رشد افسار گسیخته تورم به موقع مهارشد

اقدامات بانک مرکزی در اواخر تابستان، همچون افزایش نرخ بهره در بازار بین بانکی، اصلاح‌قیمت‌ها در بازار سرمایه، کنترل بیشتر بر پایه پولی، کاهش انتظارات تورمی و تثبیت بازار ارز و مقاومت نظام بانکی در خرید دستوری اوراق دولتی و پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت، دلایل اصلی روند نزولی تورم در نیمه دوم امسال هستند.

 نرخ تورم ماهیانه در آذرماه به 2 درصد رسید که کمترین سطح تورم طی شش ماهه اخیر به شمار می‌رود. همچنین نرخ تورم نقطه به نقطه، برای اولین بار در هشت ماهه اخیر نزولی شد و به 44.8 درصد رسیده است که می‌تواند نشان از تاثیرگذاری سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی در سال جاری باشد.

کامران ندری، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه روند تورم در وضعیت مناسبی نسبت به گذشته قرار گرفته است و می‌توان به کنترل تورم در انتهای امسال امید داشت، گفت: در ابتدای سال جاری، رشد پایه پولی بسیار بالا بود و نرخ بهره در بازار بین بانکی در حدود 8 درصد قرار گرفته بود که نرخ پایینی به شمار می‌رفت. همچنین در بازار سرمایه شاهد افزایش غیرصحیح قیمت سهام بودیم که می‌توانست ناشی از رفتار توده‌ای مردم باشد. به علاوه، در نیمه ابتدایی سال، بانک مرکزی و نظام بانکی برای پرداخت تسهیلات کرونا و همچنین برای خرید اوراق دولتی تحت فشار قرار گرفتند که در این خصوص نیز، بانک مرکزی و نظام بانکی کشور در نیمه دوم امسال، مقاومت کرده و زیر بار پرداخت تسهیلات و یا خرید اوراق بدهی دولتی نرفتند.

وی افزود: این اتفاقات که در فروردین و اردیبهشت امسال رخ داد، دلایل عمده رشد با وقفه تورم در تیرماه به شمار می‌روند.

این پژوهشگر اقتصادی ادامه داد: از اواخر تابستان و اوایل پاییز، روند معکوس شد. در انتهای تابستان، نرخ بهره در بازار بین بانکی افزایش یافت که خوشبختانه مانع آن نشدند و بانک مرکزی توانست برای تعدیل نرخ بهره بین بانکی اقدام کند.

به گفته ندری، اگر بتوان نرخ بهره بین بانکی را در سطح بیشتری تعیین کرد، بهتر می‌توان تورم را در انتهای سال تحت کنترل درآورد.

ندری با اشاره به این موضوع که ابتدای امسال شاهد رشد غیرمنطقی و غیراصولی بازار سرمایه به دلیل سیاست‌های غلط و قیمت‌گذاری نادرست بودیم، افزود: جبر و اقتضای بازار ایجاب کرد که بازار سرمایه دچار اصلاح شود و هم‌اکنون بازار سرمایه شکل منطقی‌تری به خود گرفته است.

این اقتصاددان، دلیل دیگر کاهشی شدن تورم در نیمه دوم امسال را کنترل موفق رشد پایه پولی دانست و تصریح کرد: از تابستان بدین سو، بانک مرکزی موفق شده است با اقتباس سیاست‌های انقباضی‌تر رشد پایه پولی را در کنترل و سیطره خود قرار دهد.

وی افزود: علاوه بر موارد پیش گفته، دلیل دیگر کاهش نرخ تورم در آذرماه، تعدیل انتظارات تورمی ناشی از برگزاری انتخابات آمریکا است. ثبات نسبی که طی یک‌ماه گذشته در بازار ارز شکل گرفته نیز از عوامل اصلی کاهشی شدن روند تورم به شمار می‌رود. تعدیل انتظارات تورمی و تثبیت بازار ارز از جمله اتفاقات خوبی بود که در نیمه دوم سال اتفاق افتاد. این مسئله هم بستگی بسیار به روند تعاملات بین المللی دولت ایران دارد. از این نظر نیز دورنمای خوبی برای بازیابی روابط اقتصادی میان ایران و جهان شکل گرفته است و پیش‌بینی این است که تا پایان سال این وضعیت تداوم یابد.

این استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق‌ با بیان اینکه بانک مرکزی کنترل خوبی بر پایه پولی دارد، تاکید کرد: در انتهای سال، ممکن است دولت با کسری بودجه مواجه شود و نتواند هزینه‌های خود را تامین کند. بانک مرکزی از الان باید آمادگی برای شرایط پایان سال داشته باشد. بانک مرکزی از همین الان باید به دولت هشدار دهد که اجازه نخواهد داد کسری بودجه دولت در پایان سال پولی شده و در ترازنامه بانک مرکزی بشیند.

ندری در انتهای سخنان خود به تهدید‌‌های موجود برای کنترل نرخ تورم اشاره کرد و گفت: تهدید‌هایی برای کنترل نرخ تورم در نیمه دوم سال وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. تهدید اول، کسری بودجه‌ای است که دولت در پایان سال با آن مواجه می‌شود. در بهمن ماه، بازار ارز به دلیل پایان یافتن سال مالی چینی‌ها با فشار تقاضا مواجه شود؛ زیرا واردکنندگان ایرانی ملزم هستند در بهمن‌ها با طرف چینی خود تسویه کنند و این مسئله ممکن است باعث ایجاد فشار تقاضا در بازار ارز شود و بانک مرکزی باید آمادگی برای مقابله با این تهدید را داشته باشد.

وی افزود: تهدید دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، نرخ بهره بازار بین بانکی است که در کنترل نرخ تورم تاثیر قابل توجهی دارد و بانک مرکزی نباید در مواجهه با نرخ بهره بین بانکی به عنوان یک ابزار سیاست‌گذاری، انفعالی عمل کند. در مقابل، بانک مرکزی باید از این متغییر سیاستی به نحو احسن برای کنترل نرخ تورم بهره ببرد. بازار سرمایه نیز می تواند به صورت بالقوه یک کانون تهدید به شمار آید که البته بعید به نظر می‌رسد. بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته روند اصلاحی خود را طی کرده است و هم اکنون در وضعیتی منطقی به سر می‌برد.