تصویر رسید منتشر‌شده از تحویل هزارو500 دوز واکسن آنفلوانزا برای نمایندگان مجلس، مثل آب سردی روی سر آنهایی بود که مدت‌هاست منتظر توزیع واکسن آنفلوانزایی بودند که وزارت بهداشت نوید توزیعش در سطح فراوان را داده بود اما با وجود گذشت پنج روز از پاییز هیچ خبری از آن نیست؛ آن‌هم در شرایطی که همه متخصصان از لزوم توزیع هر‌چه‌سریع‌تر واکسن آنفلوانزا بین افراد آسیب‌پذیر در شرایطی که کشور با بحران کرونا درگیر است، سخن می‌گویند.
بعد از ماجرای هدیه دنا‌پلاس قسطی به نمایندگان و حرف‌و‌حدیث‌های پس از آن، شاید کسی انتظارش را نداشت که با این توجیه که مجلسی‌ها با مردم در ارتباط هستند و در خطر ابتلا به بیماری، آنها اولویت گرفتن واکسن باشند. آن‌هم مجلسی که ژست و شعار مجلس مستضعفان را دارد و می‌گوید شرایط مردم را درک می‌کند. هرچند بعد از اعتراض گسترده به این توزیع ناعادلانه، مجلسی‌ها گفتند واکسن را بر‌می‌گردانند اما این مسئله دردی از زخم مردمی دوا نمی‌کند که حالا مدت‌هاست یاد گرفته‌اند اولویت نباشند و خودشان به فکر خودشان باشند.
همه باید اولویت‌ها را رعایت کنند
با وجود آنکه از همان روزهای ابتدایی تابستان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، وعده توزیع واکسن آنفلوانزا در سطح وسیع را می‌داد؛ اما عملا باید پرونده واکسن آنفلوانزا را بسته دانست؛ واکسنی که کم‌کم مشخص شد شرایط توزیعش در سطح وسیع فراهم نیست و برای توزیعش قرار شد نام‌نویسی شود. قرار بود واکسن آنفلوانزا از ابتدای مهر در داروخانه‌ها برای افراد سالمند بالای ۶۵ سال توزیع شود تا آنها با ارائه کارت ملی و ثبت کد ملی خود واکسن را دریافت کنند. سپس در فاز بعد محموله‌های بعدی واکسن آنفلوانزا در داروخانه‌ها توزیع بشود تا سایر افراد برای تهیه واکسن به داروخانه‌ها مراجعه و واکسن را با ارائه کارت و کد ملی دریافت کنند؛ اما بار اول واکسن به مجلسی‌ها رسید.
مسئله اینجاست که چرا یک‌میلیون‌و 500 هزار دوز واکسنی که تهیه شده، اول هزارو500 دوزش به مجلس و بقیه به مراکز بهداشت می‌رود؟ این سؤالی بود که دبیر انجمن داروسازان ایران به آن پاسخ داد: دکتر جلیل سعیدلو، دبیر انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با «شرق»، با بیان اینکه تقاضای جهانی برای خرید واکسن آنفلوانزا افزایش پیداکرده است، گفت: «در کنار آن مشکلات انتقال ارز به شرکت‌های خارجی نیز محدودیت‌هایی ایجاد کرده که واردات واکسن آنفلوانزا را با مشکل و تأخیر مواجه کرده؛ بنابراین در شرایط امسال که جامعه با کرونا دست‌به‌گریبان است، بحث توزیع هدفمند واکسن کرونا از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است».
او در ادامه بیان کرد: «در این شرایط توقع می‌رود که همه اعم از مردم و مسئولان نسبت به رعایت پروتکل‌های مربوطه درخصوص در اولویت قرارگرفتن گروه‌های در معرض خطر، مصمم‌تر و جدی‌تر باشند. نه اینکه توزیع واکسن آنفلوانزا اسیر رانت و فشارهای مراکز غیرعلمی شود. توزیع واکسن‌ها در اختیار شرکت‌های واردکننده نیست که بخواهند تصمیم‌گیری کنند به کجا بدهند و به کجا ندهند و قطعا باید مجوزی برای تحویل واکسن‌ها وجود داشته باشد».
