهانه ی یک زن ۱۲ ماه گذشته باشد. زنان به طور متوسط در سن ۵۱ سالگی یائسه می شوند.

دوران پیش از آن، حوالی یائسگی محسوب می شود.

بسیاری از زنان شدیدترین نشانه ها را در دوره ی حوالی یائسگی تجربه می کنند اما برخی هم هستند که نشانه های آن ها در سال اول یا دوم بعد از یائسگی تشدید می شود.

۴- پسا یائسگی

این دوره از زمانی شروع می شود که زن ۱۲ ماه باشد که پریود نشده باشد. دو اصطلاح یائسگی و پسا یائسگی اغلب به جای یکدیگر به کار برده می شوند.

با این حال، برخی تغییرات هورمونی و فیزیکی ممکن است بعد از یائسگی هم ادامه یابند.

تأثیر تغییرات هورمونی بر سوخت و ساز بدن

در دوره ی حوالی یائسگی، میزان هورمون پروژسترون به تدریج و به طور پیوسته و یکنواخت کاهش می یابد، در حالی سطح هورمون استروژن هیچ دو روزی مانند یکدیگر نیست و این تغییر حتی طی روز هم رخ می دهد.

در مرحله ی اول این دوره، تخمدان ها اغلب استروژن بسیار زیادی تولید می کنند. علت این مسأله معیوب بودن سیگنال های بازخوردی میان تخمدان ها و غده های هیپوتالاموس و هیپوفیز مغز است.

در مراحل بعدی دوره ی حوالی یائسگی، زمانی که چرخه ی قاعدگی شکل نامنظم تری پیدا می کند، تخمدان ها استروژن بسیار کمی تولید می کنند. تولید استروژن در دوران یائسگی کمتر هم می شود.

برخی تحقیقات بیان می کند ممکن است افزایش سطح استروژن باعث افزایش چربی های بدن شود. چون میان بالا بودن سطح استروژن و افزایش وزن و بالا رفتن میزان چربی بدن در سال های باروری زنان ارتباط وجود دارد.

سال های حد فاصل دوران بلوغ تا دوره ی حوالی یائسگی، معمولاً با ذخیره ی چربی زیرپوستی در نواحی باسن و ران های زنان همراه است. آب کردن این چربی ها گرچه دشوار است اما این نوع چربی ریسک ابتلا به بیماری را چندان بالا نمی برد.

با این حال، در دوره ی یائسگی، پایین بودن سطح هورمون استروژن باعث ذخیره ی چربی احشایی در ناحیه ی شکم می شود. تحقیقات از مرتبط بودن چربی های احشایی با بروز مشکلاتی مثل مقاومت انسولینی، دیابت نوع دو، بیماری های قلبی و دیگر مشکلات جسمی حکایت دارد.

تغییر وزن در دوره ی حوالی یائسگی

طبق تخمین ها زنان در دوره ی انتقالی حوالی یائسگی، بین یک تا دو کیلوگرم وزن اضافه می کنند.

با این حال، برخی زنان وزن بیشتری اضافه می کنند. این مسأله از قرار معلوم به ویژه در مورد زنانی صدق می کند که پیش از آن هم دچار اضافه وزن یا چاقی بوده باشند.

محققان وزن و تغییرات هورمونی زنان ۴۲ تا ۵۰ ساله را به مدت ۳ سال مورد بررسی قرار دادند.

از نظر متوسط افزایش وزن هیچ تفاوتی میان زنانی که چرخه های قاعدگی به شکل طبیعی در آن ها ادامه پیدا کرده بود و آن هایی که وارد دوره ی یائسگی شده بودند، وجود نداشت.

این تحقیق یک پژوهش گسترده ی مشاهده ای بود که زنان میانسال را در دوران حوالی یائسگی مورد بررسی قرار داده بود.

در این تحقیق، به چربی های ناحیه ی شکم زنان افزوده شده بود و آن ها توده ی عضلانی خود را از دست داده بودند.

عامل دیگری که ممکن است در افزایش وزن دوره ی حوالی یائسگی نقش داشته باشد، افزایش اشتها و کالری های دریافتی است که در واکنش به تغییرات هورمونی رخ می دهد.

در تحقیقی مشاهده شد، سطح گرلین، معروف به هورمون گرسنگی، در زنانی که دوران حوالی یائسگی خود را طی می کردند، در مقایسه با زنانی که در دوران پیش یائسگی و پسا یائسگی به سر می بردند، به میزان چشمگیری بالاتر بود.

