بهترین زمان و روش برای استفاده از ماسک

لزوم استفاده از ماسک آنقدر جدی است که رهبر ‌انقلاب نیز اخیرا به ‌طور خاص به این مساله اشاره و بر استفاده همگانی از ماسک تاکید کرده‌اند و ایشان بی‌توجهی به لزوم استفاده از ماسک را یکی از دلایل افزایش آمار جان‌باختگان ناشی از کرونا در کشور دانستند.

اما سازمان بهداشت جهانی نیز استفاده از ماسک را بخشی از پکیج کامل اقدامات محافظتی و کنترلی دانسته که می تواند شیوع بیماری های تنفسی ریوی از جمله کووید ۱۹ را محدود کند.

ماسک ها می توانند برای محافظت از سلامت هر شخص (برای حفاظت شخصی که در ارتباط با یک شخص بیمار دیگر قرار دارد) یا برای حفاظت منابع کنترلی (افراد بیمار برای جلوگیری از انتقال ویروس) استفاده بشود اما نکته بسیار مهم در این است که استفاده از ماسک تنها برای محافظت کردن منابع کنترلی و دیگر اشخاص و جوامع کافی نیست و باید سایر اقدامات بهداشتی دیگر نیز برای جلوگیری از انتقال ویروس های تنفسی نیز صورت گیرد.

چه از ماسک استفاده می کنیم، چه از ماسک استفاده نمی کنیم باید رعایت بهداشت دست ها، فاصله گذاری فیزیکی و دیگر اقدامات محافظتی و کنترلی برای انتقال بحرانی کووید ۱۹ از انسان به انسان رعایت شود.

انتفال کووید ۱۹:

دانش ها درباره انتقال ویروس کووید ۱۹ به صورت روزانه در حال جمع آوری شدن است. کووید ۱۹ اصولا یک بیماری تنفسی است که می تواند افراد را با رنج های مختلف از علائمی از جمله متوسط، بدون نشانه های تنفسی و یا با بیماری های تنفسی شدید و سخت متاثر کند که این نوع مسمومیت های عفونی حاصله در اثر جذب ویروس می تواند با اختلال عملکرد اندام و یا مرگ همراه باشد

مطابق با آخرین یافته ها دانشمندان دنیا،  کووید ۱۹ یک ویروس اصولا تنفسی است که بین مردم با ذرات و قطرات تنفسی و ارتباطات انتقال پیدا می کند. انتفال این ذرات زمانی اتفاق می افتد که شخص در تماس نزدیک (کمتر از یک متر) با شخص بیمار و آلوده قرار گیرد و این قطرات از طریق سرفه، عطسه یا ارتباطات خیلی نزدیک از طریق دهان و بینی و حتی چشم به دیگری انتقال پیدا کند.

در مجموع انتقال ویروس کووید ۱۹ می تواند به صورت مستقیم از طریق ارتباط با فرد آلوده و یا به صورت غیرمستقیم از طریق تماس با سطوحی در محیط ها یا اشیای استفاده شده توسط اشخاص آلوده، اتفاق بیفتد.

در شرایط و محیط های خاص که تولید ذرات معلق در هوا وجود داشته باشد، انتقال ویروس کووید ۱۹ از طریق هوا ممکن است اتفاق بیفتد که در این راستا دانشمندان دنیا درباره این نوع انتقال کووید ۱۹ در حال بحث کردن می باشند.

یافته ها و نشان ها اخیر پیشنهاد می دهد که عمده انتقال کووید ۱۹ از فرد بیمار به دیگران، در صورت عدم استفاده از نکات بهداشتی مناسب و زمانی که هیچ پوشش مناسبی وجود نداشته باشد، به دلیل ارتباطات نزدیک اتفاق می افتد.

نشانه ها و علائم بیماری کووید ۱۹ در یک فرد ممکن است چند روز بعد از شروع بیماری خودش را نشان بدهد (که این مدت زمان می تواند تا ۸ روز نیز به طول بینجامد) اما در مجموع انتقال ویروس وابسته به میزان ویروس زنده ای است که توسط شخص آلوده ریخته می شود حالا چه سرفه کرده باشد چه نکرده باشد و چه قطرات بیشتری را خارج کرده باشد؛ به نوع ارتباط آنها با یکدیگر و اقدامات بهداشتی انجام شده در مکان ها بستگی دارد.

همچنین ممکن است انتقال ویروس از یک فرد آلوده و ریخته شدن ویروس از سوی فردی باشد که هنوز علائم پیشرفته این بیماری را نداشته باشد، صورت بگیرد که به آن انتقال پیش از علائم گفته می شود. دوره نهفتگی یا کمون برای کووید ۱۹ زمانی است، بین در معرض قرار گرفتن در برابر ویروس تا نشان دادن علائم که متوسط ۵ تا ۶ روز طول می کشد اما می تواند تا ۱۴ روز نیز ادامه داشته باشد.

انتقال های پیش علائم، به معنای انتقال ویروس کووید ۱۹ از شخص آلوده و ریخته شدن ویروس از شخصی است که هنوز نشانه های توسعه یافتگی علائم بیماری را ندارد

اما در بعضی از افراد آلوده به ویروس کووید ۱۹، هیچگاه هیچ گونه علامت و نشانه توسعه یافته این بیماری را نمی یابید اگر چه آنها می توانند ویروس را به افراد دیگر انتفال دهند.

دید سازمان بهداشت جهانی بر روی ماسک

ماسک ها باید به عنوانی بخشی از استراتژی کامل و تمام عیار اقدامات مانع شدن انتقال ویروس و حفظ جان انسان استفاده بشوند. استفاده از ماسک به تنهای کافی نیست و باید اقدامات دیگر حفاظتی در مقابله با ویروس را نیز در سطوحی انجام داد. حفظ رعایت حداقل فاصله فیزیکی یک متر یا بیشتر با دیگران، شست و شوی مرتب دستها و دوری از تماس دست با صورت یا ماسک از جمله مواردی است که باید در کنار زدن ماسک از سوی افراد رعایت شود.:

انواع ماسک ها:

1- ماسک های پزشکی:

ماسک پزشکی یا ماسک های جراحی ماسک های تولیدی به صورت تخت یا چین چین شده هستند. این نوع ماسک ها با بندهایی در اطراف گوش، صورت یا هر دوی آنها به صورت بسته می شوند و طبق تست های صورت گرفته با روشهای استاندارد جهانی (َASTM F۲۱۰۰) این نوع ماسک ها در بالانس و فیلتر بالا ذرات معلق در هوا، تنفس کافی و مقاومت در برابر ذرات نفوذی جریانی بسیار خوب عمل می کنند.

طبق توصیه  سازمان بهداشت جهانی ماسک پزشکی باید برای افرادی استفاده شود که در معرض تماس مستقیم با کسانی هستند که دارای علائم بیماری کووید ۱۹ هستند.

سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد می کند که گروه های زیر از ماسک های پزشکی استفاده کنند

- کارکنان بهداشت و درمان

- هر شخصی با علائم بیماری کووید ۱۹ شامل افرادی با نشانه ها و علائم متوسط بیماری

-افرادی که از موارد مشکوک و قطعی مبتلا به کووید ۱۹ در خارج از مکان های بهداشتی (منازل) مراقبت می کنند

* ماسک های پزشکی همچنان برای مکان های پرخطر و پرریسک نیز توصیه می شود. زمانی که مردم در مکان هایی هستند که انتقال ویروس به صورت گسترده وجود دارد و آنها نمی توانند گارانتی فاصله یک متر یا بیشتر را رعایت کنند، می توانند از ماسک های جراحی استفاده کنند

- افراد با سن ۶۰ سال به بالا

- افراد در هر سنی که دارای شرایط بهداشتی حساسی می باشند (گروه های پرخطر و دارای بیماری های زمینه ای)

ماسک های پزشکی (که به ماسک های جراحی نیز معروف هستند) از حداقل ۳ لایه مواد نبافته مصنوعی ساخته شده اند که دارای لایه های فیلتری به صورت ساندویچی در وسط ماسک هستند.

این نوع ماسک ها که در ضخامت های مختلف در بازار موجود می باشند در سطوح مختلف، در برابر نفوذ جریان مقاوم بوده و دارای دو سطح فیلتر می باشند. به طوری که این نوع ماسک ها از انتقال قطرات تنفسی از داخل پوشش به محیط اطراف و همچنین از محیط بیرون به داخل ماسک را جلوگیری می کند

نکته بسیار مهم در این است که قبل از گذاشتن و برداشتن ماسک های پزشکی بر روی صورت و  باید دست ها را با آب و صابون یا موادضدعفونی کننده پایه الکی شست.

این نوع ماسک ها باید محکم بر روی صورت پوشیده شوند و به شدت توصیه می شود هنگامی که ماسک بر روی صورت می باشند، از تماس با این نوع ماسک ها اجتناب کرده و بلافاصله زمانی که این نوع ماسک ها نمناک و تر می شوند باید فورا آنها را تعویض کرد.

نکته بسیار مهم این است، که پوشش این نوع ماسک ها باید با دیگر اقدامات حفاظتی از جمله شست و شوی بهداشتی مرتب دست ها و رعایت فاصله گذاری فیزیکی حداقل یک متر ترکیب شود.

زمان و چگونگی استفاده از ماسک های پزشکی:

ماسک های پزشکی دستگاه تنفسی از جمله N۹۵، N۹۹،FFP۳، FFP۲ برای کارکنان بخش سلامت و کسانی که در مراقبت از بیماران کووید ۱۹ و یا در مکان هایی که تولید قطرات و اسپری شدن قطرات تنفسی در آنها زیاد است، توصیه می شود ضمن آنکه تاکید شده است که کارکنان بخش های بهداشتی قبل از استفاده از این نوع ماسک ها آنها را بر روی صورت خود امتحان کنند تا کاملا بر روی صورت تعبیه شده و لقی و سستی (شلی) در آن وجود نداشته باشد

نحوه گذاشتن ماسک های پزشکی:

- قبل از تماس با ماسک، دست های خود را با آب و صابون یا مواد ضدعفونی کننده بشویید

- بررسی کنید بر روی ماسک هیچگونه سوراخ یا گسستگی احتمالی وجود نداشته باشد و ماسک هایی که می خواهید استفاده کنید نباید دچار هیچ گونه آسیب دیدگی باشند.

- تایید کنید که کدام قسمت ماسک سمت بالای آن می باشد - معمولا قسمتی بالاست که نوار فلزی در آن قرار دارد.

- سپس، قسمت درونی ماسک را مشخص کنید، معمولا طرف سفید رنگ به عنوان قسمت داخلی ماسک انتخاب می شود.

- ماسک بر روی صورت، باید کاملا دهان، بینی و چونه را پوشش دهد. اطمینان حاصل پیدا کنید که هیچ فاصله ای بین صورت شما و ماسک وجود نداشته باشد.

- نوار فلزی بالای ماسک پزشکی را بچسبانید تا به شکل بینی شما قالب شود.

- یادآوری می شود به هیچ عنوان نباید در هنگام استفاده از ماسک به جلوی ماسک دست بزنید و اگر شما اتفاقی به جلوی ماسک دست زدید، دست های خود را فورا بشویید.

چگونگی در آوردن ماسک های پزشکی:

- قبل از دست زدن به ماسک برای برداشتن آن، دست های خود را با آب و صابون و مواد ضدعفونی کننده بهداشتی بشویید

- نخ ماسک را از پشت سر و گوشتان بدون آنکه به جلوی ماسک دست بزنید؛ باز کنید.

- در هنگانی که ماسک را در می آورید، آن را به جلو هدایت کنید تا ماسک از صورتتان دور شود.

- ماسک های پزشکی یکبار مصرف می باشند و پس از استفاده از آن، فورا آن را از بین ببرید

- بعد از تماس با ماسک و در آوردن آن، دست های خود را بشویید.

- مطمئن باشید از موقعیت ماسک و اگر مرطوب شده باشد آن را عوض کنید

نبایدهای ماسک های پزشکی:

- نباید از ماسک هایی که دارای چاک و سوراخ می باشند و یا نم دار شده اند، استفاده کرد

- نباید ماسک را تنها در برابر دهان یا بینی بپوشانیم بلکه باید کل دهان، بینی و چانه در پوشش ماسک قرار بگیرند

- نباید از ماسک های شل و سست استفاده کرد

-  نباید به جلوی ماسک دست بزنید

- نباید برای صحبت کردن یا سایر کارهای دیگر که احتیاج است، ماسک را پایین بیاورید و به آن دست بزنید

- نباید ماسک خود را به گونه ای رها کنید که در دسترس دیگران باشد

- نباید از ماسک های خود دوباره استفاده کنید

2- ماسک های غیرپزشکی:

ماسک های غیر پزشکی که به آنها ماسک های فابریک یا ماسک های ساخت خانه نیز گفته می شود، ماسک هایی هستند که می تواند از انتشار ویروس از زیر پوشش به شخص دیگر محافظت کند.

ماسک های غیرپزشکی، می تواند توسط همه افراد در مکان های عمومی استفاده شود اما این نوع ماسک ها تاثیرپذیری محدودتری نسبت به ماسک های پزشکی دارند و سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد نمی کند این نوع ماسک ها را به صورت گسترده استفاده شود اما در حال حاضر برای کنترل ویروس کرونا در جامعه برای نواحی با گستردگی بالای انتقال ویروس، در مکان هایی که محدودیت ظرفیت برای کنترل اقدامات بهداشتی از جمله در مکان هایی که رعایت فاصله گذاری فیزیکی بیشتر از یک متر ممکن نیست از قبیل مکان های حمل و نقل عمومی، مغازه ها، محیط های شلوغ – سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند دولت ها استفاده عمومی جمعیت از ماسک های غیرپزشکی را تشویق و ترویج دهند.

این نوع ماسک ها می توانند به صورت تجاری و صنعتی یا ساخت خانگی باشند. این نوع ماسک ها جنرال و استاندارد مانند ماسک های پزشکی نیستند . انواع متعددی از این نوع ماسک ها در بازار وجود دارد که در هنگام استفاده از این نوع ماسک ها باید پوشش بینی، دهات و چانه وجود داشته باشد ضمن آنکه باید این ماسک ها نیز دارای لایه های چندگانه بوده، قابل شست شوی و قابل استفاده مجدد باشند.

یادآوری می شود استفاده از ماسک های فابریک به تنهایی برای حفاظت در برابر ویروس کرونا کافی نیست و مسائلی همچون رعایت حداقل فاصله فیزیکی یک متر از دیگران شست و شوری مرتب دست ها و ادامه دار بودن اجتناب از دست به صورت و ماسک باید حتما صورت گیرد.

نحوه استفاده از ماسک های فابریک:

- دست های خود را قبل از گذاشتن ماسک بر روی صورت بشویید.

- بررسی کنید بر روی ماسک هیچ گونه سوراخ و پارگی های احتمالی وجود نداشته باشد و به هیچ عنوان از ماسک های آسیب دیده استفاده نکنید

- ماسک را بر روی صورت به گونه ای تنظیم کنید که پوشش دهان، بینی و چانه را داشته باشید و هیچ فاصله ای بین ماسک و صورت نباید وجود داشته باشد.

- از تماس با ماسک در هنگامی استفاده خودداری و اجتناب کنید.

- ماسکتان اگر کثیف یا خیس شده است، تعویض کنید

- دست های خود را قبل از درآوردن ماسک تمیز کنید.

- بدون آنکه دستتان را جلوی ماسک بزنید، آن را در بیاورید.

- دست های خود را بعد از درآوردن ماسک بشوریید.

نحوه مراقبت از ماسک های فابریک:

- اگر ماسک فابریک شما کثیف یا خیس نشده باشد و شما برنامه داشته باشید برای دوباره استفاده از آن، ماسک را در داخل پلاستیک تمیز و کیف قابل حمل بگذارید. اگر شما احتیاج به استفاده مجدد از ماسک دارید، هنگام برداشتن آن از کیف، ماسک را در حلقه های الاستیکی نگه دارید.

- ماسک های فابریک را با صابون یا داروهای پاک کننده و ترجیحا با آب داغ (بیشتر از دمای ۶۰ درجه سانتی گراد) و حداقل یکبار در روز، بشورید.

- اگر آب داغ در دسترس ندارید، ماسک را با صابون یا داروهای پاک کننده و با آب دمای اتاق بشورید و به دنبال آن ماسک را به مدت یک دقیقه در کلر ۰.۱ درصد به نگه داشته و سپس شست و شوی کامل ماسک با آب دمای اتاق (هیچ مایع باق مانده سمی کلر روی ماسک وجود نداشته باشد) را انجام دهید.

نبایدهای ماسک های فابریک:

- نباید ماسک را زیر بینی خود بگذارید

- نباید ماسک را در جایی که مردم در فاصله کمتر از یک متر شما هستند، در بیاورید

- نباید از ماسک هایی فابریکی که نفس کشیدن از طریق آنها بسیار سخت است، استفاده کنید

- نباید ماسک های کثیف یا خیس را استفاده کنید

- از ماسک های که دچار آسیب شده اند استفاده نکنید

- ماسک های خود را با دیگران به اشتراک نگذارید

- نباید از ماسک های استفاده کنید که شل و لق هستند

مواد پارچه ای مورد استفاده برای ماسک های فابریک:

- پارچه هایی برای ساخت ماسک های فابریک انتخاب شود که بتوانند ذرات و قطرات در درون آنها محبوس شده اما از طریق آنها نفس کشیدن به راحتی صورت گیرد.

- از پارچه های کشسان برای تهیه ماسک های فابریک استفاده نکنید زیرا این نوع مواد فیلتراسیون خیلی پایینی در طول زمان استفاده از آنها دارند و نسبت به دمای بالای آب در هنگام شست و شو حساس می باشند

- ماسک های فابریک باید توانایی تحمل دماهای بالا (۶۰ درجه یا بیشتر) در هنگام شست و شو را داشته باشند

ساختار ماسک های فابریک:

- ماسک های فابریک باید حداقل سه لایه باشند. بستگی به نوع پارچه مورد استفاده، یک لایه باید داخلی باشد که در تماس با دهان قرار می گیرد و یک لایه نیز بیرونی است که در معرض با محیط قرار دارد.

- از پارچه های جاذب آب یا پارچه هایی با لایه های داخلی برای جذب قطرات داخلی و ترکیب با مواد خارجی که نتوانند به راحتی مایعات را جذب کنند، در تهیه ماسک های فابریک استفاده کنید

3مدیریت استفاده از ماسک:

- ماسک ها باید برای تنها یک فرد مورد استفاده قرار بگیرند

- تمامی ماسک ها باید زمانی که خیس یا حالت جامدی پیدامی کنند، عوض شوند.

- ماسک های غیرپزشکی باید به صورت مرتب و با دقت بالا و به صورت دستی و تکی شست و شو شوند تا دیگر موارد آلوده به ویروس های احتمالی بر روی ماسک نشود.

- ماسک های فابریک ترکیبی از نخ های بافته شده و پنبه می توانند درجه حرارت های بالا را تحمل کنند بنابراین برای این نوع ماسک ها می توان از روش بخارپز یا جوشاندن استفاده کرد.

 دکتر "مهدی شفیعی"سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز با اشاره به توصیه های سازمان بهداشتی جهانی در استفاده یکسری از گروه ها (افراد بیمار، افرادی که از بیماران نگهداری می کنند و گروه های پرخطر) از ماسک اظهار کرد: بهترین نوع ماسکی که بتواند فرد را از ذرات احتمالی ویروس در هوا محافظت کند، ماسک سه لایه معمولی جراحی بوده که به صورت یکبار مصرف می باشند.

شفیعی با بیان اینکه ماسک های جراحی یکبار مصرف به دلیل شرایط بازار عرضه و تقاضا و احتمال کمبود و ایجاد بازار سیاه بهتر است در مکان هایی مانند بیمارستان‌ها و برای فرد بیمار و یا افرادی که از بیمار مراقبت می کنند، استفاده شود اظهار کرد: برای سایر افراد جامعه که در سطح شهر و معابر عبور و مرور کنند، توصیه می شود از ماسک های فابریک یا همان ماسک پارچه ای استفاده کنند.

وی با بیان اینکه ماسک فابریک استاندارد، ماسکی است که از پارچه های نانو و دارای منافع ریز، بافت های متراکم و سه لایه تهیه شده باشد اظهار کرد: این نوع ماسک ها می توانند به شکل صنعتی تولید می شوند و چند بار مصرف بوده که باید پس از هر بار استفاده، شستشو و اتو شود و برای افراد عادی جامعه توصیه می شود از این نوع ماسک ها استفاده کنند

مدیرگروه مبارزه با بیماری های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی کرمان درباره استفاده از پارچه های معمولی برای تهیه ماسک نیز گفت: این نوع ماسک ها که با عنوان ماسک های خانگی مطرح می باشند، نمی توانند خیلی از انشار ذرات جلوگیری کنند اما قطعا بی تاثیر هم نخواهند بود اما تاثیری که انتظار می رود را قطعا نخواهد داشت.