محمد صدر: ظریف حتما می‌تواند یکی از کاندیداها باشد

شرق: محمدجواد ظریف چهره نام‌آشنایی است که توافق‌نامه برجام با نام او گره خورده است و همین موضوع موافقان و البته مخالفان بسیاری را برای او به همراه داشته است. برخی او را تا سرحد سردار ملی می‌برند و حتی با مصدق و امیرکبیر مقایسه‌اش می‌کنند و برخی نیز ظریف را فردی می‌دانند که سراسر دل در طلب غربی‌ها داشت؛ اما فارغ از این افراط و تفریط‌ها بر هیچ‌کس پنهان نیست که محمد‌جواد ظریف دیپلماتی زبده و کاربلد است و راه و رسم مذاکره را بی‌اغراق بیش از همه دیپلمات‌های 40 ‌سال اخیر می‌دانست؛ به‌نحوی‌که توافق هسته‌ای را به گونه‌ای پیش برد که بیش از منتقدان داخلی تندروهای آمریکایی از‌جمله ترامپ برجام را توافق‌نامه‌ای ضد منافع ملی آمریکا می‌دانستند و این خود گویای حکایت از تأمین منافع ایران در برجام است.

حالا و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 نام او با همه این مدح‌وذم‌ها بارها به گوش می‌رسد و برخی باور دارند که ظریف می‌تواند برای معتدلان و اصلاح‌طلبان گزینه مناسبی باشد؛ زیرا از یک‌ سو او هنوز در میان مردم محبوبیت ویژه‌ای دارد و از سوی دیگر در شرایطی که کشور نیاز به برقراری ارتباط مبتنی بر خردگرایی با جامعه بین‌المللی دارد. ظریف می‌تواند گزینه خوبی برای یک دولت دیپلمات باشد. علاوه بر اینها به نظر می‌رسد که ظریف از شانس درخور‌توجهی برای تأیید صلاحیت برخوردار است و شاید اصلاح‌طلبان در شرایطی که گزینه‌های اصلی و سرشناس‌شان تأیید صلاحیت نمی‌شوند، ظریف می‌تواند گزینه راهبردی آنها باشد.

هرچند خود ظریف بارها اعلام کرده است که انگیزه‌ای برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری ندارد و گویا تا اینجای کار حضور او کأن‌ ‌لم ‌‌یکن است؛ اما به باور برخی سیب سیاست تا لحظه آخر انتخابات هزار چرخ می‌خورد و این احتمال هنوز منتفی نشده است که با ایجاد بسترهای لازم ظریف قانع به حضور در انتخابات شود. آخرین اظهارنظری که درباره حضور ظریف در انتخابات شده است، به گفت‌وگوی اخیر محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با «خبرآنلاین» باز‌می‌گردد. او در این گفت‌وگو گفته است: «من قبلا هم گفتم که آقای ظریف پایگاه رأی خوبی دارد؛ یعنی از بیشتر دوستانی که این روزها اسم‌شان مطرح است، پایگاه رأی بهتری دارد؛ اما خود ایشان در نیامدن خیلی جدی است؛ ولی حتما می‌تواند یکی از کاندیداها باشد».

سخن صدر از دو جنبه حائز اهمیت است؛ نخست آنکه او گرچه می‌گوید ظریف مایل به شرکت در انتخابات نیست؛ اما در ادامه تبصره‌ای می‌زند که او حتما می‌تواند یکی از نامزدها باشد که این سخن به‌نوعی به منتفی‌نبودن احتمال حضور ظریف اشاره دارد. از سوی دیگر صدر هم دیپلمات است و اتفاقا خیلی در قالب‌بندی‌های رایج سیاسی و جناحی قرار نمی‌گیرد و این سخن از زبان او قدری متفاوت است با آنچه نیروهای حزبی می‌گویند. در‌این‌بین ظریف در آخرین گفت‌وگوی رسانه‌ای‌اش با سایت «انتخاب» گفت: «من بارها گفته‌ام نه چنین قصدی دارم و نه برای خودم چنین موقعیتی قائل بوده‌ام... . خیلی‌ها با من در این زمینه صحبت کرده‌اند. بنده عرضم به همه اینها یکی بوده است. من از ابتدا به امر تخصص باور داشته و هیچ‌گاه کاری خارج از زمینه تخصص خود انجام نداده‌ام. من همه زمینه درسی و تدریسم در همین رشته یعنی رشته روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل بوده است. در همین رشته هم در 40 سال گذشته کار کرده‌ام و در رشته دیگری هم تخصص ندارم؛ اما باید این نکته را هم بگویم که برای پیشرفت کشور ضروری است که با جهان رابطه معقول داشته باشیم و تنش‌زدایی بکنیم. هم‌زمان، ضروری است برای پیشرفت و توسعه کشور از تشنج‌آفرینی پرهیز کنیم و روابطی متعادل و فراگیر را در سراسر جهان داشته باشیم؛ اما نباید آینده خود را بر‌اساس سیاست خارجی طراحی بکنیم. بر این باور هستم که متأسفانه خیلی از جناح‌ها آینده را بر‌اساس سیاست خارجی تعیین می‌کنند».

البته او ادامه داد که در دولت بعدی همچنان تمایل دارد در سِمت خود باقی بماند: «با وجود همه دشواری‌ها این آمادگی را دارم که وزیر امور خارجه دولت بعدی باشم؛ اما اعتقاد دارم وزیر امور خارجه باید با اجماع ملی کار کند. با این شرایط متأسفانه، حتی نمی‌توانم یک کلمه حرف هم بزنم. من چندان نگران این نیستم که شخصا اذیت شوم. فکر می‌کنم از گناهانم کم می‌شود».

ظریف در پاسخ به این پرسش که اگر این احتمال وجود داشته باشد که دولتی در ایران سر کار بیاید که همه زحمات شما را بر باد بدهد، آیا باز هم حاضر نیستند به عرصه انتخابات سال 1400 ورود کنند، گفت: «قرآن می‌فرماید: لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفسًا إِلّا وُسعَها؛ من توان خود را می‌دانم و همان‌طور که حضرت علی (ع) در این زمینه می‌فرمایند: انا اعلم بنفسی من غیری؛ من خود را بهتر از بقیه می‌شناسم. من دوست دارم مردم کسی را انتخاب کنند که سیاستی را که گفتم، دنبال بکند؛ اما نمی‌توانم در حوزه‌ای که تخصص ندارم، ورود پیدا کنم».

تا اینجای کار هنوز احتمال نامزد‌شدن ظریف در انتخابات 1400 منتفی نشده است و به دلایل مذکور همچنان می‌توان از او به‌عنوان یکی از نامزدهای بالقوه اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده نام برد؛ در‌عین‌حال به نظر می‌رسد با توجه به سخنان صریح ظریف مبنی بر نداشتن تخصص در امر ریاست‌جمهوری شاید اگر احیانا در نهایت مایل به حضور در انتخابات شود، همین سخنان می‌تواند به عاملی علیه خودش تبدیل شود؛ زیرا از حالا نیروهای اصولگرا شمشیرهای خود را برای او و اصلاح‌طلبان از رو بسته‌اند و همین گزاره‌ای که ظریف هم مطرح کرده است؛ یعنی نداشتن تخصص لازم را عنوان می‌کنند؛ چنان‌که روز گذشته احمد کریمی‌اصفهانی در گفت‌وگو با «مثلث‌آنلاین» گفت: «اگر برجام دستاورد خوبی محسوب می‌شد، این میزان تحریم متعاقبش به وجود نمی‌آمد. بخش گسترده‌ای از گرانی‌های این روزهای کشور نتیجه تحریم‌هاست. اکنون مردم ایران در وضعیت بدی قرار گرفته‌اند و دولت هیچ کاری برای ملت انجام نمی‌دهد. اگر آقای ظریف هم راه‌حلی به ذهنش می‌رسید، در همین دولت مطرح می‌کرد تا این‌همه مشکلات به وجود نمی‌آمد. ممکن است بگویند تخصص او در سیاست خارجه بوده است و حوزه‌های دیگر به او ربطی نداشته است که اگر چنین هم باشد، اکنون هم باید گفت که ریاست‌جمهوری نیاز به تخصصی فرای سیاست خارجه دارد».

در پایان باید منتظر ماند و دید که اولا شخص ظریف مایل به شرکت در انتخابات است یا نه، ثانیا اصلاح‌طلبان که این‌روزها مشغول تدوین سازوکار مجمع اجماع‌ساز خود هستند، چه تصمیمی می‌گیرند و آیا همچنان بر سیاست حمایت از نامزد کاملا اصلاح‌طلب تأکید می‌کنند یا نه و ثالثا نظر شورای نگهبان درباره نامزدهای اصلاح‌طلب و حتی شخص محمدجواد ظریف چیست و رابعا مردم چه کسی را انتخاب می‌کنند؟ همه اینها پرسش‌هایی است که در انتخابات 1400 پاسخ آنها دریافت می‌شود.