سعیدلو گفت: «داروسازان و داروخانه‌ها در فرایند توزیع واکسن، ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده، مظلوم واقع شده‌اند؛ چرا‌که تاکنون واکسن آنفلوانزا در سطح داروخانه‌های سراسر کشور توزیع نشده و متأسفانه داروخانه‌ها با تردد و ترافیک روزافزون مردم برای خرید واکسن مواجه شده‌اند».
او با بیان اینکه یکی از نگرانی‌های ما این است که توزیع واکسن در سطح داروخانه‌ها به‌درستی انجام نشود، گفت: «داروخانه‌ها درحالی‌که مشغول به خدمت‌رسانی به مردم هستند، متهم به عدم پاسخ‌گویی به نیاز مردم شوند. به‌طور‌کلی و براساس قانون، توزیع دارو باید از طریق داروخانه‌ها انجام شود ولی شاهد هستیم که شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده که این یک‌ونیم میلیون دوز واکسن آنفلوانزا به مراکز بهداشتی تحویل داده شده است. این در حالی است که تجربه‌های پیشین به‌وضوح نشان می‌دهد که بهترین و کارآمدترین سیستم برای توزیع عادلانه و هدفمند دارو، داروخانه‌ها هستند و در غیراین‌صورت، خطر توزیع بیرون از سیستم رسمی و نفوذ دارو به ناصرخسروها افزایش پیدا می‌کند. البته توجه به این نکته ضروری است که اگر قرار است به هر داروخانه، مثلا چهار یا پنج عدد واکسن داده شود و سپس سیاست‌گذاران، موج تقاضای مردمی را به داروخانه‌ها سوق دهند و داروخانه‌ها ناتوان در پاسخ‌گویی به نیاز مردم و متهم شوند، ترجیح می‌دهیم که اصلا واکسن در داروخانه‌ها توزیع نشود».
داستان از چه قرار بود؟
از روز پنجشنبه رسیدی در فضای مجازی از شرکت دارویی بهستان‌پخش دست‌به‌دست می‌شد که نشان از آن داشت که هزارو500 دوز واکسن در اختیار مجلس قرار گرفته تا 290 نماینده مجلس و پرسنل مجلس جزء گروه‌های پرخطر تلقی شوند؛ تصویری که تعجب و انتقاد‌های زیادی را در پی داشت.
هرچند کیانوش جهانپور پاسخ خبرنگار «شرق» را نداد اما او در کسوت سخنگوی سازمان غذا‌و‌دارو درباره توزیع واکسن آنفلوانزا و اخباری مبنی‌بر تحویل هزارو۵۰۰ دوز از این واکسن برای نمایندگان مجلس، به رسانه‌ها توضیح داد. کیانوش جهانپور در‌این‌باره گفت: «امسال به دلیل احتمال هم‌زمانی شیوع آنفلوانزا با پاندمی کرونا در فصول سرد سال، وزارت بهداشت از مدتی قبل جهت واردات حدود ۱۶ میلیون دوز واکسن آنفلوانزا با ارز دولتی اقدام کرده است. در مرحله اول، یک‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار دوز واکسن جهت استفاده افراد پرخطر و در معرض خطر در مراکز بهداشت تأمین شده و این واکسن‌ها به‌تدریج در حال توزیع در مراکز بهداشتی هستند؛ قاعدتا مراکز بهداشت نهادهای مختلف از جمله مرکز بهداشت مجلس شورای اسلامی نیز ممکن است در این مرحله دریافت‌کننده واکسن باشند. البته تأکید بر آن است که هرگونه توزیع باید براساس پروتکل‌های ابلاغی باشد و توزیع و تلقیح عام آن به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست».
جهانپور ادامه داد: «به‌هیچ‌وجه توصیه همگانی مبنی بر واکسیناسیون آنفلوانزا توصیه نمی‌شود؛ چنانکه خود بنده واجد شرایط نیستم و از واکسن هم استفاده نخواهم کرد».
