ماجرا از یک تیتر حاشیه‌برانگیز آغاز شد: «تخلف در فضای مجازی به آیین‌نامه انضباطی دانشجویان افزوده شد.» خبری که رسانه رسمی دولت «ایرنا» از قول جاماسب نوذری، مدیرکل امور دانشجویان داخل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر کرد و کمی بعد از داغ شدن جریان و پیچیدن خبر در فضای مجازی، تیتر آن را به «جزئیات اصلاحات آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اعلام شد» تغییر داد.
نوذری می‌گوید: «برخی موارد مانند رسیدگی به تخلفات در فضای مجازی یا پژوهشی و مواردی که از سال 78 تاکنون در این آیین‌نامه تغییر نکرده بود، اصلاح شد.»
او به تخلفات دانشجویان در فضای مجازی نیز اشاره کرده و می‌گوید: «انتشار عکس‌های غیراخلاقی یا مرتکب شدن کار خلاف اخلاق در فضای مجازی، همچنین انتشار تصاویر نامناسب در کانال‌های اطلاع‌رسانی، شامل برخوردهای انضباطی با دانشجویان می‌شود.»
پس از انتشار این گفت‌وگو، طولی نکشید که شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی عرصه بحث و بررسی صحبت‌های آقای مدیرکل شد. در یکی از این واکنش‌ها، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت در توئیتی نوشت: «ورای آنکه این‌چنین رویکردهای انقباضی بی‌ثمر است، این تغییر در آیین‌نامه هم نیازمند تصویب در نهاد بالادستی است که هنوز رخ نداده و تنها پیشنهاد را در قالب مصوبه اعلام کرده‌اند. مسیر همان است که بود: عبور از دانشگاه امنیتی به دانشگاه امن، همان‌که به ایستادگی در برابر ستاره‌دار کردن انجامید.»
البته وزارت علوم تمام تلاشش را به‌کار گرفت و شبانه اطلاعیه صادر کرد تا این رویکرد انقباضی بی‌ثمر را تشریح کند، اما در رفع ابهامات دانشجویان موفق نبود. روابط‌عمومی وزارت علوم در اطلاعیه خود نوشت که اصلاحیه بنا به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح شده و شامل تخلفات حرفه‌ای و تخلفات پژوهشی و برخی اصلاحات عبارتی با توجه به گذشت زمان است و جزئیات این تخلفات در شیوه‌نامه مرتبط خواهد آمد.
در این اطلاعیه آمده است: «یکی از اصول موردتوجه در تدوین این شیوه‌نامه، عدم‌ورود به حریم شخصی دانشجویان است.» اما این جمله برای رفع نگرانی دانشجویان کافی نبود و هنوز این سوال وجود دارد که آیا حریم شخصی دانشجویان در آیین‌نامه جدید در نظر گرفته شده است؟
آیین‌نامه انضباطی دانشجویان چه می‌گوید؟
آیین‌نامه انضباطی دانشجویان 14 ماده، 54 بند و 30 تبصره دارد و حدود اختیارات و وظایف کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها را مشخص کرده است. این آیین‌نامه به صورت روشن جرائم عمومی، تخلفات آموزشی، تخلفات سیاسی و تخلفات اخلاقی دانشجویان را عنوان و جزئیات تنبیهات اعمالی کمیته انضباطی دانشگاه‌ها و نحوه اجرا و اعتراض به آن را مشخص کرده است. این آیین‌نامه مصوب سیصدوپنجاه‌وهشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که در تاریخ 14 شهریور 1374 برگزار شد. این آیین‌نامه، شیوه‌نامه اجرایی هم دارد که به‌منظور تنظیم دقیق‌تر احکام انضباطی به نگارش درآمده و با امضای وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای اجرا به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است.
ماجرای اصلاح آیین‌نامه چیست؟
نخستین جلسه شورای اسلامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 98 که دوم اردیبهشت‌ماه در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و به ریاست منصور غلامی برگزار شد، یک دستور کار اصلی داشت و آن بحث و بررسی پیشنهادهای اصلاحی و تکمیلی آیین‌نامه انضباطی دانشجویان بود.
شاطری، دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، در این مورد گفته است: «این اصلاحیه از سوی معاونت فرهنگی دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شده است.»
امامی رضوی، قائم‌مقام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص این اصلاحیه می‌گوید: «آیین‌نامه انضباطی فعلی پاسخگوی نیازهای دانشگاه‌ها نیست و نقایص زیادی در این زمینه مشاهده می‌شود.»
