55 آنلاین- در حالی که در اوایل سال جاری، تخم مرغ با قیمت هر دانه کمتر از 700 تومان در بازار موجود بود و فرارسیدن فصل گرما و کاهش مصرف در فصل تابستان، از کاهش قیمت تخم مرغ بشارت می داد بنا به دلایل مختلف گران شدن تخم مرغ نصیب جامعه ایرانی شد و قیمت تخم مرغ در سال جاری 100 درصد افزایش کرد.
کار به آنجا کشید که در شهریور 1399 حسن روحانی، رئیس جمهور به اسحاق جهانگیری، معاون اول خود دستور برگزاری جلسه درباره تخم مرغ برای حل بحران آن داد ولی پس از چند ماه و با وجود تخصیص دلار 4200 تومانی برای واردات ذرت و کنجاله سویا به عنوان نهاده های دامی، هنوز دولت در مهار بحران تخم مرغ ناموفق بوده است.
در گفت و گوی «55 آنلاین» با دکتر فرزاد طلاکش ـ دبیر کانون انجمن های پرورش دهندگان مرغ تخم گذار ایران ـ بحران و التهابات قیمت تخم مرغ و چالش های قیمت گذاری آن، در ماه ها اخیر از زوایای مختلف بررسی شد و مورد کند و کاو قرار گرفت.
*****
*قیمت تخم مرغ و مرغ به عنوان دو کالای اساسی در ماه های اخیر، دچار التهاب شدید شد. در روزهای اخیر وضعیت گوشت مرغ و قیمت آن، یک مقدار ثبات پیدا کرده و از بالای 30 هزار تومان به 20 هزار تومان رسیده است ولی تخم مرغ هنوز وضعیت بحرانی عجیب و غریبی دارد. به نظر شما دبیر کانون انجمن های مرغ تخم گذار ایران، به چه علت هنوز بازار تخم مرغ ثبات ندارد؟
-تخم مرغ تنها کالایی در مغازه های مختلف است که برچسب قیمت مصرف کننده ندارد. الان حداکثر 15 درصد تخم مرغ کشور به صورت بسته بندی و 85 درصد آن به صورت فله ای عرضه و فروخته می شود.
عرضه فله ای تخم مرغ، دو مخاطره مهم دارد و یک مخاطره، این است که مسائل بهداشتی در این نوع عرضه رعایت نمی شود. البته در ماه های اخیر و با شیوع ویروس کرونا، مسائل بهداشتی باید با جدیّت بیش تری رعایت شود. با وجود شیوع این ویروس، متاسفانه وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی با حدود 10 ماه تاخیر به ضرورت بسته بندی تخم مرغ پی بردند.
اساساً تخم مرغ از دیدگاه بهداشتی، نباید به صورت باز و فله ای عرضه شود بلکه عرضه آن باید به صورت بسته بندی باشد. امروزه حتی درباره نانی که از تنور نانوایی بیرون آمده و حرارت دیده، توصیه می شود که در منزل آن را در مایکروفر بگذاریم و بعد مصرف کنیم.
در حالی که هر نوع آلودگی از جمله آلودگی ویروس کرونا می تواند از طریق پوسته تخم مرغ، وارد آن شود. در مغازه هایی که تخم مرغ را به صورت فله ای می فروشند، آلودگی ناشی از سرفه و عطسه آدم ها و آلودگی هوا می تواند روی تخم مرغ بنشیند.
تا الان کسی به این موضوع توجه نکرده بود و قرار است از اول بهمن ماه امسال، دیگر تخم مرغ فله ای در مغازه ها عرضه نشود یعنی تخم مرغ فقط به صورت بسته بندی عرضه خواهد شد و بسته های تخم مرغ در مغازه ها، در داخل یخچال قرار خواهد گرفت.
علاوه بر دیدگاه بهداشتی، از دیدگاه ثبات قیمتی می توان گفت که باید برچسب قیمت بر تخم مرغ های بسته بندی شده نصب شود. قیمت گذاری تخم مرغ های بسته بندی شده هم بر اساس آنالیز مشخص و مصوب بین انجمن تولیدکنندگان تخم مرغ شناسنامه دار و سازمان حمایت مصرف کنندگان بوده و بر اساس آنالیز مشخص، این قیمت گذاری روی کالا انجام می شود.
