قرن‌ها می‌گذرد از دورانی که ابن‌مقفع‌ها نهضت ترجمه را آغاز کردند. در آن دوران گنجینه‌ای از دانش و معرفت را از زبان‌های دیگر به عربی ترجمه شد و گام‌های بلندی در پیشرفت تمدن عالم‌گیر اسلامی برداشته شد.
پیش از آن هم همیشه ملت‌های پیشرو در پی بهره بردن از دانش و ادبیات دیگران بودند. داستان «کلیله و دمنه» را دیگر شاید همه بدانیم که چگونه از هندوستان به ایران دوران انوشیروان آمد، بعدها به عربی ترجمه شد و ما هم امروز ترجمه فارسی آن را می‌خوانیم.
صنعت عظیم ترجمه
اکنون که دنیا کوچکتر از هر زمان دیگری شده است و دسترسی به اطلاعات آسان‌تر، میل به بهره‌بردن از دانش و معرفت دیگران بیش از هر زمان دیگر شده است. بر اساس آمار یونسکو طی ۳۰ سال از ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۹ بیش از ۲ میلیون اثر در زمینه‌های گوناگون از علم و صنعت و تکنولوژی تا ادبیات و تاریخ از زبانی به زبان دیگر ترجمه شده است.
در این میان زبان آلمانی پذیرای بیشترین اثر ترجمه شده است. پس از آن زبان‌های فرانسوی، اسپانیایی و انگلیسی قرار گرفته‌اند.
در نقطه مقابل بیشترین اثر از زبان انگلیسی به دیگر زبان‌ها ترجمه شده است. پس از انگلیسی، با اختلاف بسیار زیاد زبان‌های فرانسوی، آلمانی و روسی قرار دارند.
آگاتا کریستی نویسنده محبوب مترجمان جهان
بر اساس اطلاعات یونسکو محبوب‌ترین نویسنده برای مترجمان در سراسر جهان آگاتا کریستی خالق رمان‌های معمایی پلیسی مشهور است. کتاب‌های او در نیمه دوم قرن بیستم بیش از هر کتابی به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.
پس از او ژول ورن خالق آثار علمی تخیلی جایگاه دوم را در اختیار دارد. ویلیام شکسپیر نمایشنامه‌نویس شهیر و انید بلایتون نویسنده ادبیات کودک و نوجوان دیگر نویسندگان محبوب این فهرست هستند.
برخی از پرترجمه‌ترین کتاب‌ها
صحبت درباره کتاب‌هایی که بیش از بقیه به زبان‌های گوناگون ترجمه شده‌اند، دشوار است. چرا آمار دقیق و مستدلی از کتاب‌های بسیاری که در طول تاریخ به زبان‌های گوناگون ترجمه شده‌اند، در دسترس نیست.
در این میان می‌توان کتاب‌ها را دسته‌بندی کرد و درباره آثار ادبی صحبت به میان آورد که آمار بهتری درباره‌شان وجود دارد.
در این گزارش قصد نداریم به روال «تاپ‌تِن»ها عمل کنیم. فقط برخی از مهم‌ترین آثار ادبی بیشترین ترجمه به زبان‌های دیگر را در کارنامه دارند، مرور می‌کنیم.
«شازده کوچولو»
در همه جهان شناخته‌شده است. حداقل نامش را شنیده یا تصویرش را دیده‌ایم، اگر کتاب را نخوانده باشیم. شاهکار آنتوان دوسنت اگزوپری در همین زبان فارسی خودمان به قلم چندین مترجم نامور روانه بازار شده است. از ابوالحسن نجفی بگیر تا محمد قاضی و احمد شاملو در برگرداندن این اثر فرانسوی به زبان فارسی بخت خود را آزموده‌اند. برگردان نامش هم این تنوع را نشان می‌دهد، از «شازده کوچولو» که مشهورتر است تا «شهریار کوچولو» یا حتی «شاهزاده کوچولو».
این اثر اکنون عنوان کتابی که بیش از همه به زبان‌های دیگر ترجمه شده را هم یدک می‌کشد. شاید ما در کل عمرمان نام بیش از ۳۰ یا ۴۰ زبان زنده دنیا را نشنیده باشیم، اما در این دنیای رنگارنگ «شازده کوچولو» به ۳۰۰ زبان ترجمه شده است.
«پینوکیو»
شاید از «شازده کوچولو» هم مشهورتر باشد. در خاطرات کودکی ما جایگاه ویژه‌ای هم دارد. بارها بر پرده سینِما و نمایشگر تلویزیون ظاهر شده، و یکی از منابع محبوب اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی است.
این شاهکار کلاسیک از ادبیات ایتالیا را کارلو کلودی نوشته است. بر اساس اطلاعات کتابخانه نیویورک در بیش از ۱۸۷ کشور و به بیش از ۲۶۰ زبان ترجمه ترجمه‌ای از «پینوکیو» موجود است.
«دن کیشوت»
اثر جاوادنه سروانتس از اسپانیا به دیگر نقاط جهان راه یافت و از زمان انتشار در قرن هفدهم تا کنون همیشه محبوب مردم و البته نویسندگان بزرگ بوده است. رمانی که سالی یک بار خواندنش عادت ویلیام فاکنر بود.
در سال ۲۰۰۲ گروهی متشکل از ۱۰۰ نویسنده نامدار از ۵۴ کشور، که نام‌های بزرگی چون دوریس لسینگ، وله سوینکا و نورمن در آن حضور داشتند، این کتاب را «پرمعنی‌ترین کتاب تمام دوران‌ها» توصیف کردند. دوریس لسینگ و وله سوینکا هر دو برنده جایزه نوبل ادبیات هستند.
برخی «دن کیشوت» را پرفروش‌ترین و پرترجمه‌ترین کتاب تاریخ پس از «انجیل» می‌دانند. نسخه اصلی کتاب در ۱۲۶ فصل و حدود ۱۰۰۰ صفحه به زبان اسپانیایی نوشته شد. محمد قاضی نخستین بار این کتاب را به فارسی برگرداند.
«آلیس در سرزمین عجایب»
رمان لوییس کارول هم یکی از کتاب‌های مشهور در سراسر جهان است. «آلیس در سرزمین عجایب» به حدود ۱۰۰ زبان در سراسر جهان ترجمه شده است و داستانی خیالی از سفر آلیس به سرزمینی پر از شگفتی را روایت می‌کند.
همین چند سال پیش تیم برتون با اقتباس از این داستان، اثری سینمایی با بازی جانی دپ ساخت، با اقبال زیادی روبه‌رو شد.
دیدگاه تان را بنویسید