معاون فرهنگی و دانشجویی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این جلسه گفت: «در آیین‌نامه پیشنهادی تلاش شده در تکمیل آیین‌نامه انضباطی موجود، موضوع اخلاق حرفه‌ای موردتوجه قرار گیرد.»
کلانتری، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی هم اصلاح این آیین‌نامه را با توجه به گذشت بیش از دو دهه از زمان ضروری مطرح می‌کند.
اما مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی بدون اشاره به جزئیات و صرفا با اشاره به تشریح لزوم اصلاح آیین‌نامه از تصویب آن در پایان جلسه و با رای مثبت اعضای شورا خبر می‌دهد.
واکنش وزیر علوم به حواشی اصلاح آیین‌نامه
حواشی گسترده در اصلاح آیین‌نامه انضباطی واکنش وزیر علوم را هم در پی داشت. منصور غلامی دوشنبه هشتم اردیبهشت در حاشیه همایش بین‌المللی آینده جهان اسلامی در افق ۱۴۱۴ شمسی، علت اصلی این حواشی را مصاحبه بی‌موقع یکی از همکارانش معرفی کرده و می‌گوید: «اصلاحات این آیین‌نامه هنوز تصویب نشده بلکه پیشنهاد اصلاحیه آیین‌نامه قبلی و افزودن عبارتی تحت‌عنوان بررسی تخلفات حرفه‌ای مطرح بود.»
او در ادامه می‌گوید: «تخلفات حرفه‌ای در آیین‌نامه قبلی مشمول تخلفات در برخی رشته‌ها ازجمله پزشکی، دامپزشکی و... بود و در قالب اصلاحیه حدود دو تا سه کلمه به این بخش اضافه شد و آن اینکه با توجه به رایج شدن استفاده از کامپیوتر و فعالیت‌های حوزه کامپیوتری و اینترنتی، تخلفاتی همچون هک کردن بعضی سایت‌ها یا دسترسی به مستندات و مدارک دیگران نیز موردتوجه قرار گرفته و تحت‌عنوان «تخلفات رایانه‌ای» به آیین‌نامه قبلی اضافه شد.»
وزیر علوم در صحبت‌هایش گریزی به حریم شخصی دانشجویان هم زده و گفته بحثی تحت‌عنوان اینکه کسی تخلفی در فضای مجازی بکند، مطرح نیست و قطعا دلیلی برای نگرانی درمورد رفتن به فضای شخصی افراد وجود ندارد.
البته این گفت‌وگوی غلامی با خبرنگاران هم تاثیری در کاهش حواشی نداشت و از ابهامات آن کم نکرد، برای مثال وزیر به تخلفات رایانه‌ای اشاره و هک را به‌عنوان نمونه مطرح کرده، درحالی که در دومین قسمت بند «د» شیوه‌نامه اجرایی این آیین‌نامه که ششم تیرماه به دانشگاه‌ها ابلاغ شده بود به بررسی تخلفات اخلاقی پرداخته و درمورد تخلفات رایانه‌ای به تشریح توضیح داده است و این اتفاق جدیدی در زمینه رسیدگی به تخلفات انضباطی دانشجویان نیست.
جوسازی رسانه‌های حامی دولت و افزایش انتقادات دانشجویی
جریانی که با گفت‌وگوی رسانه رسمی دولت آغاز شده بود، با ایجاد جوسازی رسانه‌ها ادامه یافت. این رسانه‌ها تلاش کردند به‌رغم صحبت‌های وزیر علوم و معاون فرهنگی اجتماعی وزارت بهداشت اصلاحات این آیین‌نامه را سیاسی دانسته و تا حد تجاوز به حریم شخصی دانشجویان تقلیل دهند.
فراهانی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها می‌گوید: «این موضوع که درخصوص تخلفات فضای مجازی مطلبی به آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اضافه شده، خلاف واقع است بلکه این موضوع از گذشته در آیین‌نامه وجود داشته است و آنچه در آیین‌نامه انضباطی دانشجویان اصلاح و اضافه شده، در دو حوزه تخلفات پژوهشی و اخلاق حرفه‌ای است که باید برای اجرا شدن در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود.» او به گفت‌وگوی جاماسب نوذری هم اشاره کرده و گفته مسئولی که در این زمینه مصاحبه کرده بود، اطلاع نادرستی ارائه کرده بود.