البته آقای جهانپور در این گفت‌وگو توضیح ندادند که 290 نماینده مجلس و پرسنل مجلس چگونه واجد دریافت واکسن آن‌هم در صف اول تشخیص داده شدند؛ اما معلمان، کسبه، کارمندان و... که تعامل هر‌روزه با مردم دارند، در این اولویت قرار نگرفتند؟!
ما هیچ، ما نگاه
واکنش‌ها به این خبر تند و انتقادی بود. محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس، در توییتر خود نوشت: اختصاص اولین محموله واکسن آنفلوانزا به مجلس فقط نشانگر توخالی‌بودن شعارهای نمایندگان مجلس یازدهم نیست، بلکه نشانه‌ای از فاصله نهادینه‌شده حاکمیت از مردم است. محموله قرص‌های فاویپیراویر را هم محرمانه از چین وارد کردند و عمده‌اش را صرف درمان مقامات و از‌ما‌بهتران کردند.
افشین 40ساله و دارای پسری 9ماهه است. او به «شرق» می‌گوید: «ما هیچ انتظاری از دولت نداریم. یعنی یاد گرفته‌ایم از کسی انتظار نداشته باشیم. از بس تمام این سال‌ها محبتی ندیدیم و کسی به وظیفه‌اش عمل نکرد، ما خودمان همیشه کارهایمان را می‌کنیم. سیل می‌آید، مردم خودشان بسیج می‌شوند و می‌سازند، زلزله می‌شود، مردم می‌روند و آواربرداری می‌کنند، کرونا می‌آید، مردم بسیج می‌شوند ماسک برای بیمارستان‌ها می‌گیرند. ماجرای واکسن هم از این قاعده مستثنا نبود. پزشک پسر من یکی از مشهورترین پزشکان کودک کشور است و در تمام این یک سال که از خدا عمر گرفته، زمان واکسن‌هایش، دکتر علاوه بر واکسن‌های معمول واکسن‌های دیگری را از ما طلب می‌کرد که در ایران به کودکان تزریق نمی‌شود. ما هم واکسن‌ها را از ترکیه تهیه می‌کردیم. الان هم من گله‌ای از دولت ندارم، چون اصلا انتظاری از اینها ندارم، ولی چرا دروغ گفتند که واکسن در سطح وسیع وارد می‌شود؟ تا زمانی که بلیت ترکیه 60 میلیون نبود و شرایط رفتن مهیا بود، من می‌رفتم و برای پسرم واکسن می‌گرفتم. گفته‌اند نوزادان در اولویت زدن واکسن هستند اما من به شما اطمینان می‌دهم دروغ می‌گویند، چون نوزادان به دلیل آنکه نباید ویروس یک‌مرتبه وارد بدنشان بشود، نیازمند دو دوز واکسن سه‌ظرفیتی هستند تا هر بار نیمی از واکسن در چند روز به آنها تزریق شود و مابقی آن دور ریخته شود. من می‌خواهم بدانم پسر من که بیماری آسم هم دارد، در اولویت نبود؟ دوست سرطانی ما که کارگر خدماتی است اولویت نبود ولی نمایندگان مجلس اولویت بودند؟ اصلا ما که اولویت اینها را می‌دانیم، چرا نگفتند شما اولویت نیستید که مثل همیشه خودمان مرهم زخممان بشویم؟».
اما این واکنش‌ها مجلس را وادار به عقب‌نشینی کرد. شهلا میرگلوبیات، مدیر کل سلامت مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه اظهار کرد: «تخصیص واکسن آنفلوانزا به داروخانه‌های وابسته به مرکز بهداشت مجلس شورای اسلامی مطابق روال سال‌های گذشته صورت گرفته که با توجه به نزدیک‌شدن فصل پاییز و لزوم پیش‌بینی لازم برای این امر، هزارو۵۰۰ واکسن از سوی سازمان غذا‌و‌دارو به داروخانه مجلس تخصیص داده شده است. وی افزود: با اینکه واکسن‌های تخصیص‌داده‌شده به این مرکز بهداشت، مشابه دیگر مراکز درمانی صرفا در زمانی که وزارت بهداشت اعلام کند و صرفا برای استفاده افرادی است که مطابق با دستورالعمل وزارت بهداشت تعیین می‌شوند و با وجود اینکه روند توزیع گسترده واکسن برای همه مراکز درمانی مشابه آغاز شده، در‌عین‌حال مقرر شد به دلیل شرایط خاصی که امسال وجود دارد، این هزارو 500 واکسن به سازمان غذا‌و‌دارو برای استفاده دیگر مراکز درمانی بازگردانده شود».