بنابراین، اگر همه تخم مرغ تولیدی کشور فقط به صورت بسته بندی عرضه شود، شما مطمئن باشید که هم نزد مصرف کننده و هم نزد مرغدار، به ثبات نسبی خواهیم رسید و حتی شرایط تخم مرغ، بهتر از مرغ خواهد بود. چون مرغ، مسائل خاص خودش را دارد ولی تخم مرغ، یک کالای مشخص است و با عرضه تخم مرغ به صورت بسته بندی، بسیاری از نگرانی ها از بین خواهد رفت.
اساساً قیمت گذاری به طور مشخص و قانونمند خواهد بود و یک بخش از نگرانی های مردم، دولت و دستگاه نظارتی که قیمت ها بی منطق و بی حساب و کتاب در سطح عرضه انجام می شود، از بین می رود.
*اعلام شده که ظرفیت سالیانه تولید تخم مرغ یک میلیون و 300 هزار تُن در مرغداری های صنعتی است و 100 هزار تُن هم تخم مرغ به صورت بومی تولید می شود. برای سال 1398 گفته شد یک میلیون و 100 هزار تُن توسط واحدهای صنعتی تولید شده.
این آمارها نشان می دهد که یک مقدار از طرفیت تولید تخم مرغ خالی است. اخیراً آقای نبی پور سخنگوی اتحادیه مرغداران میهن، کاهش 25 درصدی تولید تخم مرغ را اعلام کردند. از دیدگاه شما، وضعیت تولید تخم مرغ در شرایط فعلی دقیقاً چگونه است؟
-در مورد کاهش تولید باید بگویم که 25 درصد، عدد بزرگی است و قاعدتاً آقای دکتر نبی پور، باید برای حرف خودشان سندی بیاورند. به نظر من، در کلان کشور، این مقدار کاهش تولید تخم مرغ نداشته ایم.
البته ما یک مقدار اُفت تولید تخم مرغ داشته ایم. به دلیل این که در صنعت ما، تغذیه مناسب انجام نشده و. بیماری های بومی هم وجود داشته ولی تاثیر بیماری ها را نمی توان برجسته کرد. بالاخره ما یک اُفت تولید مقطعی داشته ایم و اگر هم ما اُفت تولید داشته ایم، معادل آن چیزی است که ما در سال های گذشته، مازاد داشتیم.
در حال حاضر، ما الان مازاد تخم مرغ نداریم ولی کمبود نیز نداریم یعنی تولید ما با مصرف ما تقریباً برابر است. البته یک جای خوشبختی هم هست و آن، این که سرانه مصرف تخم مرغ توسط مردم نسبت به سال گذشته، بالاتر رفته است. ضمن این که به دلیل نگرانی هایی که مردم از ناحیه شیوع ویروس کرونا داشتند، مصرف تخم مرغ بسته بندی شده، به طور قابل توجهی بالا رفته است.
*جنابعالی قبلاً گفته بودید که 15 درصد از ظرفیت تولید خالی است. الان به نظر خودتان، چقدر کمتر از ظرفیت موجود، تخم مرغ تولید می شود؟
-الان هم، همان طور است و اگر الان بیش تر نشده باشد، کمتر نشده. چون بالاخره مرغداران ما، برای سرمایه گذاری در آینده، نگرانی دارند. تا زمانی که مرغداران ما، مطمئن نباشند که نهادهای دامی به صورت مطلوب، منظم و درست، به دست شان می رسد ظرفیت تولید را به اندازه 100 درصد پُر نمی کنند.
ما مرغداری های بزرگی در استان های قزوین، تهران و اصفهان داریم که با ظرفیت حداکثری کار نمی کنند. در این واحدها، میزان تولید واقعی، کمتر از ظرفیت تولید آنها بوده و نگرانی های خاص خودشان را دارند.
*بر اساس سرشماری سال 1397، مرکز آمار ایران اعلام کرد که هزار و 746 واحد مرغداری تخم گذار وجود دارد و فقط هزار و 352 واحد از آنها فعال بوده و تعداد 394 واحد یا 22 درصد از کُل واحدها غیر فعال هستند. این 394 واحد مرغداری چرا غیر فعال هستند؟
-یک بخش مهم از این واحدهای غیر فعال، بابت این است که برخی مرغداری ها در بافت شهری قرار گرفته اند و به همین دلیل تعطیل هستند و بعضی مرغداری ها به دلیل مسائل شراکتی، تعطیل شده اند.
در مورد یک بخش از مرغداری های غیر فعال می توان گفت که زیان های مالی باعث شده که ظرفیت آنها غیر فعال باشد. این دو دلیل، دو دلیل عمده هستند که غیر فعال بودن این مرغداری ها را رقم زده اند.
