۵۵آنلاین :
بیماری‌های قلبی‌عروقی اصلی‌ترین عامل مرگ‌و‌میر در جهان هستند؛ افرادی که سالیانه در اثر بیماری‌های قلبی‌عروقی از دنیا می‌روند، بیشتر از افرادی هستند که در اثر هر علت دیگری جان خود را از دست می‌دهند. طبق برآوردهای سال ۲۰۱۶، در حدود ۱۷/۹ میلیون فرد در اثر بیماری‌های قلبی‌عروقی از دنیا رفتند. این رقم معادل ۳۱ درصد کل مواد مرگ در آن سال است. از این مقدار، ۸۵ درصد موارد ناشی از حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی بوده‌است. بیش از سه‌چهارم مرگ‌و‌میرِ مربوط به بیماری‌های قلبی‌عروقی در کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط اتفاق می‌افتد. از ۱۷ میلیون مورد مرگ نابهنگام (زیر سن ۷۰ سالگی) ناشی از بیماری‌های غیرواگیردار در سال ۲۰۱۵، ۸۲ درصد در کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط اتفاق افتاده‌است و ۳۷ درصد این موارد ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی بوده‌است. بر اساس آخرین آمار منتشر‌شده از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۷، مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری عروق کرونر قلب در ایران ۸۹۱۱۶ مورد یا ۲۷/۴۷ درصد کل موارد مرگ‌و‌میر بوده‌است. با نرخ ۱۷۰/۷۸ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر، از این لحاظ ایران در رتبه‌ی ۳۵ جهان قرار دارد.
از بیشتر بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌توان با اصلاح عوامل خطرساز رفتاری مانند مصرف تنباکو، رژیم غذایی ناسالم و چاقی، عدم فعالیت جسمی و مصرف بیش از اندازه‌ی الکل پیشگیری کرد. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی یا افرادی که در معرض این بیماری‌ها هستند، نیاز به تشخیص سریع و مدیریت بیماری دارند.
حمله قلبی چیست؟
حمله‌ی قلبی (heart attack) یا سکته‌ی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که در اثر بروز انسداد در رگ‌های خونی، جریان خون به قلب متوقف شود. این انسداد اغلب ناشی از تجمع چربی، کلسترول و دیگر موادی است که موجب تشکیل یک پلاک در سرخرگ‌هایی می‌شوند که قلب را تغذیه می‌کنند (سرخرگ‌های کرونری). پلاک در نهایت می‌شکند و ایجاد یک لخته می‌کند. توقف در جریان خونی که قلب را تغذیه می‌کند، می‌تواند موجب بروز آسیب یا تخریب بخشی از ماهیچه‌ی قلب شود. یک حمله‌ی قلبی که آنفارکتوس میوکارد نیز نامیده‌می‌شود، می‌تواند در مواردی حتی کشنده باشد اما درمان آن طی سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته‌است. اگر فردی فکر کند که دچار حمله‌ی قلبی شده‌است، باید با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرد.
علایم حمله قلبی
علایم و نشانه‌های معمول حمله‌ی قلبی عبارتند از :
احساس فشار، تنگی، درد یا تیر کشیدن در ناحیه قفسه‌ی سینه یا بازوها که ممکن‌است تا گردن، فک و کمر ادامه داشته باشد
حالت تهوع، سوء هاضمه، سوزش قلب یا درد در ناحیه‌ی شکمی
تنگی نفس
عرق سرد
خستگی
احساس سبکی در سر یا سرگیجه‌های ناگهانی
علایم حمله قلبی متغیر هستند
تمام افرادی که دچار حمله‌ی قلبی می‌شوند، دارای علایم یکسان یا شدت برابری از علایم نیستند. برخی از افراد درد کمی دارند؛ برخی دیگر ممکن است درد بیشتری احساس کنند. برخی افراد علامتی ندارند و برای برخی دیگر نخستین علامت ممکن‌است توقف ناگهانی قلب باشد. اگرچه، هر چقدر فرد علایم و نشانه‌های بیشتری داشته باشد، احتمال اینکه دچار حمله‌ی قلبی شده‌باشد، بیشتر است. برخی از حملات قلبی به طور ناگهانی اتفاق می‌افتند اما بسیاری از افراد ساعت‌ها، روزها و حتی هفته‌ها قبل از بروز حمله‌ی قلبی دارای نشانه‌ها و علایم هشدار‌دهنده‌ی این بیماری هستند. اولین هشدار ممکن است احساس درد یا فشار در منطقه‌ی قفسه‌ی سینه (آنژین) باشد که در اثر فعالیت تشدید می‌شود و با استراحت فروکش می‌کند. آنژین در اثر کاهش موقتی در جریان خون قلب اتفاق می‌افتد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در مورد حمله‌ی قلبی سرعت عمل بسیار مهم است؛ برخی از افراد مدت زمان طولانی صبر می‌کنند زیرا آن‌ها این علایم و نشانه‌های مهم را نمی‌شناسند.
اگر فردی مشکوک است که دچار حمله‌ی قلبی شده‌است، نباید تردید کند. سریعا باید با اورژانس تماس گرفت. اگرهم فردی دسترسی به خدمات اورژانسی نداشته‌باشد، باید به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کند و تنها در صورتیکه هیچ چاره‌ای نباشد، رانندگی کند. از آن‌جایی که این مشکل در فرد می‌تواند وخیم‌تر شود، رانندگی در چنین شرایطی فرد و دیگران را در معرض خطر قرار می‌دهد. فرد دچار مشکل در صورت تجویز پزشک باید مطابق دستورالعمل از نیتروگلیسرین استفاده کند. چنانچه توصیه شود، فرد باید آسپرین مصرف کند. مصرف آسپرین در جریان یک حمله‌ی قلبی می‌تواند از شدت آسیب وارده به قلب از طریق جلوگیری از لخته‌شدن خون، بکاهد. آسپرین دارای اثر متقابلی با برخی از داروهای دیگر است و فقط در صورتی باید مصرف شود که فرد متخصصی آن را توصیه کرده‌باشد.
اگر با فردی مواجه شدید که دچار حمله‌ی قلبی شده باشد، باید چه کاری انجام دهید؟
اگر فردی را دیدید که بی‌هوش شده‌است و اعتقاد دارید که دچار حمله‌ی قلبی شده‌است اول از همه با اورژانس تماس بگیرید. سپس بررسی کنید و ببینید آیا آن فرد نفس می‌کشد و نبضش می‌زند یا نه. فقط در صورتی که فرد نفس نمی‌کشد یا نبض او پیدا نمی‌شود باید برای حفظ جریان خون، احیای قلبی‌ریوی انجام شود. برای این کار باید قفسه‌ی سینه‌ی فرد با سرعتی در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ بار در دقیقه فشار داده‌شود. اگر فردی در این زمینه آموزش دیده‌باشد، می‌تواند از مسیر تنفسی به بیمار کمک کند.
علل حمله قلبی
حمله‌ی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا تعداد بیشتری از سرخرگ‌های کرونری (سرخرگ‌هایی که خون را به ماهیچه‌ی قلب می‌رسانند) مسدود شوند. با گذشت زمان و در نتیجه‌ی تجمع مواد مختلف از جمله کلسترول، سرخرگ ممکن است باریک شود (آترواسکلروزیس). این مشکل که با عنوان بیماری عروق کرونری شناخته‌می‌شود، علت بیشتر حملات قلبی است. در جریان یک حمله‌ی قلبی، یکی از پلاک‌های تشکیل‌شده در دیواره‌ی سرخرگ ممکن است پاره شود و کلسترول و دیگر مواد آن وارد جریان خون شود. در محل پارگی پلاک، یک لخته‌ی خون تشکیل می‌شود و اگر اندازه‌ی آن به حد کافی بزرگ باشد، می‌تواند از عبور خون از سرخرگ‌های کرونری ممانعت کند و اکسیژن و مواد مغذی به ماهیچه‌ی قلب نرسد (ایسکمی). فرد مبتلا ممکن است دچار انسداد کامل یا جزئی سرخرگ شود. مراحل تشخیص و درمان این دو وضعیت می‌تواند متفاوت باشد. یکی دیگر از علل حمله‌ی قلبی، اسپاسم یکی از سرخرگ‌های کرونری است که مانع رسیدن جریان خون به بخشی از ماهیچه‌ی قلب خواهد شد. استفاده از تنباکو و مواد مخدری نظیر کوکائین می‌تواند منجر به اسپاسم‌های مرگبار شود.
عوامل خطرساز حمله قلبی
مقاله‌های مرتبط:
چرا خطر حمله قلبی در صبح ها بیشتر است
روشی جدید برای احیای قلب پس از حمله قلبی
آیا هر انسان در طول زندگی خود دارای ضربان قلب محدودی است
عوامل شناخته‌شده‌ای در تجمع ناخواسته‌ی رسوبات چربی در سرخرگ‌ها نقش دارند و البته بیشتر این عوامل قابل اصلاح هستند.
سن: مردان دارای سن ۴۵ سال و بیشتر و زنان دارای سن ۵۵ سال و بیشتر نسبت به مردان و زنان جوان‌تر احتمال بیشتری دارد که دچار حمله‌ی قلبی شوند.
تنباکو: این مساله شامل کشیدن سیگار و نیز قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض دود سیگار فردی که سیگار می‌کشد، است.
فشار خون بالا: با گذشت زمان فشار خون بالا می‌تواند موجب وارد شدن آسیب به سرخرگ‌هایی که قلب را تغذیه می‌کنند، شود. فشار خون بالایی که همراه با مشکلات دیگری نظیر چاقی، کلسترول بالا یا دیابت است، خطر دچار شدن به حمله‌ی قلبی را افزایش می‌دهد.
سطوح بالای کلسترول و تری‌گلیسریدها در خون: سطوح بالای کلسترول‌های نامطلوب (لیپوپروتئین‌های دارای چگالی کم) می‌تواند موجب تنگ شدن سرخرگ‌ها شود. سطوح بالای تری‌گلیسریدها (نوعی از چربی خون که با رژیم غذایی ارتباط دارد) نیز خطر حمله‌ی قلبی را افزایش می‌دهد. البته سطوح بالای کلسترول‌های مطلوب (لیپوپروتئین‌های دارای چگالی بالا) خطر حمله‌ی قلبی را کاهش می‌دهد.
چاقی: چاقی با سطوح بالای کلسترول، سطوح بالای تری‌گلیسریدها، فشار خون بالا و دیابت همراه است. با این حال کاهش فقط ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند موجب کاهش این خطر شود.
دیابت: عدم تولید مقدار کافی انسولین (هورمونی که توسط پانکراس ترشح می‌شود) یا فقدان پاسخ مناسب نسبت به آن، موجب افزایش قند خون می‌شود و این امر موجب افزایش خطر حمله‌ی قلبی می‌شود.
سندرم متابولیکی: این مساله زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دچار چاقی، فشار خون بالا و قند خون بالا باشد. داشتن سندرم متابولیکی خطر ابتلا به بیماری قلبی را در فرد دو برابر می‌کند.
سابقه‌ی خانوادگی: اگر فرد دارای خواهر یا برادر، پدر یا مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگی باشد که دچار حمله‌ی قلبی شده‌باشد (برای خویشاوندان مذکر تا سن ۵۵ و برای خویشاوندان مونث تا سن ۶۵)، خود او هم در معرض خطر این مشکل قرار دارد.
عدم فعالیت فیزیکی: غیرفعال بودن موجب افزایش سطح کلسترول خون و چاقی می‌شود. افرادی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، دارای وضعیت قلبی‌عروقی بهتری هستند، برای مثال فشار خون آن‌ها پایین‌تر است.
استرس: واکنش فرد در برابر استرس ممکن است به‌شیوه‌ای باشد که او را در معرض خطر حمله‌ی قلبی قرار دهد.
مصرف مواد مخدر: استفاده از داروهای محرک نظیر کوکائین یا آمفتامین‌ها می‌تواند موجب اسپاسم عروق کرونری و در نهایت حمله‌ی قلبی شود.
سابقه‌ی پری-اکلامپسیا: این بیماری که موجب افزایش فشار خون در دوران بارداری می‌شود، خطر ابتلا به بیماری قلبی را در تمام زندگی افزایش می‌دهد.
بیماری‌های خودایمنی: ابتلا به بیماری‌هایی نظیر روماتیسم مفصلی یا لوپوس می‌تواند موجب افزایش خطر بروز حمله‌ی قلبی شود.
عوارض جانبی حمله قلبی
عوارض اغلب ناشی از آسیب وارده به قلب طی حمله‌ی قلبی است که می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
آریتمی (ریتم غیرطبیعی قلب): اختلال در هدایت الکتریکی قلب، می‌تواند منجر به بروز ریتم‌های غیرطبیعی قلب شود که در مواردی می‌توانند جدی و حتی کشنده باشند.
نارسایی قلبی: حمله‌ی قلبی ممکن‌است گاهی چنان آسیبی به بافت قلب وارد کند که عضله‌ی باقیمانده‌ی قلب نتواند خون کافی را به خارج از قلب پمپاژ کند. نارسایی قلبی ممکن است موقت باشد یا در نتیجه‌ی آسیب دائمی و گسترده به قلب، تبدیل به مشکلی مزمن شود .
توقف ناگهانی قلب: گاهی اوقات بدون هیچ هشداری، ممکن است قلب در اثر یک اختلال الکتریکی که موجب آریتمی می‌شود، از کار بایستد. حملات قلبی خطر توقف ناگهانی قلب را افزایش می‌دهند؛ مشکلی که بدون درمان فوری می‌تواند به مرگ فرد بینجامد.
تشخیص پزشکی حمله قلبی
به طور ایده‌آل پزشک باید طی معاینه‌های جسمی معمول، به دنبال عوامل خطرسازی که می‌توانسته موجب حمله‌ی قلبی در فرد شده‌باشد، بگردد. از فرد در مورد علایم بیماری پرسش می‌شود و فشار خون، نبض و دمای بدن او مورد بررسی قرار می‌گیرد. آزمایش‌هایی که در این زمینه انجام می‌گیرند، عبارتند از:
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب: این مورد اولین آزمایش تشخیص حمله‌ی قلبی است که فعالیت الکتریکی قلب را از طریق الکترودهایی که روی پوست بیمار قرار داده می‌شود، ثبت می‌کند. از آن‌جایی که عضله‌ی قلب آسیب دیده قادر نیست که امواج الکتریکی را به طور نرمال هدایت کند، نوار قلب بیمار می‌تواند نشان‌دهنده بروز حمله‌ی قلبی باشد.
آزمایش‌های خونی: پس از اینکه قلب در اثر یک حمله‌ی قلبی دچار آسیب می‌شود، پروتئین‌های قلبی خاصی وارد جریان خون می‌شوند. پزشک نمونه‌ای از خون بیمار را برای بررسی وجود آین آنزیم‌ها مورد بررسی قرار خواهد داد.
تصویربرداری از قفسه‌ی سینه با استفاده از اشعه‌ی ایکس: با بررسی این تصویر پزشک می‌تواند اندازه‌ی قلب و رگ‌های خونی و وجود مایع در ریه‌ها را تشخیص دهد.
اکوکاردیوگرام: در این روش به کمک امواج صوتی تصویر متحرکی از قلب تهیه می‌شود. اگر منطقه‌ای از قلب دچار آسیب شده‌باشد و نتواند خون را به‌خوبی پمپاژ کند، به‌کمک اکوکاردیوگرام قابل تشخیص خواهد‌بود.
آنژیوگرافی: یک مایع رنگی درون سرخرگ‌های قلب تزریق می‌شود. این ماده‌ی رنگی موجب می‌شود که با استفاده‌ی از اشعه ایکس، سرخرگ‌ها قابل مشاهده شوند و اگر مناطقی دچار انسداد باشند، مشخص خواهد شد.
تست ورزش: طی چند روز یا هفته پس از حمله‌ی قلبی، فرد ممکن است یک تست ورزش بدهد تا مشخص شود که چگونه قلب و رگ‌های خونی او در برابر فشار واکنش نشان می‌دهند. این تست ممکن است به حالت راه‌رفتن روی یک تردمیل یا دوچرخه‌سواری ثابت باشد. روش دیگر تزریق داخل وریدی دارویی است که موجب تحریک قلب می‌شود، در ادامه فعالیت قلب فرد بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد.
انجام سی‌تی اسکن قلبی یا MRI: از این تست‌ها می‌توان برای تشخیص مشکلات قلبی از جمله اندازه‌ی آسیب وارده به قلب در اثر حمله‌ی قلبی استفاده کرد. در سی‌تی‌اسکن قلبی، فرد روی میزی دراز کشیده و وارد دستگاه حلقه‌مانندی می‌شود. یک لوله‌ی حاوی اشعه‌ی ایکس درون دستگاه در اطراف بدن بیماری می‌چرخد و تصاویر مربوط به قلب و قفسه‌ی سینه‌ی او را جمع‌آوری می‌کند. در MRI قلبی، فرد روی میزی دراز می کشد و وارد دستگاهی لوله‌مانندی می‌شود که میدان مغنایسی تولید می‌کند.
پیشگیری از حمله قلبی
هیچگاه برای پیشگیری از حمله‌ی قلبی دیر نیست؛ حتی اگر قبلا فرد قبلا دچار یک حمله‌ی قلبی شده‌باشد. راه‌هایی برای پیشگیری از حمله‌ی قلبی وجود دارند:
مصرف دارو: مصرف برخی از داروها می‌تواند خطر بروز یک حمله‌ی قلبی دیگر را کاهش دهد و باعث عملکرد بهتر قلب آسیب‌دیده شود. داروهای تجویز شده توسط پزشک باید به‌طور مرتب مصرف شوند و بیمار تحت نظارت پزشک قرار گیرد.
عوامل مرتبط با سبک زندگی: حفظ وزن سالم با یک رژیم غذایی سالم برای قلب، سیگار نکشیدن، ورزش منظم، مدیریت استرس و کنترل شرایطی که می‌توانند منجر به حمله‌ی قلبی شوند مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت.
سکته مغزی
سکته‌ی مغزی (stroke) زمانی رخ می‌دهد که در عمل خونرسانی به قسمتی از مغز اختلال ایجاد شده و بافت مغز با کمبود اکسیژن و مواد مغذی رو‌به‌رو شود. ظرف چند دقیقه، سلول‌های مغزی شروع به مردن می‌کنند. سکته‌ی مغزی یک مورد اورژانسی است و درمان فوری آن حیاتی است. اقدام اولیه مناسب و به موقع می‌تواند موجب کاهش آسیب به مغز و مشکلات بعدی شود. متاسفانه وضعیت کنونی سکته در جهان شبیه یک اپیدمی است. در کل جهان از هر ۶ فرد، یک نفر در طول زندگی خود دچار سکته می‌شود. هر ساله ۱۵ میلیون فرد در کل جهان سکته را تجربه می‌کنند و ۵/۸ میلیون فرد هم در نتیجه‌ی این اتفاق از دنیا می‌روند. بدون اقدام مناسب این روند افزایشی همچنان ادامه خواهد داشت. سکته دومین علت مرگ‌و‌میر در افراد دارای سن بیش از ۶۰ سال و پنجمین عامل مرگ‌و‌میر در افراد ۱۵ تا ۵۹ سال است. این وضعیت کودکان را نیز درگیر می‌کند. سکته عامل مرگ‌و‌میر سالیانه‌ی بیشتری نسبت به ایدز، سل و مالاریا است. سکته همچنین یکی از علل اصلی ناتوانی بلندمدت در سرتاسر جهان است. در حال حاضر شیوع آن در میان افرادی که در کشورهای فقیر زندگی می‌کنند، بیشتر است. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸، شیوع کلی سکته در کشورهای دارای درآمد پایین و درآمد متوسط، نسبت به شیوع آن در کشورهای دارای درآمد بالا تا ۲۰ درصد افزایش یافت. امروزه از هر ۳ فردی که دچار سکته می‌شود، ۲ مورد در کشورهای فقیر زندگی می‌کنند.
طبق طبقه‌بندی بانک جهانی ایران در گروه کشورهای دارای درآمد متوسط طبقه‌بندی می‌شود و شیوع سکته در ایران به میزان قابل توجهی بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است، خصوصا در ارتباط با بروز سکته در سنین پایین. در مقایسه با کشورهای دارای درآمد بالا، سکته در میان افراد بزرگسال جوان‌تر در ایران شایع‌‌‌تر است و میزان مرگ‌و‌میر حاصل از آن نیز در ایران بیشتر است. در یک مطالعه در شمال غربی ایران فراوانی عوامل خطرساز سکته‌ی مغزی مورد بررسی قرار گرفت. این عوامل به ترتیب فراوانی عبارت بودند از فشار خون بالا، دیابت شیرین، مصرف سیگار و بیماری‌های ایسکمیک قلب. میانگین ماندن این بیماران در بیمارستان ۱۷/۳ روز بود و مرگ‌و‌میر اتفاق افتاده در بیمارستان ۲۰/۵ درصد بود. البته همچون بسیاری از بیماری‌های دیگر اطلاعات کافی و دقیق در ارتباط با این بیماری هم در ایران وجود ندارد و ایجاد یک سیستم ثبت ملی در این زمینه ضروری است.
فراوانی عوامل زمینه‌ساز سکته در شمال غربی ایران
علایم سکته مغزی
اگر فردی فکر می‌کند که دچار سکته شده‌است باید به دنبال علایم و نشانه‌های آن بگردد. همچنین باید به زمان ظهور این علایم توجه شود. مدت زمان تداوم این علایم روی انتخاب روش درمان فرد بیمار تاثیر می‌گذارد.
اختلال در تکلم و درک کلام
فلج یا بی‌حسی صورت، بازو یا پا: بیمار ممکن است به صورت ناگهانی دچار بی‌حسی، ضعف یا فلج در صورت، بازو یا پا شود. این مشکل معمولا در یک طرف بدن رخ می‌دهد. فرد باید سعی کند به طور همزمان دو بازوی خود را بالا بیاورد. اگر یکی از بازوها شروع به افتادن کرد، ممکن‌است که او دچار سکته شده‌باشد. همچنین ممکن‌است هنگام لبخند زدن، یک سمت از دهان فرد حالت افتادگی پیدا کند.
مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم: فرد ممکن است دچار تاری دید و دوبینی شود.
سردرد: سردرد ناگهانی و شدید که ممکن‌است همراه با استفراغ، سرگیجه یا تغییر سطح هشیاری باشد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این باشد که فرد دچار سکته شده‌است.
اختلال در راه رفتن: فرد ممکن است دچار سرگیجه‌های ناگهانی و از دست دادن تعادل شده و حالت تلوتلو خوردن را تجربه کند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
اگر فردی فکر می‌کند دارای علایم سکته است حتی اگر آن علایم دچار نوسان شده یا ناپدید می‌شوند، باید به سرعت به پزشک مراجعه کند یا از خدمات اورژانس کمک بخواهد. اگر با فردی رو‌به‌رو شدید که خطر سکته در او وجود داشت، این آزمایش‌ها را انجام دهید:
صورت: از فرد بخواهید که لبخند بزند؛ آیا یک طرف صورت او دچار افتادگی شده‌است؟
بازوها: از فرد بخواهید که هر دو بازوی خود را بالا ببرد؛ آیا یکی از بازوهای او پایین می‌افتد؟ آیا او نمی‌تواند یکی از بازوهای خود را بالا ببرد؟
گفتار: از فرد بخواهید که یک عبارت ساده را تکرار کند؛ آیا نحوه‌ی صحبت کردنش غیرمعمول است؟
اگر هر کدام از این نشانه‌ها را مشاهده کردید با اورژانس تماس بگیرید. منتظر نمانید تا علایم از بین بروند. هر چه یک سکته مدت زمان بیشتری تحت درمان قرار نگیرد، احتمال آسیب به مغز بیشتر می‌شود.
انواع سکته مغزی
سکته ممکن است در اثر انسداد یک سرخرگ (سکته‌ی ایسکمیک) یا پارگی یک رگ خونی (سکته‌ی هموراژیک) اتفاق افتد. برخی از افراد ممکن‌است فقط یک اختلال موقت در جریان خونی که به سمت مغز می‌رود را تجربه کنند (حمله‌ی ایسکمیک گذرا یا TIA) که موجب ورود آسیب دائمی به مغز نمی‌شود.
سکته‌ی مغزی ایسکمیک
در حدود ۸۰ درصد از سکته‌های مغزی، سکته‌های ایسکمیک هستند. سکته‌های ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتند که سرخرگ‌هایی که به مغز می‌روند، باریک یا مسدود شده و موجب کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) شوند. رایج‌ترین سکته‌های ایسکمیک عبارتند از :
سکته مغزی ترومبوتیک: یک سکته‌ی ترومبوتیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته‌ی خون در یکی از سرخرگ‌هایی که خون را به مغز می‌برد، تشکیل شود. لخته ممکن است در اثر رسوب چربی‌هایی که در دیواره‌ی سرخرگ‌ها تجمع یافته‌اند، ایجاد شود و موجب کاهش جریان خون یا دیگر مشکلات مربوط به سرخرگ‌ها شود.
سکته مغزی آمبولیک: سکته‌ی آمبولیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته‌ی خون در محلی خارج از مغز تشکیل شود (معمولا در قلب) و از طریق جریان خون به سرخرگ‌های کوچکتر مغز برسد. این نوع از لخته‌ی خونی آمبولوس نامیده می‌شود.
سکته مغزی هموراژیک
سکته‌ی هموراژیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی مغز دچار نشت یا پارگی می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از مشکلات و بیماری‌هایی باشد که روی رگ‌های خونی تاثیر می‌گذارند از جمله:
فشار خون بالای کنترل‌نشده (هایپرتنشن)
درمان بیش از حد با داروهای ضدانعقادی (رقیق‌کننده‌های خون)
وجود نقاط ضعیف در دیواره‌ی رگ‌های خونی (آنوریسم)
یکی از علت‌های دیگر هموراژ مغزی که شیوع کمتری دارد، پاره شدن گروهی از رگ‌های خونی دارای دیواره‌ی نازک (بدشکلی شریانی‌وریدی مغز) است.
انواع سکته‌های هموراژیک عبارتند از:
هموراژ داخل مغزی (خونریزی داخل مغزی): در یک هموراژ داخل مغزی یکی از رگ‌های خونی مغز پاره شده و خون موجود در آن در بافت‌های مغزی اطراف می‌ریزد و موجب آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. به سلول‌های مغزی اطراف این پارگی خونی نمی‌رسد و آن‌ها آسیب می‌بینند. فشار خون بالا، ضربه، ناهنجاری‌های عروقی، مصرف داروهای رقیق‌کننده‌ی خون و دیگر مشکلات سلامتی ممکن است موجب این نوع خونریزی مغزی شوند.
هموراژ زیرعنکبوتیه: در یک خونریزی زیر عنکبوتیه یک سرخرگ رو یا نزدیک سطح مغز متلاشی شده و خون آن در فضای بین مغز و جمجمه می‌ریزد. این خونریزی اغلب همراه با سردرد ناگهانی و شدیدی است. خونریزی زیرعنکبوتیه معمولا در اثر پارگی یک آنوریسم کیسه‌مانند ایجاد می‌شود. بعد از خونریزی، رگ‌های خونی مغز ممکن است دچار حالت اسپاسم شده و با محدود کردن بیشتر جریان خون موجب وارد آمدن آسیب بیشتری به مغز شوند.
حمله ایسکمیک گذرا
یک حمله‌ی ایسکمیک گذرا (TIA) که گاهی به آن سکته‌ی مغزی خفیف نیز گفته می‌شود، دوره‌ی موقتی از علایمی نظیر علایم یک سکته است. کاهش موقت در خونرسانی به بخشی از مغز موجب TIA می‌شود که می‌تواند مثلا برای فقط ۵ دقیقه طول بکشد. نظیر یک سکته‌ی ایسکمیک، یک TIA زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته یا ضایعات دیگری مانع از رسیدن خون به بخشی از سیستم عصبی فرد شود؛ اما در این حالت آسیب دائمی به بافت و علایم ماندگاری وجود نخواهد داشت.
البته حتی اگر به نظر برسد علایم فرد از بین رفته‌اند، او باید مراقبت‌های پزشکی دریافت کند. داشتن یک TIA فرد را در خطر بیشتر ابتلا به یک سکته‌ی کامل قرار می‌دهد. اگر فردی یک TIA داشته‌باشد، بدان معناست که احتمالا یکی از سرخرگ‌هایی که خون را به مغز می‌رساند، به صورت جزئی مسدود یا باریک شده و یا این که یک منبع لخته‌ای در قلب وجود دارد. باید دانست که این امر امکان‌پذیر نیست که فقط بر اساس علایم مشخص کرد که فرد یک سکته‌ی کامل و یا یک TIA را گذرانده‌است. حتی اگر نشانه‌ها برای کمتر از یک ساعت تداوم داشته باشند، هنوز هم خطر وارد شدن آسیب دائمی به بافت مغز وجود دارد.
عوامل خطرساز سکته مغزی
عوامل بسیاری می‌توانند خطر سکته‌ی مغزی را افزایش دهند. برخی از همین عوامل می‌توانند موجب افزایش احتمال بروز حمله‌ی قلبی نیز بشوند. عوامل ممکن قابل درمان شامل موارد زیر هستند:
عوامل خطرساز مرتبط با سبک زندگی
چاقی
عدم تحرک فیزیکی
مصرف نوشیدنی‌های الکی
استفاده از مواد مخدری نظیر کوکائین و متاآمفتامین‌ها
کشیدن سیگار و یا قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار افراد سیگاری
عوامل خطر ساز پزشکی
فشار خون بالاتر از ۱۲۰/۸۰
کلسترول بالا
دیابت
آپنه انسدادی خواب
بیماری های قلبی‌عروقی از جمله نارسایی قلبی، نقایص قلبی، عفونت قلبی یا ریتم غیرطبیعی قلب
سابقه‌ی خانوادگی سکته‌ی مغزی، حمله‌ی قلبی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا
دیگر عوامل مرتبط با افزایش خطر سکته شامل موارد زیر می‌شوند:
سن: افراد دارای سن ۵۵ سال یا بیشتر نسبت به افراد جوان‌تر احتمال بیشتری دارد که دچار سکته‌ی مغزی شوند.
جنسیت: احتمال بروز سکته در مردان نسبت به زنان بیشتر است. زنان معمولا زمانی که دچار سکته می‌شوند، سن بیشتری دارند و احتمال مرگشان در اثر سکته بیش از مردان است.
هورمون‌ها: استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا درمان‌های هورمونی که حاوی استروژن می‌باشند و نیز افزایش سطح استروژن در نتیجه‌ی بارداری و زایمان
عوارض جانبی سکته مغزی
سکته‌ی مغزی بسته به اینکه مغز برای چه مدت بدون خون مانده‌است و اینکه کدام قسمت مغز تحت‌تاثیر قرار گرفته‌است، می‌تواند موجب بروز معلولیت‌های موقت یا دائمی در فرد شود. عوارض جانبی در این زمینه می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
مقاله‌های مرتبط:
نگاهی دقیق‌تر به بدن انسان: شرحی کلی بر قلب و عملکرد آن
نگاهی به داروهای موثر برای جلوگیری از مرگ ناشی از سکته و حمله قلبی
کشف کانال‌های مخفی بین جمجمه و مغز
فلج یا از دست دادن حرکت عضلات: فرد ممکن است در یک طرف بدن دچار فلجی شود یا اینکه کنترل ماهیچه‌های خاصی نظیر آن‌هایی که در یک طرف صورت یا یک بازو هستند، را از دست بدهد. درمان‌های توانبخشی به بیمار کمک می‌کند تا فعالیت‌هایی نظیر راه رفتن، غذا خوردن و لباس پوشیدن که در اثر بیماری دچار اختلال شده بودند، را از سر بگیرد.
اختلال در تکلم یا بلع: سکته ممکن‌است روی کنترل ماهیچه‌های دهان و گلو تاثیر بگذارد و موجب دشواری تکلم و بلع در فرد بیمار شود. در درک گفتار، خواندن یا نوشتن نیز امکان دارد اختلال ایجاد شود. در این مورد مراجعه به متخصص گفتاردرمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
از دست دادن حافظه و دشواری تفکر: : بسیاری از افرادی که دچار سکته می‌شوند، تا حدی با مشکل از دست دادن حافظه رو‌به‌رو می‌شوند. برخی هم ممکن‌است با دشواری در تفکر، قضاوت، پاسخ‌گویی و درک مفاهیم مواجه شوند.
مشکلات عاطفی: افرادی که دچار سکته شده‌اند، ممکن است در کنترل احساسات خود دچار مشکل شده یا اینکه دچار افسردگی شوند.
درد: درد، بی‌حسی یا دیگر احساسات غیرعادی و عجیب ممکن است در قسمت‌هایی از بدن که تحت‌تاثیر سکته قرار گرفته‌اند، مشاهده شود. برای مثال اگر سکته موجب شده‌باشد که فرد در بازوی چپ خود دچار بی‌حسی شود، او ممکن است در آن بازو دچار حس سوزن‌سوزن شدن آزاردهنده‌ای شود. افرادی نیز ممکن است پس از سکته به تغییرات دمایی به‌ویژه سرمای شدید، حساس شوند. این وضعیت به نام سندرم درد مرکزی شناخته می‌شود. این حالت طی چند هفته پس از بروز سکته بروز کرده و ممکن است با گذشت زمان پیشرفت کند. به علت اینکه درد به علت وجود مشکلی در مغز است و نه یک جراحت فیزیکی، درمان‌های کمی برای آن وجود دارد.
تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود: افرادی که دچار سکته‌ی مغزی می‌شوند ممکن است دچار انزوا شده و تحریک‌پذیر شوند. آن‌ها همچنین ممکن است برای نظافت و کارهای روزمره‌ی خود احتیاج به کمک داشته‌باشند.
همچون دیگر آسیب‌های مغزی، میزان موفقیت درمان این مشکلات از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
تشخیص پزشکی سکته مغزی
برای تعیین مناسب‌ترین روش درمان برای فردی که دچار سکته شده‌است، تیم پزشکی باید نوع سکته و مناطقی از مغز را که تحت‌تاثیر قرار گرفته‌اند، مشخص کنند. همچین لازم است احتمال وجود علل دیگری نظیر تومور مغزی یا یک واکنش دارویی بررسی شود. برای تعیین خطر سکته‌ی بیمار از آزمایش‌های زیر استفاده می‌شود:
معاینه‌ی فیزیکی: پزشک از بیمار یا همراه او در مورد علایم، زمان پیدایش آن‌ها و اینکه فرد در هنگام بروز علایم در حال انجام چه کاری بوده‌است، می‌پرسد. پزشک در مورد داروهای مصرفی بیمار و سابقه‌ی جراحت سر نیز سوال می‌کند. همچنین در مورد سابقه‌ی خانوادگی فرد در مورد ابتلا به بیماری‌های قلبی، حمله‌ی ایسکمیک گذرا و سکته پرس‌و‌جو خواهد کرد. پس از آن پزشک فشار خون بیمار را اندازه‌گیری کرده و با استفاده از یک گوشی پزشکی به صدای قلب بیمار گوش خواهد داد. پزشک همچنین ممکن است چشم‌های بیمار را برای یافتن کریستال‌های ریز کلسترول یا لخته در رگ‌های پشت چشم، مورد بررسی قرار دهد.
آزمایش‌های خونی: بیمار ممکن است چندین آزمایش خون در زمینه‌ی سرعت انعقاد خون، میزان قند خون، میزان ترکیبات مهم خون و وجود عفونت بدهد.
سی‌تی‌اسکن: در روش سی‌تی‌اسکن از اشعه‌ی ایکس یرای ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می‌شود. یک سی‌تی‌اسکن می‌تواند خونریزی، سکته و دیگر مشکلات مغز را نشان دهد. پزشکان ممکن است یک ماده‌ی رنگی را وارد جریان خون بیمار کنند تا بتوانند رگ‌های خونی موجود در گردن و مغز او را با جزئیات بیشتری مشاهده کنند.
MRI: در MRI از امواج رادیویی و مغناطیسی برای ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می‌شود. یک MRI می‌تواند آسیب وارده به مغز در اثر سکته‌ی ایسکمیک و خونریزی مغزی را تشخیص دهد.
اولتراساوند کاروتید یا سونوگرافی اولتراساوند: در این آزمایش با استفاده از امواج صوتی تصویری دقیق از درون یک سرخرگ کاروتید در گردن بیمار تهیه می‌شود. این آزمایش می‌تواند پلاک‌های چربی و جریان خون در سرخرگ‌های کاروتید را نشان دهد.
آنژیوگرافی مغزی: در این آزمایش پزشک یک لوله‌ی نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) را از طریق یک شکاف کوچک که معمولا در کشاله‌ی ران ایجاد می‌شود، به سمت سرخرگ‌های اصلی هدایت می‌کند. سپس پزشک یک ماده‌ی رنگی را وارد رگ‌های خونی بیمار می‌کند تا رگ‌ها تحت اشعه‌ی ایکس، قابل مشاهده شوند. این فرایند، تصویری دقیق از سرخرگ‌های مغز و گردن فراهم می‌کند.
اکوکاردیوگرام: در این تکنیک از امواج صوتی برای ایجاد تصویری دقیق از قلب استفاده می‌شود . یک اکوکاردیوگرام می‌تواند منبع لخته‌ی خون در قلب را که ممکن است از قلب به سمت مغز رفته و موجب سکته شده باشد، پیدا کند.
پیشگیری از سکته مغزی
داشتن آگاهی نسبت به عوامل خطرساز، پیروی از توصیه‌های پزشک و داشتن شیوه‌ی زندگی سالم، گام‌های مهمی برای پیشگیری از سکته هستند. بسیاری از استراتژی‌های پیشگیری از سکته مشابه استراتژی‌های پیشگیری از بیماری‌های قلبی است. به طور کلی توصیه‌های سبک زندگی سالم در این زمینه عبارتند از:
کنترل فشار خون بالا: این مورد یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که برای کاهش خطر بروز سکته باید مدنظر قرار گیرد. اگر فرد یک سکته را گذرانده باشد، کاهش فشار خون می‌تواند به پیشگیری از بروز سکته‌ی بعدی کمک کند. ورزش، مدیریت استرس، حفظ وزن سالم و کاهش مصرف سدیم و الکل می‌توانند به کنترل فشار خون کمک کنند. علاوه بر تغییرات مرتبط با روش زندگی، پزشک نیز ممکن است داروهایی برای کنترل فشار خون برای بیمار تجویز کند.
کاهش مقادیر کلسترول و چربی‌های اشباع موجود در رژیم غذایی: مصرف مقادیر کمتر کلسترول و چربی به ویژه چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس می‌تواند موجب کاهش تشکیل پلاک در سرخرگ‌ها شود. اگر فرد نتواند صرفا از طریق مدیریت رژیم غذایی میزان کلسترول خون خود را کنترل کند، ممکن است لازم باشد از داروهای پایین‌آورنده‌ی کلسترول استفاده کند.
ترک مصرف تنباکو: سیگار کشیدن خطر سکته را در افراد سیگاری و افراد غیرسیگاری که در معرض دود سیگار قرار دارند، افزایش می‌دهد. ترک سیگار موجب کاهش خطر سکته در فرد می‌شود.
کنترل دیابت: فرد دیابتی می‌تواند بیماری خود را با رژیم غذایی مناسب، ورزش، کنترل وزن و دارو مدیریت کند.
حفظ وزن سالم: داشتن وزن اضافه به عوامل خطرساز سکته نظیر فشار خون بالا، بیماری قلبی‌عروقی و دیابت کمک می‌کند. کاهش وزن تا ۵ کیلوگرم هم می‌تواند موجب کاهش فشار خون و بهبود سطح کلسترول فرد شود.
داشتن رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد میوه و سبزیجات: مصرف روزانه پنج وعده میوه و سبزیجات می‌تواند خطر سکته را در فرد کاهش دهد. دنبال‌کردن رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای که روی مصرف روغن زیتون، مغزها، سبزیجات و غلات کامل تاکید می‌کنند، نیز می‌تواند مفید باشد.
ورزش منظم: ورزش‌های هوازی موجب کاهش خطر سکته می‌شوند. ورزش می‌تواند موجب کاهش فشار خون، افزایش سطح لیپوپروتئین‌های دارای چگالی بالا و بهبود سلامت عمومی رگ‌های خونی و قلب شود.
اجتناب از مصرف الکل: مصرف مقدار زیاد الکل خطر ابتلا به فشار خون بالا، سکته‌های ایسکمیک و سکته‌های هموراژیک را افزایش می‌دهد.
درمان بیماری آپنه انسدادی خواب: این بیماری یک بیماری است که در آن سطح اکسیژن بدن به صورت متناوب طی شب دچار افت می‌شود. درمان این بیماری شامل اکسیژن‌دهی به بیمار در طول شب یا استفاده از یک دستگاه کوچک در دهان برای کمک به تنفس است.
اجتناب از مصرف مواد مخدر: داروهایی نظیر کدئین و متاآمفتامین‌ها از عوامل خطرساز سکته هستند. کوکائین موجب کاهش جریان خون و تنگ‌شدن سرخرگ‌ها می‌شود.
داروهای پیشگیری از سکته مغزی
اگر فردی دچار یک سکته یا TIA شده‌باشد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش خطر بروز سکته‌ی دیگر تجویز کند. این داروها شامل موارد زیر می شوند:
داروهای ضدپلاکت: پلاکت‌ها نوعی از سلول‌های خونی هستند که در تشکیل لخته خون نقش دارند. داروهای ضدپلاکت موجب کاهش چسبندگی این سلول‌ها شده و احتمال تشکیل لخته را کاهش می‌دهند. معمول‌ترین داروی ضدپلاکت آسپرین است. پزشک مقدار مناسب مصرف این دارو را برای بیمار مشخص می‌کند. پزشک همچنین ممکن است برای کاهش خطر انعقاد خون، داروی اگرنوکس را تجویز کند که ترکیبی از مقدار کم آسپرین و داروی ضدپلاکت دی‌پیریدامول است. اگر آسپرین نتواند از TIA یا سکته پیشگیری کند یا اگر فردی نتواند از آسپرین استفاده کند، پزشک ممکن داروی ضدانعقاد دیگری نظیر کلوپیدوگرل را تجویز کند.
داروهای ضدانعقاد خون: این داروها که شامل هپارین و وارفارین می‌شوند، موجب کاهش تشکیل لخته خونی می‌شوند. سرعت عمل هپارین بیشتر است و ممکن است برای مدت کوتاهی در بیمارستان مورد استفاده قرار گیرد. برای زمان‌های طولانی‌تر ممکن است از وارفارین که دارای سرعت عمل کندتری است، استفاده شود. وارفارین یک داروی قوی رقیق‌کننده‌ی خون است، بنابراین لازم است که این دارو دقیقا طبق توصیه‌ی پزشک مصرف شود و اثرات جانبی آن نیز مورد توجه قرار گیرد. پزشک ممکن است در صورتیکه بیمار دارای اختلالات انعقاد خون خاص، ناهنجاری‌های سرخرگی، ریتم غیرطبیعی قلب یا دیگر مشکلات قلبی باشد، این داروها را تجویز کند. اگر سکته یا TIA ناشی از ریتم غیرطبیعی قلب بوده‌باشد، پزشک ممکن است از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون جدیدتری استفاده کند.
منبع : زومیت
دیدگاه تان را بنویسید