هنوز برای زدن واکسن فرصت داریم
از طرف دیگر به گفته سازمان غذا‌و‌دارو، تاکنون یک میلیون دوز واحد واکسن وارد شده که این مقدار هم در اختیار داروخانه‌ها قرار نمی‌گیرد. سؤال اینجاست که تا چه زمانی فرصت تزریق واکسن آنفلوانزا برای مردم وجود دارد؟ دکتر مسعود مردانی، متخصص عفونی و عضو ستاد مقابله با کرونا، در پاسخ به این سؤال به «شرق» گفت: «تلقی اشتباهی بین مردم وجود دارد که زدن واکسن فقط تا اوایل پاییز مفید است و بعد از آن زدنش دیگر فایده ندارد؛ افراد دمعرض خطر (افراد بالای 65 سال، بیماران قلبی، ریوی، کلیوی پرسنل پزشکی، بیماران اچ‌آی‌وی مثبت، زنان باردار و کودکان شش ماه تا شش سال) هر وقت به واکسن رسیدند، باید بزنند. اینکه گفته می‌شود واکسن در ابتدای پاییز زده شود، برای این است که وقتی فصل سرد سال شروع شد، حداقل دو هفته قبل از آن افراد در معرض خطر این واکسن را بزنند که اگر با ویروس آنفلوانزا روبه‌رو شوند، بیماری را نگیرند، چون ممکن است با رسیدن سرما تعدادی از آنها درگیر آنفلوانزا بشوند؛ اما وقتی کمبود واکسن داریم و قرار است بخشی از واکسن بعدا به دست ما برسد، آیا نباید واکسن بزنیم؟ پاسخ این است که افراد در معرض خطری که واکسن نزد‌ه‌اند، به محض دسترسی به واکسن باید اقدام به واکسیناسیون کنند. حالا این واکسن چه الان به دستشان برسد و چه آذرماه». وی با بیان اینکه خوشبختانه در‌حال‌حاضر نشانه‌های گردش و شیوع آنفلوانزا رؤیت نشده، گفت: «مردم عجله نکنند و اگر در دسترسشان قرار گرفت، برای گروه‌های در معرض خطر حتما واکسن بزنند. اولویت با افراد در معرض خطر است و هر زمانی به واکسن رسیدند، استفاده کنند؛اما ما به بقیه توصیه می‌کنیم پروتکل‌ها را رعایت کنند و ماسک بزنند. در شرایط عادی هم آنها نباید واکسن بزنند. از طرف دیگر اگر بچه شش ماه تا شش سال در سال‌های قبل واکسن را زده باشد، الان می‌تواند یک واکسن بزند ولی اگر بار اولش باشد که واکسن می‌زند، باید دو واکسن نصفه بزند و در‌صورتی‌که دسترسی پیدا نکرد، خانواده‌ها نگران نباشند، چون کودکان در منزل هستند و کمتر از دیگران در معرض بیماری خواهند بود».
«مردم از بابت دسترسی به واکسن آنفلوانزا نگرانی نداشته باشند و ما به اندازه نیاز کشور، برای تأمین این واکسن اقدام کرده‌ایم». این جمله را رئیس سازمان غذا‌و‌دارو 28 مرداد گفته بود؛ اما امروز پنجم مهر است هنوز خبری از توزیع واکسن حتی با کارت ملی هم نیست. هرچند اعتراض مردم در فضای مجازی باعث پس‌دادن هزارو500 دوز واکسن آنفلوانزا از سوی مجلس شد اما باز هم این ماجرا یادآور این نکته بود که مردم اولویت نیستند و این تفکر که اول واکسن را خودشان می‌زنند و اگر چیزی ماند، بین مردم توزیع می‌کنند، تلقی اشتباهی نیست.
دیدگاه تان را بنویسید