*قیمتی که اخیراً به عنوان قیمت مصوب توسط تنظیم بازار کشور اعلام شد به صورت دستوری بود یا این که با مذاکره تعیین شد؟
-قیمت 14 هزار تومان برای هر کیلوگرم تخم مرغ درب مرغداری که در دی ماه امسال تصویب شد بر اساس مدارک و مستندات بود. هر چند که این قیمت، صنعت را راضی نمی کند ولی بالاخره ستاد تنظیم بازار، قیمت مصوب قبلی را اصلاح کرد.
*قیمت هر شانه 30 عددی تخم مرغ چقدر می شود؟
-تخم مرغ، ریز و درشت دارد و درست نیست که ما یک واحد اعلام کرده و بگوییم هر شانه تخم مرغ فلان مقدار می شود. هر شانه تخم مرغ از یک کیلو و 800 گرم متغیر هست تا دو کیلو و 100 گرم.
اساساً واحد تخم مرغ، نه شانه هست و نه کیلو بلکه واحد تخم مرغ، عدد است. قیمت 17 هزار تومان هر کیلو تخم مرغ برای مصرف کننده، تقسیم بر 15 عدد حدوداً هزار و 130 تومان می شود.
*با توجه به این که از ظرفیت تولید مرغداری های تخم گذار به طور کامل استفاده نمی شود، چگونه مرغدار یا سازمان حمایت یا ستاد تنظیم بازار می توانند قیمت تمام شده را به دست بیاورند؟
-میانگین قیمت تمام شده کشور را در نظر می گیرند. تصور بر این است که اگر یک واحد مرغداری با هر ظرفیتی فعال شود، بر اساس قیمت نهاده دامی، دارو و واکسن و هزینه های پرسنلی، یک قیمت تمام شده دارد و آن را پیشنهاد می کنند.
البته قیمت تمام شده صنف، همیشه بالاتر از این رقمی است که مصوب می شود چون صنف، قیمت تمام شده را به طور واقعی اظهار می کند ولی دولت نمی تواند بپذیرد به دلیل این که مرغدار نمی تواند برای بعضی هزینه ها، مدرک بیاورد. سازمان حمایت به مرغدار می گوید تو می گویی سویا را با قیمت هر کیلو 16 هزار تومان می خری ولی فاکتور آن را بیاور.
در حالی که آن فردی که سویا را با قیمت آزاد و غیرمجاز می فروشد، به مرغدار فاکتور نمی دهد. در این حالت سازمان حمایت هم می گوید آن قیمت ادعا شده را قبول ندارم و وقتی تو نمی توانی مدرک بیاوری پس من قبول نمی کنم.
در صورتی که در عمل، مرغدار سویا را با قیمت بالاتر می خرد. همیشه بین قیمت تمام شده ای که صنف طیور اعم از مرغ تخم گذار و مرغ گوشتی محاسبه می کند با قیمتی که ستاد تنظیم بازار اعلام می کند، یک اختلاف قابل توجه وجود دارد.
*تعداد 13 مرغداری فعال تخم گذار کشور بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران کمتر از 5 هزار مرغ تخم گذار و تعداد 43 مرغداری هم بین 5 تا 10 هزار مرغ تخم گذار پرورش می دهند.
-تعداد مرغداری هایی که ظرفیت کمی دارند زیاد نیست و واحدهای کوچک هستند که به صورت خانوادگی اداره می شوند.
*از طرفی هم مرکز آمار اعلام کرده که 31 مرغداری فعال کشورمان 300 هزار و بالاتر از آن مرغ تخم گذار پرورش می دهند. اگر همه این مرغداری ها را در نظر بگیریم قیمت تمام شده این واحدها کوچک و بزرگ تفاوت دارد. سازمان حمایت،فقط یک رقم کُلی را برای فروش مرغداری ها اعلام می کند؟
-بله. به دلیل این که شما نمی توانید برای هر مرغداری، یک قیمت اعلام کنید مگر این که کار قیمت گذاری از بین برود و قیمت تخم مرغ آزاد شود.
*وقتی که یک واحد 300 هزار مرغ تخم گذار دارد و یک واحد کمتر از 5 هزار مرغ تخم گذار، قیمت تمام شده متفاوتی دارند ولی با یک قیمت مصوب و یکسان در بازار+ به دست مردم و مصرف کننده می رسد.
-بالاخره میانگین را حساب می کنند. اگر در یک واحد 100 هزار تایی، مدیریت خوبی اِعمال شود، ممکن است قیمت تمام شده آن، کمتر از قیمت تمام شده 5 هزار تایی باشد. مدیریت عملیات و بهره وری، در این زمینه نقش دارند.
