شعری که اردوغان را به زندان فرستاد

تنش سیاسی و دیپلماتیک اخیر میان ایران و ترکیه بر سر شعرخوانی اردوغان در مراسم رژه پیروزی هفته گذشته در شهر باکو جمهوری آذربایجان بود.

 اردوغان با خواندن شعری درباره جدایی مردمان دو سوی رود ارس، ناخواسته کشورش را درگیر یک تنش دیپلماتیک با ایران کرد که به احضار سفرای دو کشور و انتقادات تندوتیز مقامات دو کشور علیه یکدیگر منجر شد.

در نهایت وزیر امور خارجه ترکیه دیروز (شنبه) در تماس تلفنی با محمد جواد ظریف اعلام کرد رییس جمهوری ترکیه فکر نمی‌کرده شعری که خوانده به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک برای همسایه شرقی ترکیه،  حساسیت برانگیز باشد.

"مولود چاووش اوغلو" وزیر خارجه ترکیه به همتای ایرانی خود گفته است: آقای اردوغان فکر می‌کرده که منظور شعر مربوط به جدایی قره‌باغ است و ارتباطی با ایران ندارد.

اردوغان سابقه طولانی در شعرخوانی در سخنرانی خود دارد و پیشتر نیز در سخنرانی‌های عمومی خود اشعاری را به زبان فارسی خوانده است.

اما این نخستین بار نیست که شعرخوانی اردوغان منجر به بحرانی سیاسی برای کشورش شده و او یک بار 23 سال پیش در مقام شهردار استانبول در جریان یک نطق عمومی در شهر "سیرت" ترکیه شعری از شاعر ترکیه‌ای " ضیاء گوک‌آلپ" Ziya Gökalpخواند که منجر به دادگاهی و زندانی شدن او شد.

اردوغان در حالی که ترکیه در فضای اختناق پس از کودتای سفید ارتش علیه دولت اسلامگرای "نجم‌الدین اربکان" (برکناری 28 فوریه 1997 دولت اربکان با فشار ارتش) قرار داشت، شعری از "ضیاء گوک آلپ" را در جمع حامیانش خواند که منجر به دادگاهی شدن و حبس 10 ماهه و ممنوعیت کسب مناصب دولتی به مدت  5 سال برای او شد.

عکس آرشیوی/ اردوغان در زمانی که شهردار استانبول بود/ روزنامه صباح

شعری که اردوغان خواند چنین بود:

"مساجد، پادگان های ما/ گنبدها کلاهخودهای ما/ مناره ها، سرنیزه های ما و مؤمنان، سپاهیان هستند."

زندان رفتن اردوغان سبب کسب محبوبیت بیشتر برای او در بین حامیان و جریانات اسلامگرای ترکیه شد که در نهایت با تاسیس حزب "عدالت و توسعه" در انتخابات سراسری سال 2002 منجر به کسب اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمان ترکیه از سوی اسلامگرایان شد.

ترکیه پس از قدرت یافتن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه ( از نوامبر 2002) که منجر به نخست وزیری اردوغان و در نهایت تغییر قانون اساسی (تغییر نظام پارلمانی به ریاستی) و ریاست جمهوری اردوغان شده ، فرق اساسی کرده است.

حالا از نظر دولتمردان آنکارا که طی 2 دهه گذشته دست و پای ارتش را بسته و کمالیست‌های لاییک را منزوی کرده‌اند،  آن شعر نه تنها ممنوعه و تحریک‌آمیز نیست بلکه شایسته کتاب‌های درسی ادبیات ترکیه نیز هست.

متن کامل شعری که اردوغان 23 سال پیش بخش‌هایی از آن را خواند و چند ماه بعد به بهانه همین کار از دادگاه تحت تسلط لاییک‌ها 10 ماه زندانی و 5 سال ممنوعیت از کسب مناصب دولتی گرفت، چنین است: (اردوغان در سال‌های گذشته بارها در سخنرانی‌های عمومی خود این شعر را خوانده به هواداران خود و مردم ترکیه گوشزد کرده که زمانی در ترکیه به بهانه خواندن این شعر ساده سیاستمداران زندانی می‌شدند.)

"مساجد، پادگان‌های ما، گنبدها کلاهخودهای ما، مناره ها، سرنیزه‌های ما و مؤمنان، سپاهیان ما هستند. هیچ نیرویی یارای غلبه بر ما نیست. اگر آسمانها فرود آیند و زمین دهان باز کند، اگر سیل و آتشفشان‌ها بر روی ما پراکنده شوند. ما مثل نیاکانمان نستوه هستیم و به ایمان آنها افتخار می‌کنیم که هرگز در برابر چیزهای لرزان زانو نزدند. از دروازه پیروزی، سرتاسر فلات آناتولی تا " چاناک قلعه"، این وحدت اعتقادی ماست که رمز پیروزی‌های پی‌درپی ما بوده است."

"ضیاء گوک آلپ" شاعر ترکیه ای قرن نوزدهم و بیستم (1876-1924)