آیا مسیر احیای برجام، از برگزاری یک نشست بدون پیش شرط بین ایران و آمریکا می گذرد؟

محمد المنشاوی در الجزیره نوشت: با گذشت دو ماه از روی کار آمدن جو بایدن، هنوز رئیس جمهور جدید آمریکا تصورات خود در مورد ایران را اجرایی نکرده است. با وجود تمایل دو طرف، واشنگتن و تهران تصریح می کنند که مسیر دیپلماسی میان آنها هنوز باز نشده است، همانطور که مسئولان دو دولت ادعا می کنند توپ در زمین دیگری است.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: با وجود کاهش اهمیت پرونده های خاورمیانه در دولت جدید ایالات متحده و تمرکز آن بر مقابله با ویروس کرونا، چین و شرایط آب و هوایی، رسانه های سیاسی آمریکا همچنان موضوع مذاکره با ایران را مساله مهمی می دانند.

الجزیره به دیدگاه تعدادی از کارشناسان مسائل ایران در پایتخت آمریکا دسترسی پیدا کرده که مجموع آنها نشان دهنده شکاف بزرگی در نظرشان در خصوص چگونگی تعامل بایدن با پرونده ایران است.

باربارا اسلاوین، کارشناس مسائل ایران، از نبود اشاره های مثبت از سوی دولت بایدن خطاب به ایران بویژه در مورد کاهش تبعات شیوع ویروس کرونا برای ایرانی ها اظهار ناامیدی کرد.

وی در گفتگو با الجزیره تصریح کرد:« معتقدم ایرانی ها باید با برگزاری نشست بدون پیش شرط موافقت کنند، برگزاری این نشست به معنای امتیازدهی نیست و ضرورت دارد برای بررسی چگونگی بازگشت متقابل دو طرف به بندهای توافق هسته ای، یک جلسه تشکیل شود».

اسلاوین - که به ارتباط با طرفهای اثرگذاری در تهران و واشنگتن معروف است- معتقد است که دو طرف پس از چهار سال ریاست ترامپ به یکدیگر بی اعتماد شده اند.

وی می افزاید: «ما در نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در ایران هستیم و برخی گزارشها حاکی از آن است که اصولگرایان نمی خواهند تحریمها رفع شود، تا این مساله به نفع روحانی تمام شود.»

اسلاوین معتقد است که باب تمام احتمالات باز است و ایرانی ها و آمریکایی ها می گویند که احتمال بازگشت به مذاکرات 50 درصد است، اما سوال آن است که چه زمانی؟ قطعا اروپایی ها با جدیت سعی در ترمیم شکاف اعتماد بین ایران و آمریکا دارند.

وی می گوید: «ایالات متحده باید گام اول را بردارد، چرا که این کشور بوده که ابتدا از برجام خارج شده است. در همین رابطه، واشنگتن می تواند به کره جنوبی، ژاپن و دیگر دولتهایی که اموال بلوکه شده ایران در بانکهای آنهاست، اجازه دهد تا به ازای این اموال، به ایران غذا و دارو بفروشند.

اما مایکل روبن، مسئول سابق در وزارت دفاع آمریکا و کارشناس اندیشکده امریکن اینتر پرایز، در گفتگو با الجزیره پیش بینی کرد که امکان بالا گرفتن تنش بین ایران و آمریکا وجود دارد و با اینکه بایدن از آمادگی برای مذاکره صحبت کرده، اما متوجه این مساله نیست که ما در سال 2021 هستیم نه سال 2015. او می گوید  بایدن با دادن اجازه به عراق، عمان و کره جنوبی برای تحویل میلیاردها دلار به ایران و خارج کردن حوثی ها از لیست تروریسم، خود را در معرض انتقادات داخلی زیادی قرار داد، اما رفتار ایران بهبود پیدا نکرد و هیچ اشاره جدی مبنی بر اهتمام آن برای نزدیکی به آمریکا دیده نشد.

روبن انتظار ندارد که بازگشت به توافق سال 2015 عملی شود به این دلیل که بندهای برجام، بازگشت به شرایط قبل را دشوار می کند. در این میان، در حالی که ایالات متحده از ایران می خواهد از غنی سازی فراتر از آنچه در توافق 2015 مشخص شده، دست بردارد، ایران هم خواستار رفع کامل تحریمها، پیش از هر اقدامی است.

آنچه بر دشواری واشنگتن می افزاید، آن است که بسیاری از تحریمهای ایران، به تروریسم مربوط است و هیچ ارتباطی به پرونده هسته ای ندارد. اما روبن پیش بینی می کند با اینکه ایران علنا این مساله را انکار می کند، مذاکرات مستقیم بالاخره صورت می گیرد، اما احتمال آن نمی رود که تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، ایرانی ها با واقع بینی در مورد مسائل مورد اختلاف با واشنگتن، صحبت کنند.

علاوه بر این، سینا عضدی، کارشناس شورای آتلانتیک و پژوهشگر موسسه مطالعات دولتهای حاشیه خلیج فارس، بر این عقیده است که دولت بایدن اقدامات نمادینی را در قبال ایران اتخاذ کرد که هدف از آن کاهش تنشها بود. با این حال، عملا همان سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران را ادامه داد. وی در گفتگو با الجزیره افزود: دو الگو برای فهم برخی ابعاد بحران فعلی وجود دارد، اول آنکه تهران معتقد است با توجه به اینکه آمریکا ابتدا از توافق خارج شده، باید اشتباهش را جبران کرده و به آن بازگردد.

به گفته عضدی، تهران در همین رابطه نرمشی را از خود نشان داده و در حالی که در آغاز خواستار رفع کامل تحریمها بود، اکنون اشاره می کند که برای رفع تدریجی و مرحله ای تحریمها هم آماده است. به اعتقاد این کارشناس، واشنگتن بر این باور است که ابزارهای زیادی برای فشار بر تهران دارد و می گوید ایران باید ابتدا به توافق بازگردد. به طور کلی هر یک از دو طرف موضع خود را بر حق تر از طرف مقابل می داند و به موضع گیریهای خود پایبند است، تا آنجا که ایران و ایالات متحده از انعطاف پذیری و نرمش می ترسند، چرا که معتقدند این نرمش به معنای ضعف آنهاست.

عضدی به این مساله اشاره می کند که مذاکرات مستقیم بین تهران و واشنگتن، امری گریز ناپذیر است و آنچه مهم است، زمان این مذاکره است، نه اتفاق افتادن آن.

وی معتقد است که هر دو طرف برداشتن گام نخست را علامت ضعف می دانند، اما در نهایت باید با برگزاری نشستی بدون شرط قبلی موافقت کنند، چرا که این موافقت با مذاکره یک فضای آرام را ایجاد می کند.