متاسفانه در واحدهای کوچک، بهره وری ضعیف است ولی واحدهای بزرگ، بهره وری های خوبی دارند و ممکن است ضریب تبدیل دان تا 1.8 کیلو به ازای هر کیلو تخم مرغ باشد ولی در یک واحد 5 هزار تایی ممکن است 2.5 کیلو باشد. وقتی که 75 تا 80 درصد قیمت کالا مربوط به نهاده دامی است، مقدار مصرف دان بر قیمت تمام شده تولید تخم مرغ تاثیر می گذارد.
*واحدهایی که مرغ بیش تری پرورش می دهند آیا دان صنعتی و با کیفیت به مرغ ها می دهند و مرغ ها هم دان کمتری مصرف می کنند؟
-ما دان غیر صنعتی نداریم چرا که دان، در کارخانه تولید دان تولید می شود یا در مرغداری. اصلاً با مرغ، نمی شود رفتار غیر معمول داشت یعنی ما نمی توانیم هر چیزی را به عنوان غذا جلوی مرغ بریزیم و بعد انتظار بهره وری بالایی داشته باشیم. مرغ یک فرآیند مکانیکی بیولوژیک است یعنی کاملاً با حساب و کتاب عمل می کند و اگر شما کم بگذارید مرغ نیز از تولید کم می کند.
در مورد ضریب تبدیل می توان گفت که در مرغداری های کوچک ممکن است دور ریز دان مرغ، خیلی زیاد باشد. چون ساختمان این مرغداری ها، کهنه بوده و قفسه ها و دان خوری آنها کهنه است. در نتیجه، ممکن است دور ریز دان آنها زیاد باشد.
*وقتی که دان به صورت صنعتی و در کارخانه تولید شود متخصصان تغذیه بررسی می کنند که چقدر پروتئین دارد و چقدر ویتامین دارد و در مرغداری هم، مرغ دان کمتر ولی با کیفیت مصرف می کند.
-واحدهای بزرگ که توان مالی خوبی دارند متخصصان بهتری را استخدام می کند و ضریب تبدیل دان آنها بهتر است. در یک مرغداری که فرضاً 5 هزار قطعه مرغ تخم گذار پرورش می دهد برایش توجیه اقتصادی ندارد و همان کاری را که به طور سنتی از پدرش یاد گرفته، با استفاده از دستگاه آسیاب و میکسر دان انجام می دهد.
*آقای دکتر نبی پور سخنگوی اتحادیه مرغ میهن گفته بود که قیمت تمام شده هر کیلو تخم مرغ شانزده و 200 تومان است و شانه ای می شود 40 هزار تومان. این صحبت قبل از افزایش قیمت تخم مرغ درب مرغداری از 12 به 14 هزار تومان بوده.
-بله. مسئولان تشکل ها برای افزایش قیمت مصوب به بالاتر از قیمت تمام شده تلاش کردند ولی موفق نشدند. این رقم 16 هزار تومان توسط اتحادیه میهن اظهار شد ولی چون مسئولان اتحادیه نتوانستند، آن را در سازمان حمایت اثبات کنند، دولت همان قیمت 14 هزار تومان را برای درب مرغداری تصویب کرد.
*همچنین آقای نبی پور گفته که ماموران سازمان تعزیرات از مرغداری بازدید می کنند و آنها را به اسم احتکار جریمه می کنند در حالی که قیمت تمام شده تولید بالا رفته است. به نظر شما، آیا سازمان حمایت مصرف کنندگان و مصرف کنندگان (وابسته به وزارت صنعت و معدن) یا ستاد تنظیم بازار کشور، غیر منطقی رفتار می کند که قیمت فروش درب مرغداری را 14 هزار تومان تصویب و اعلام کرده است؟
-در اینجا دعوای واقعیت و سند مطرح است. ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت می گوید هر چیزی که روی کاغذ برای من سند بیاوری قبول می کنم. در حالی که در عمل، نمی شود این کار را انجام داد و وقتی فروشنده، فاکتور فروش نمی دهد با قسم حضرت عباس نمی توان آن را برای سازمان حمایت مصرف کنندگان ثابت کرد.
بنابراین، همیشه صنف تولیدی، ناراحت و نگران و ناراضی است و دولت هم می گوید من خارج از سند و مدرک نمی توانم عمل کنم. البته دولت می خواهد قیمت، پایین تر باشد و این چالش، فقط مربوط به امروز و امسال نیست بلکه سال های زیادی است که داستان قیمت گذاری تنظیم بازار، با درخواست صنف همیشه اختلاف زیادی دارد چه در حوزه خودرو باشد و چه لبنیات و مرغ و تخم مرغ باشد. در نتیجه هیچکس راضی نیست.
*ستاد تنظیم بازار کشور قیمت 14 هزار تومان را برای فروش هر کیلو تخم مرغ توسط مرغدار تعیین کرده و سخنگوی اتحادیه می گوید قیمت تمام شده برای مرغداری 16 هزار تومان است. واقعاً الان مرغدار در حال ضرر کردن است؟
-بله. مرغدار ما ضرر می کند چون دولت، همه نهاده دامی مورد نیاز را به مرغدار نمی دهد. اگر ذرت و کنجاله سویا به طور 100 درصدی به مرغدار تحویل داده می شد، قیمت تمام شده حتی از این رقم 14 هزار تومان مصوب ستاد تنظیم بازار، خیلی پایین تر بود.
*برای مرغداری بزرگ و با ظرفیت بیش از 300 هزار مرغ تخم گذار، آیا این قیمت فروش 14 هزار تومان می تواند کاملاً سودآور باشد و هزینه ها را پوشش بدهد؟
-این نوع واحدها با مدیریت خودشان، جبران می کنند. شما اگر بتوانید با یک مشاوره خوب و یک مدیریت علمی، ضریب تبدیل دان را از 2 کیلو به 1.8 کیلو کاهش بدهید که در واحدهای بزرگ این اتفاق رخ می دهد، این مقدار کاهش در کلان کار، خیلی موثر است. البته واحدهای مرغداری، یک مقدار هم به آینده امیدوار هستند یعنی تحمل می کنند که شاید اوضاع درست شود.
*بالاخره قیمت فروش هر کیلو تخم مرغ برای مرغداری ها 14 هزار تومان تصویب شده. در این حالت، آیا مرغداری ها و انجمن ها و اتحادیه های حوزه تولید تخم مرغ باید تلاش کنند که قیمت تمام شده را پایین بیاورند؟
-فرض کنید دولت یک روز دست از قیمت گذاری بردارد و بگوید اقتصاد، آزاد است و عرضه و تقاضا، قیمت را تعیین کند. در چنین حالتی، وظیفه انجمن و تشکل ها است که برای اعضای خودشان، قیمت تمام شده را پایین بیاورند.
بالاخره تلاش هایی در حال انجام است ولی الان با رفتارهای نامناسبی که دستگاه دولتی انجام داده و دو نرخی ایجاد می شود، همه چیز به هم می ریزد. الان وزارت جهاد کشاورزی، به مرغدار می گوید یک بخش از تخم مرغ تولیدی را با قیمت دولتی به من بده. همین رفتار، ایجاد دو نرخی کرده و یک بخش از تولید، با قیمت دولتی فروخته می شود.
*شرکت پشتیبانی امور دام وزارت جهاد کشاورزی، با چه قیمتی تخم مرغ را مرغدار می خرد؟
-با همان قیمت مصوب می خرد و مثلاً الان با قیمت 14 هزار تومان است ولی اغلب تخم مرغ کشور در بنکداری ها با قیمت 18 هزار تومان معامله می شود.
*قیمت فروش مرغداری ها 14 هزار تومان است ولی بعضی ها مرغداری ها با قیمت 15 هزار تومان می فروشند. آیا اِشکال ندارد که با وجود قیمت مصوب 14 هزار تومان، مرغداری ها با قیمت بالاتر بفروشند؟
-اِشکال دارد ولی چه کسی باید این بازار را تنظیم کند. ما می گوییم تنظیم بازار را در اختیار صنف بگذارید. البته قرار شده کُل تخم مرغ تولیدی کشور از اول بهمن ماه فقط به صورت بسته بندی عرضه شود.
آن موقع می توان قیمت را کنترل کرد و نظم ایجاد می شود ولی شرایط الان، این طور نیست. ما امیدواریم طرح عرضه تخم مرغ به صورت بسته بندی و با برچسب قیمت، از اول بهمن ماه عملیاتی شود و مردم، هم ثمره بهداشت را ببینند و هم ثمره اقتصادی آن را. البته ممکن است با بسته بندی، یک مقدار قیمت تخم مرغ بالاتر برود ولی در مجموع، قیمت بالاتر نمی رود. چون مردم، در حالت عرضه تخم مرغ به صورت بسته بندی، پول ضایعات نمی دهند و تخم مرغی که می خرند سالم بوده و شکسته شده نیست.
دیدگاه تان را بنویسید