به‌دنبال شمارش آرای الکترال کالج و اعلام پیروزی قطعی جو بایدن، نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اکنون فرماندهان بازنشسته، دیپلمات‌های اسبق و قانون‌گذاران پیشین آمریکا با صدور بیانیه‌ای مشترک خواستار بازگشت سریع «جو بایدن» رئیس‌جمهوری منتخب این کشور به توافق هسته‌ای ایران شده‌اند؛ کاری که به گفته آنها زمینه حل مناقشات خاورمیانه و توسعه همکاری‌ها در منطقه را فراهم می‌کند. همزمان الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و ونزوئلا با اشاره به دیدارهای خود و دیگر مقامات دولت ترامپ با تیم بایدن گفت: «ما سعی می‌کنیم آنها را قانع کنیم که دیگر سال ۲۰۱۵ نیست. تقریبا سال ۲۰۲۱ فرا رسیده و خیلی چیزها تغییر کرده است. پس فرمول‌هایی که فکر می‌کردید برای مذاکراتی [برجامی] اصلی خوب بوده‌اند، دیگر خوب نیستند.» همچنین جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در کنفرانسی خبری در برلین درخصوص کمیسیون مشترک برجام گفت: «ما دیدارمان در تاریخ ۱۶ دسامبر را حفظ می‌کنیم.»
بازگشت به برجام
بیش از ۵۰ شخصیت و مقام سابق آمریکایی از دولت آتی آمریکا خواسته‌اند به توافق هسته‌ای با ایران بازگردد. به گزارش خبرگزاری فارس، در میان افرادی که این بیانیه را امضا کرده‌اند نام پنج سفیر سابق آمریکا در فلسطین اشغالی، «جوزف نای»، تئوری‌پرداز مفهوم قدرت نرم و «چاک هیگل»، وزیر دفاع اسبق آمریکا دیده می‌شود. در این بیانیه که از سوی پویش موسوم به «ائتلاف ملی جلوگیری از دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای» منتشر و در تارنمای بنیاد سازمان‌مدنی «اف‌سی‌اس» منعکس شد، آمده است: «خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌ها سبب شد تا ایران که به این توافق پایبند بود از محدودیت‌های برجام در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و انجام فعالیت‌های تحقیقاتی که منع شده بود، فراتر برود.»
به گزارش «ایرنا» ایران ۲ سال پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و تعلل طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش آغاز کرد. بر این اساس، ایران ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، با صدور بیانیه‌ای آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط براساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد. جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است در صورت بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف‌های این توافق بین‌المللی، گام‌های برداشته‌شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران به سرعت برگشت‌پذیر خواهد بود. بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا وعده داده که در صورت بازگشت ایران به اجرای کامل برجام، واشنگتن نیز به این توافق بازخواهد گشت. با این حال حادثه ترور ناجوانمردانه شهید محسن فخری‌زاده دانشمند ممتاز کشورمان با هدف افزایش تنش‌ها، مسیر بازگشت ایران به برجام را پر هزینه کرده است.
گام‌های دیپلماتیک
سیاستمداران کهنه‌کار آمریکایی با اشاره به سیاست‌های جنگ‌طلبانه رژیم صهیونیستی، دولت‌های عرب حاشیه خلیج‌فارس و دولت دونالد ترامپ، نسبت به تشدید اوضاع در خاورمیانه هشدار داده و تصریح کرده‌اند که فقدان کانال ارتباطی بین آمریکا و ایران خطر این مساله را افزایش داده است. آنها در این بیانیه نوشته‌اند: «ترور یک دانشمند هسته‌ای ایران ریسک تشدید تنش‌ها را بیشتر کرده و بنابراین رهبران آمریکا و منطقه باید گام‌های دیپلماتیک را برای کاهش تنش‌ها و حفظ گزینه بازگشت به برجام بدون فوت وقت بردارند.» نویسندگان بیانیه یادشده با اشاره به اینکه تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) برای بازگشت آمریکا به برجام شرکای مهمی به شمار می‌روند، خواستار لغو سریع تحریم‌ها علیه ایران برای تسهیل زمینه بازگشت واشنگتن به این توافق شدند.