کاهش سطح هورمون استروژن در مراحل بعدی یائسگی هم ممکن است عملکرد لپتین و نوروپپتید وای را مختل کند، دو هورمونی که احساس سیری و اشتها را کنترل می کنند.

به همین دلیل زنانی که در مراحل نهایی دوره ی حوالی یائسگی به سر می برند و سطح هورمون استروژن در بدن آن ها پایین است، ممکن است به بیشتر خوردن روی آورند.

آثار هورمون پروژسترون بر وزن بدن در دوره ی انتقال به یائسگی هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته.

با این حال، برخی محققان معتقدند ترکیب کاهش سطح استروژن و پروژسترون ممکن است ریسک چاقی را با افزایش بیشتری رو به رو کند.

تغییر وزن در دوره ی یائسگی و پس از آن

تغییرات هورمونی و افزایش وزن ممکن است بعد از اتمام دوره ی حوالی یائسگی و آغاز یائسگی هم ادامه یابد.

تحقیقی بر روی بیش از ۱،۹۰۰ زن نشان داد آن هایی که زودتر از ۵۱ سالگی، متوسط سن آغاز یائسگی، وارد این دوره شده بودند، از چربی کمتری برخوردار بودند.

علاوه بر این، عوامل دیگری هم وجود دارد که ممکن است در افزایش وزن بعد از یائسگی نقش داشته باشد.

زنان در دوران پسا یائسگی به طور کلی فعالیت کمتری در مقایسه با دوران جوانی خود دارند، مسأله ای که باعث کاهش مصرف انرژی توسط بدن و منجر به از دست رفتن توده ی عضلانی می شود.

اتفاق دیگری که در دوران یائسگی بیشتر رخ می دهد بالا بودن سطح انسولین در حالت ناشتا و مقاومت انسولینی است، مسأله ای که موجب بالا رفتن وزن و افزایش ریسک ابتلا به بیماری های قلبی می شود.

روش هورمون درمانی جایگزین هم گرچه استفاده از آن هنوز مورد بحث است، اما تحقیقات از مؤثر بودن آن در کاهش چربی های شکمی و افزایش حساسیت به انسولین در دوران یائسگی و بعد از آن حکایت دارد.

به خاطر داشته باشید که نتایج تحقیقات در مورد همه ی زنان صدق نمی کند و این مسأله در هر زنی متفاوت است.

چطور می توان از افزایش وزن در حدود دوران یائسگی جلوگیری کرد؟

راهکارهایی هست که با استفاده از آن ها می توانید جلوی افزایش وزن در حدود دوران یائسگی را بگیرید:

• مصرف کربوهیدرات ها را کاهش دهید: برای کاهش روند افزایش چربی های شکمی، مصرف کربوهیدرات ها را کاهش دهید چون افزایش چربی های شکمی خود موجب بروز مشکلات متابولیک می شود.
• فیبر مصرف کنید: رژیم غذایی شما باید حاوی فیبر بالایی باشد، مسأله ای که ممکن است باعث افزایش حساسیت به انسولین شود.
• ورزش کنید: انجام ورزش های قدرتی باعث بهبود ترکیب بدنی (درصد چربی، استخوان، آب و عضله در بدن انسان)، افزایش قدرت و ساخت و حفظ عضله ی خالص (بدون چربی) می شود.
• استراحت کنید و بخوابید: سعی کنید قبل از خواب استراحت کنید و آرامش بگیرید و به اندازه ی کافی بخوابید تا هورمون ها و اشتهای شما در وضعیت مناسبی باقی بمانند.

اگر این نکات را رعایت کنید ممکن است در این دوره حتی وزن هم کم کنید.

کلام آخر

یائسگی می تواند هم از نظر فیزیکی و هم از نظر احساسی چالش برانگیز باشد.

با این حال، داشتن یک رژیم مغذی و ورزش و خواب کافی می تواند به جلوگیری از افزایش وزن و کاهش ریسک ابتلا به بیماری کمک کند.

گرچه ممکن است مدتی طول بکشد تا بتوانید خود را با فرآیندهایی که در بدن تان رخ می دهند انطباق دهید، اما تمام تلاش تان را بکنید که با این تغییرات اجتناب ناپذیر ناشی از افزایش سن کنار بیایید.