آیا طالبان برگ برنده ترامپ می شود؟

«فکر می کنم خیلی نزدیک شده ایم، احتمال زیادی وجود دارد که به یک معامله با طالبان برسیم، در دو هفته آینده نتیجه مشخص خواهد شد.» این حرف ها را روز جمعه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به یک شبکه رادیویی در آمریکا و در مورد مذاکرات صلح با طالبان مطرح کرده است. پیش از او، در روز چهارشنبه پمپئو از پیشرفت در مذاکرات با این گروه گفته بود. این در حالیست که پیش از این، در آذر ماه زلمی خلیلزاد از توقف مذاکرات صلح با طالبان خبر داده بود. اما خبر چراغ سبزهای ترامپ به این گروه را از قبل نیویورک تایمز منتشر کرد.

توافق بر سر چیست؟

مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا می گوید که کشورش با طالبان در مورد کاهش خشونت به توافق رسیده و روی پیشنهاد کاهش هفت روزه خشونت مذاکره می کند. روز چهارشنبه گروه طالبان و مذاکره کنندگان امریکایی به مدت دوازده ساعت به گفتگو با یکدیگر پرداختند که در نهایت شرایط کاهش خشونت، به آن شکلی که مورد نظر هر دو طرف باشد، تائید شد. جزئیات این طرح هنوز رسانه ای نشده اما گفته می شود که بر اساس آن اتش بس در شهرهای بزرگ به مدت یک هفته ایجاد خواهد شد تا در صورت موفقیت، این توافق به اتش بسی پایدار بیانجامد که خروج امریکا از افغانستان و گفتگوی این گروه با دولت افغانستان را با خود داشته باشد.

عبدالله عبدالله در این باره گفته است: «امیدواری‌هایی ایجاد شده‌است؛ نمی‌توانیم بگوییم که همه کار در حال حل شدن است، اما موافقت صورت گرفته که سطح جنگ پایین بیاید، کاهش خشونت صورت بگیرد و زمینه‌ساز شود برای یک آتش‌بس سراسری در افغانستان.»

اما در حالی که دو طرف موافقت خود را با این شیوه همکاری اعلام کرده اند، طالبان در بلخ و قندوز با نیروهای دولتی در حال جنگ هستند. جمعه شب یک فرمانده طالبان در حمله هوایی نیروهای افغانستان کشته شد که در نتیجه درگیریهای بعدی شش نفر از نظامیان افغان هم به دست طالبان کشته شدند. این شیوه جنگ در قندوز و بلخ، نشان می دهد که دسترسی به صلح کار چندان اسانی نیست.

از سوی دیگر برخی از ناظران می گویند ایجاد اتش بس در شهرهای بزرگ، در حالی که برخی ایالات افغانستان تحت رهبری طالبان اداره می شوند و خشونت ها در این بخش ها، ماه هاست که ادامه دارد، نمی تواند کارساز باشد. چرا که عملا مدت هاست این گروه دست به حمله گسترده ای به شهرهای بزرگ نزده و در عوض در قندوز و دیگر مناطقی که در دست دارد، درگیریها به شدت در جریان است و نحوه حکومت این گروه بر این مناطق تفاوت چندانی با سال های دهه نود میلادی که طالبان حکومت را در افغانستان در دست داشت، ندارد.

آیا ترامپ بزرگ نمایی کرده است؟

بدبینی ها نسبت به ترامپ حتی بر سر صلح با طالبان هم ادامه دارد. بسیاری از ناظران معتقدند یک اتش بس با گروه طالبان، در شرایطی که گروه های افغان در جلسات حاضر نیستند، کارساز نخواهد بود. طالبان در سال های گذشته به شدت برابر نشستن با گروه های افغانستانی بر سر میز گفتگو مقاومت کرده است و هر بار در میانه کار، زیر قول و قرارهایش زده است. از سوی دیگر ترامپ در اخرین ماه های حضورش در ریاست جمهوری نیاز به پیروزی های خارجی دارد. او با جود تلاشی که کرده، از این بابت موفقیتی نداشته است. در موضوع کره شمالی مذاکرات نیمه تمام ماند و وضعیت با چین هنوز خوب نیست. ایران حاضر به گفتگو با دولت ترامپ نشده و روس ها هم ترامپ را جدی نگرفته اند. در چنین شرایطی برخی از ناظران می گویند، اگر رئیس جمهور آمریکا بتواند با طالبان به نتیجه ای برسد، می تواند از آن به نفع خود استفاده کند.

در میان کاربران افغانستانی شبکه های اجتماعی، با اعلام خبر مذاکرات و نزدیک بودن صلح، مهم ترین سوالی که مطرح شده این است که جای گروه های افغان در این پروسه کجاست و چطور قرار است یک صلح بدون اینکه کسی نظر گروه های داخلی را بپرسد پا بگیرد؟

ریاست جمهوری افغانستان حالا می‌گوید که اشرف غنی هفته آینده سلسله مشورت هایش در رابطه با صلح را آغاز می‌کند. این وضعیت نشان دهنده آن است که دولت افغانستان نسبت به روند این نشست آگاهی نداشته است و موضوعاتی که دولت این کشور به آن اهمیت می دهد، به احتمال زیاد در مذاکرات مطرح نبوده است. از سوی دیگر برخی از فعالان سیاسی در افغانستان نگرانی های بیشتری هم دارند. آنها می گویند در صورتیکه این گفتگوها به نتیجه برسد، در غیاب طرف افغان تنها منافع امریکا و طالبان مد نظر قرار خواهد گرفت و با روندی که این گروه در سال های گذشته در مناطق تحت نفوذ خود به کار برده، توقعات فعالان مدنی برآورده نخواهد شد. فعالان حقوق زنان معتقدند که زنان یکی از اسیب پذیرترین اقشار در شرایط فعلی هستند. این گروه در سال های اخیر هم دست از اتش زدن مدارس و مسموم کردن اب مدارس دخترانه و... برنداشت. اگر قرار باشد صلحی در افغانستان رخ دهد که در نتیجه آن سهمی برای طالبان در ارکان دولتی ایجاد شود، حذف طرف افغان و زن ها و فعالان مدنی، می تواند موقعیت بسیار پیچیده ای را در این کشور ایجاد کند.

به نظر می رسد که ترامپ سعی در بزرگ نمایی اتفاقات در خصوص افغانستان را دارد. صلح با طالبان و اتش بس یک هفته ای، در شرایط فعلی نمی تواند مشکلات را در این کشور حل کند اما می تواند برای ترامپ یک اعتبار باشد. داده های مقامات امریکایی در مورد گفتگو با طالبان واضح نیستند و تنها به امیدواری دادن بسنده کرده اند با این حال این وضعیت به شکلی پررنگ شده، که به عنوان دستاوردی برای دولت ترامپ به نظر برسد. همچنین خلاء حضور طرف افغانستانی  غیبت پاکستانی ها به عنوان یک ضلع مهم این مثلث، ایجاد صلحی پایدار را به موضوعی دور از دسترس تبدیل کرده است.