آنها تصریح کرده‌اند که هیچ منع قانونی به لحاظ قوانین آمریکا و بین‌المللی برای بازگشت کامل این کشور به برجام وجود ندارد و رئیس‌جمهوری در هر لحظه می‌تواند گام‌های لازم را برای بازگشت آمریکا به تعهداتش بردارد. مقام‌های بلندپایه اسبق آمریکا تاکید کرده‌اند که دولت جدید باید پس از رفع تمام موانع واردات دارو و تجهیزات پزشکی به ایران، تعهد آمریکا را درخصوص مسائل بشردوستانه احیا کند. آنها در همین حال با اشاره به مصوبه جدید مجلس شورای اسلامی درخصوص ضرب‌الاجل لغو تحریم‌ها و انتخابات ریاست جمهوری سال آینده در ایران، فرصت آمریکا را برای بازگشت به برجام محدود خوانده و عنوان کردند که تعهد سریع برای بازگشت به برجام از اولویت بالایی برخوردار است. این بیانیه در پایان می‌افزاید: «تعهد سریع آمریکا برای بازگشت به برجام نیازمند بازگشت ایران به اجرای کامل این توافق است و سپس می‌توان زمینه‌ای را برای حل مناقشات و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایجاد کرد.»
این بیانیه از سوی ۵۱ مقام سیاسی و نظامی اسبق آمریکا از جمله ویلیام پری وزیر دفاع دولت بیل کلینتون به امضا رسیده است.
جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید کرده که آمریکا در شرایط تعیین شرط برای بازگشت به برجام نیست و اگر به تعهدات اصلی و اولیه‌اش پایبند باشد، ایران نیز پایبندی خود را نشان خواهد داد. محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان می‌گوید: «لغو تحریم‌ها و بازگشت ایران به تعهدات، زمانبر نیست و جو بایدن می‌تواند با سه فرمان اجرایی، تحریم‌ها را لغو کند.»
ادعاهای آبرامز از پیچیدگی مذاکرات بین ایران و آمریکا
از سوی دیگر نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و ونزوئلا با اشاره به دیدارهای خود و دیگر مقامات دولت ترامپ با تیم بایدن درباره برجام گفت: «ما سعی می‌کنیم آنها را قانع کنیم که دیگر سال ۲۰۱۵ نیست.» به گزارش «ایسنا» الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و ونزوئلا در گفت‌وگوی با «تایمز آو اسرائیل» درخصوص برجام هم گفت: «از نظر ما برجام یک توافق به شدت معیوب بود. ما با نخست‌وزیر نتانیاهو هم نظر هستیم.» آبرامز با اشاره به دیدارهای خود و دیگر مقامات دولت ترامپ با تیم بایدن گفت: «ما سعی می‌کنیم آنها را قانع کنیم که دیگر سال ۲۰۱۵ نیست. تقریبا سال ۲۰۲۱ فرا رسیده و خیلی چیزها تغییر کرده است. پس فرمول‌هایی که فکر می‌کردید برای مذاکرات [برجامی] اصلی خوب بوده‌اند، دیگر خوب نیستند.»
وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه اقدامات ترامپ کاملا معکوس نخواهند شد، مدعی شد: «شما چگونه برداشتن تحریم‌ها علیه شخصی که به‌طور واضح حقوق‌بشر را نقض می‌کند توجیه می‌کنید؟ چگونه می‌خواهید تحریم مرتبط با تروریسم علیه شخصی را که فرضا با نیروهای قدس در ارتباط بوده، بردارید؟ این کار همانند روشن و خاموش کردن کلید برق نیست که ناگهان تحریم‌ها را اعمال و سپس رفع کنیم. به گمانم این مذاکرات بسیار پیچیده‌ای بین ایران و آمریکا خواهد بود و فکر نمی‌کنم که تمامی تحریم‌ها برداشته شوند.» این مقام ارشد آمریکایی مدعی شد که تنها افسوس وی این است که ترامپ فشار حداکثری علیه ایران را زودتر آغاز نکرد.
کمیسیون مشترک برجام برگزار می‌شود
از سوی دیگر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی تاکید کرد که برنامه این اتحادیه درخصوص زنده نگه داشتن برجام و برگزاری کمیسیون مشترک برجام در روز چهارشنبه تغییری نخواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پولیتیکو، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در کنفرانسی خبری در برلین درخصوص کمیسیون مشترک برجام گفت: «ما دیدارمان در تاریخ ۱۶ دسامبر را حفظ می‌کنیم.»
وی با اشاره به به تعویق افتادن شورای روابط اقتصادی ایران و اروپا گفت: «کشورهای عضو اتحادیه اروپا تصمیم بر عدم مشارکت گرفتند و این نشست به تعویق افتاد. این نشست با شرایط کنونی رخ نخواهد داد؛ اما فکر نکنم که ما برنامه‌مان [درخصوص کمیسیون مشترک برجام] و کارمان در زمینه زنده نگه داشتن برجام را تغییر دهیم. ما به همکاری‌مان در این زمینه ادامه می‌دهیم.»
دیدگاه تان را بنویسید