در کنار اظهارنظرهای مختلف مسئولان برخی گروه‌‌های دانشجویی حامی دولت هم که ماه‌ها در سکوت مطلق بودند به بهانه سیاسی بودن اصلاحات و نقض حقوق دانشجویان فضا را برای اعتراضات مناسب دیدند. حضور شهیندخت مولاوردی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در دانشگاه علامه، محل ابراز اعتراضات دانشجویان شد تا جایی که حراست و مسئولان برنامه، برخی دانشجویان را به بیرون از سالن منتقل کردند و برای چند دقیقه‌ای درهای سالن را بستند.
البته این تنها واکنش دانشجویان به این ماجرا نبود و موضوع اصلاح آیین‌نامه دانشجویان در نشست وحید صرامی، دبیر شورای مرکزی انضباطی دانشجویان وزارت بهداشت با دبیران شوراهای صنفی دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مورد سوال قرار می‌گیرد.
علیرضا حاتمی، دبیر شورای صنفی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «موضوع تخلفات دانشجویان در فضای مجازی و اصلاح آیین‌نامه انضباطی در این جلسه مطرح شد. دبیر شورای مرکزی انضباطی دانشجویان وزارت بهداشت خود از نگارندگان پیش‌نویس این اصلاحات است و در این جلسه توضیحاتی به دانشجویان ارائه کرد.
دبیر شورای صنفی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: «صرامی در این جلسه گفت موضوع فضای مجازی، بحث جدیدی نیست و صرفا در کنار طبقه‌بندی جرائم‌عمومی دانشجویان، کلمه فضای مجازی نیز به‌منظور تصریح بیشتر اضافه شد. البته این موضوع از قبل هم موردبررسی در کمیته‌های انضباطی قرار می‌گرفت و در کشور هم در کنار سایر جرائم‌عمومی بررسی می‌شود. این تصریح به دلایل شایع شدن تخلفات در فضای مجازی صورت گرفته که به نظر بنده هم نیاز است.»
حاتمی ادامه داد: «صرامی به دانشجویان اطمینان داده که مسئولان دانشگاه اجازه ورود به فضای خصوصی دانشجویان را به خودشان نمی‌دهند.»
خلأ قانونگذاری در حوزه فضای مجازی
فضای مجازی در سال‌های گذشته بیش از پیش موردتوجه قرار گرفته و امروزه جوانان بیشترین قشر فعال را در این عرصه تشکیل می‌دهند. برهمین اساس رسیدگی به تخلفات دانشجویان در این فضا امری ناگزیر است که نیازمند قوانین روشنی در فضای دانشگاه است. بررسی آیین‌نامه انضباطی نشان‌دهنده خلأ جدی قانون در تخلفات حوزه فضای مجازی است.
شیوه‌نامه وزارتین هم اگرچه تا حدودی برخی خلأ‌های آیین‌نامه را جبران کرده، اما با گذشت 10 سال از نگارش آن هم نیازمند بررسی مجدد و به‌روزآوری است. البته این شیوه‌نامه در سال 94 دستخوش تغییراتی شده اما پیگیری خبرنگار «فرهیختگان» جهت بررسی نسخه جدید شیوه‌نامه اجرایی انضباطی دانشجویان که با امضای فرهادی، وزیر وقت به دانشگاه‌ها ابلاغ شده، بی‌نتیجه ماند. در قسمت قوانین و مقررات سایت وزارت علوم هم متاسفانه خبری از آن نیست، اما بنابر گفت‌وگوی مسئولان وقت با رسانه‌ها درخصوص بندهای اصلاحی، کماکان قوانین مشخصی درخصوص فضای مجازی برای برخورد با دانشجویان متخلف وجود ندارد.
چرا مصوبه شورای اسلامی شدن منتشر نمی‌شود؟
اگرچه ضرورت اصلاح آیین‌نامه و شیوه‌نامه حس می‌شود، اما موضع‌گیری غلط یکی از مدیران وزارت علوم حواشی مختلفی درپی داشت. در این بین علت تداوم این حواشی را می‌توان بی‌اطلاعی دانشجویان از بندهای اصلاح‌شده دانست. در واقع بسیاری از مسئولان آموزش عالی در طول روزهای گذشته سعی در حل ابهامات دانشجویان درخصوص این موضوع داشتند، حال آنکه انتشار متن مصوبه شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها بهترین گزینه برای برطرف کردن نگرانی‌های دانشجویان است. ارائه این مصوبه پیش از طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند از موضع‌گیری احساسی اشخاص و مقامات مختلف جلوگیری کند و تصویب نهایی آیین‌نامه انضباطی دانشجویان را تسهیل خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید