به‌گفته فعالان صنفی در ۵ ماه نخست امسال به‌دلیل شیوع کرونا، کمترشدن برگزاری مراسم مهمانی، عزاداری و عروسی و افت قدرت خرید مشتریان، میزان مصرف انواع مواد غذایی ۳۵ درصد افت داشته است. علاوه بر آن شرایط تولید داخل، واردات و تامین برخی اقلام مواد غذایی مانند حبوبات، گوجه‌فرنگی، سویا و... باعث شده تا قیمت این اقلام رشد ۲ تا چند برابری نسبت به سال گذشته را تجربه کند. با قاسم‌علی حسنی، دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی، در مورد وضع بازار و قیمت بنکداری این اقلام گفت‌وگو کرده‌ایم.
وضع بازار بنکداری و تقاضای خرید مواد غذایی چگونه است؟
براساس بررسی‌های اتحادیه بنکداران مواد غذایی، میزان مصرف حبوبات و سایر مواد غذایی از ابتدای امسال تا پایان تیر نسبت به‌مدت مشابه پارسال ۳۵درصد کاهش داشته است. علت اصلی این افت تقاضا، گرانی و رشد دوبرابری قیمت برخی از این اقلام، کاهش مهمانی‌ها، مراسم عروسی و عزاداری بر اثر شیوع کرونا و همچنین کمترشدن اسراف و دورریز مواد غذایی بوده است. همزمان با کاهش ۳۵درصدی تقاضای خرید مواد غذایی، به‌دلیل افزایش قیمت اقلام پروتئینی مانند گوشت قرمز، مرغ، شیر و لبنیات، ماهی و برنج، بسیاری از مصرف‌کننده‌ها مواد غذایی دیگری را جایگزین مواد پروتئینی مرسوم در سبد مصرفی خانوار خود کرده‌اند. با این روند تقریبا در همه اقلام مواد غذایی، با افزایش قیمت و کاهش مصرف مواجه بوده‌ایم و در برخی محصولات مانند برنج ایرانی این کاهش تقاضا بیشتر بوده چنان‌که برخی خانوارها به استفاده از ماکارونی به‌عنوان ماده غذایی جایگزین برنج روی آورده‌اند، همانطور که با افزایش قیمت گوشت قرمز میزان استفاده از سویا به‌عنوان ماده غذایی جایگزین، افزایش یافته است.
آیا دلیل میزان افزایش قیمت سویا همین عامل بوده است؟
از ابتدای امسال بازار داغ سویا به‌دلیل گرانی گوشت و جایگزینی آن با این ماده باارزش غذایی را شاهد بوده‌ایم، به‌نحوی که تقاضای خرید سویا در بازار به‌دلیل گرانی گوشت بیش از ۷۰درصد افزایش یافته است. علاوه بر جایگزینی سویا در سبد مصرفی بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد به‌جای گوشت قرمز گوسفندی و گوساله، بسیاری از تولیدکنندگان صنعتی و صنایع غذایی نیز سویا را جایگزین گوشت قرمز در تولیدات خود کرده یا سهم این ماده غذایی را در تولیدات خود به‌شدت افزایش داده‌اند. این شرایط موجب شده قیمت عمده‌فروشی هر کیلوگرم سویا به ۲۱هزار تا ۲۲هزار تومان افزایش یابد. درحالی‌که قیمت دولتی هر کیلوگرم سویای وارداتی با ارز ۴۲۰۰تومانی تا ۶۸۰۰تومان است. افزایش تقاضا و مصرف سویا در بخش انسانی و خوراک دام موجب افزایش شدید قیمت سویا شده است. با این روند از ابتدای امسال قیمت عمده‌فروشی هر کیلوگرم سویا ۲۰۰درصد افزایش داشته و تقاضای خرید سویا در مردادماه امسال نسبت به پارسال نیز ۷۰درصد رشد داشته و سویا در بسیاری از آشپزخانه‌های صنعتی، صنایع غذایی و سبد مصرفی خانوارها جایگزین گوشت قرمز شده زیرا حتی با وجود گرانی ۲۰۰درصدی هنوز هم قیمت یک کیلوگرم سویا یک‌پنجم قیمت هر کیلوگرم گوشت قرمز است.
رب‌گوجه‌فرنگی هم ازجمله اقلام غذایی است که این روزها با افزایش قیمت مواجه بوده، علت این گرانی چیست؟
بخشی از افزایش قیمت رب گوجه‌فرنگی به‌دلیل کمبود و کاهش تولید گوجه‌فرنگی و افزایش قیمت برخی دیگر از نهاده‌های تولید رب، مانند قوطی و درِ قوطی بوده است. از ابتدای امسال کمبود بارش‌ها، گرمای زیاد یا سرمازدگی در برخی مناطق موجب افت تولید و برداشت گوجه‌فرنگی و میزان استحصال رب از این محصول شده، به‌نحوی که قبلا از هر ۴کیلوگرم گوجه‌فرنگی ۸۰۰گرم رب گوجه‌فرنگی استحصال می‌شد اما اکنون کم‌آبی و گرما موجب کمترشدن گوشت (بریکس یا سایر مواد ریزمغذی) در گوجه‌فرنگی‌های تولیدی شده و از هر ۴کیلو و ۵۰۰گرم گوجه‌فرنگی برداشت‌شده ۸۰۰گرم رب استحصال می‌شود. علاوه بر آن میزان برداشت گوجه از بوته‌های گوجه‌فرنگی کم شده، به‌نحوی که اگر قبلا ۲تا۳بار از بوته‌ها گوجه برداشت می‌شد این میزان اکنون به یک‌بار برداشت کاهش یافته و کم‌آبی و افت فشار آب در چاه‌های کشاورزی نیز موجب کم‌آبی، ضعیف‌ترشدن و باردهی کم بوته‌های گوجه‌فرنگی شده است. عامل مؤثر دیگر در افزایش قیمت رب‌گوجه‌فرنگی رونق صادرات این محصول بوده است. با این شرایط قیمت عمده‌فروشی یک قوطی ۸۰۰گرمی رب‌گوجه‌فرنگی دردار که در سال۹۷ به ۱۹هزار تومان افزایش یافته اما به‌دلیل کاهش تقاضا به ۱۱هزار تومان کاهش یافته بود، حالا دوباره به ۱۹ تا ۲۲هزار تومان، بنابر نوع برند محصول، افزایش یافته که بیانگر افزایش ۵۰ تا ۶۰درصدی قیمت بنکداری این محصول است. با این حساب، قیمت رب گوجه‌فرنگی تا حدود قیمت‌های سال۹۷ و حتی بالاتر افزایش یافته است.
حبوب هم ازجمله محصولات جایگزین مواد پروتئینی است؛ وضع بازار و قیمت این اقلام چگونه است؟
کاهش سطح زیرکشت و تولید حبوب، به‌خصوص انواع دیم، به‌دلیل کاهش شدید بارش‌ها و خشکسالی موجب افزایش وابستگی کشور به واردات این محصولات شده است. ۷۰درصد حبوبات مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود. چنان‌که بیشتر عدس وارداتی از کانادا و سپس روسیه تامین می‌شود. عدس کانادا به‌دلیل درشت و یکدست‌بودن بیشتر مصرف خانوار دارد و عدس روسیه به‌دلیل ریزبودن بیشتر برای تولید برخی مواد غذایی مانند آش استفاده می‌شود و با اقبال کمتری در بازار خرده‌فروشی مواجه است. همچنین بخش عمده نخود مورد نیاز از استرالیا و ترکیه و لوبیا از قرقیزستان و چین وارد می‌شود. علاوه بر آن به‌دلیل آنکه برداشت حبوب در کشور تازه آغاز شده نمی‌توان در مورد میزان تولید داخل و نیاز به واردات این اقلام در سال‌جاری به‌درستی اظهارنظر کرد و میزان واردات این اقلام نیز بیش از هر چیز در گرو تخصیص ارز مورد نیاز واردات‌کنندگان در بانک مرکزی است. با این روند به‌طور متوسط قیمت عمده‌فروشی حبوب از ۲۰ تا ۴۵درصد افزایش داشته است.
وضع بازار عمده‌فروشی روغن نباتی و شکر چگونه است؟
قیمت دولتی روغن نباتی از ابتدای امسال با افزایش ۳۵درصدی مواجه شد. نرخ شکر نیز در ۲مرحله ۹۰درصد افزایش یافت. با وجود این علاوه‌بر کاهش مصرف این اقلام در سبد مصرفی خانوارها، شیوع بیماری کرونا و عدم برپایی مهمانی، عزاداری و عروسی نیز در افت تقاضای خرید شکر و روغن مؤثر بوده و در مراسم عزاداری محرم امسال نیز خرید روغن، برنج و شکر برای برپایی مراسم هیئت‌های مذهبی کاهش مشهودی داشت.
قیمت برنج ایرانی و وارداتی از ابتدای امسال چقدر افزایش داشته است؟
قیمت عمده‌فروشی هر کیلوگرم برنج ایرانی از ابتدای امسال ۴۸درصد افزایش یافته و از ۲۱هزار تومان به ۴۶هزار تومان رسیده است. کمبود و گرانی برخی نهاده‌های تولید مانند کود و سم و هزینه کارگر و ممنوعیت واردات برنج خارجی، زمینه افزایش قیمت برنج ایرانی را فراهم کرده است. با وجود کاهش واردات، قیمت عمده‌فروشی برنج خارجی تایلندی و هندی از ابتدای امسال تغییر چندانی نداشته و به ترتیب ۱۹ تا ۲۳هزارو۵۰۰تومان و نرخ هر کیلوگرم برنج سفید پاکستانی حدود ۲۷هزار تومان است. قیمت برنج خارجی نسبت به ۲ماه قبل تغییری نکرده، قیمت تمام‌شده برنج وارداتی با ارز نیمایی در بندرعباس حدود ۲۳هزار تومان است اما به نرخ ۱۹هزارو۵۰۰ تا ۲۳تومان فروخته می‌شود، در واقع خواب طولانی برنج وارداتی در گمرک و هزینه‌های تحمیلی به آن موجب شده هزینه تمام‌شده واردات برنج افزایش یابد. قیمت ۴۵هزار تومانی برنج ایرانی نیز منطقی به‌نظر می‌رسد زیرا کشاورزی که با نرخ بالای تورم مواجه است، یک سال برای فروش هر کیلوگرم برنج مرغوب ایرانی به نرخ بنکداری ۴۳هزار تومانی و خرده‌فروشی ۴۵هزار تومانی صبر کرده اما واقعیت آن است که میزان درآمد و قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش یافته و این شرایط است که نرخ برنج ایرانی را برای بسیاری از مردم گران تلقی می‌کند.
وضع بازار بنکداری چای و کنسرو ماهی‌تون چگونه است؟
شاید بتوان گفت چای خارجی از معدود کالاهایی است که در ۶ماه گذشته افزایش قیمت چندانی نداشته است. نیاز کشور به چای ۸۰هزار تن است که فقط ۵درصد این نیاز از محل چای تولید داخل تامین می‌شود و بر همین اساس افزایش قیمت چای ایرانی تأثیر چندانی در نرخ بازار بنکداری چای ندارد و قیمت عمده‌فروشی هر کیلوگرم چای فله بنابر نوع و کیفیت از ۷۰ تا ۱۴۰هزار تومان در نوسان است که این قیمت در انواع چای بسته‌بندی با احتساب سایر هزینه‌ها افزایش می‌یابد. کنسرو ماهی‌تون نیز از دیگر اقلام کالایی است که با ثبات قیمتی بیشتری مواجه بوده زیرا افزایش قیمت این‌کالا زمینه متعادل‌شدن مصرف آن را فراهم کرده است. آخرین افزایش قیمت رسمی کنسروهای ماهی‌تون قبل از عید امسال بوده است. با وجود این قرار است به‌دلیل رشد هزینه تمام‌شده تولید به‌دلیل گرانی ماهی‌تون و قوطی کنسرو، قیمت کنسروهای ماهی‌تون بازهم افزایش یابد. اکنون متوسط قیمت عمده‌فروشی هر قوطی ماهی‌تون ۱۹ تا ۲۱هزار تومان و قیمت خرده‌فروشی این محصول بنابر نوع برند و کیفیت از ۲۵ تا ۳۱هزار تومان است.
دیدگاه تان را بنویسید