هم‌نوایی ایران و ترکیه در محکومیت امارات به خاطر عادی سازی رابطه با اسراییل

 ایران و ترکیه با لحن و زبانی شبیه به‌هم اقدام اخیر دولت "امارات متحده عربی" در عادی‌سازی رابطه با اسراییل را محکوم کرده و به باد انتقاد گرفتند.

جمهوری اسلامی ایران از جایگاه کشوری متخاصم با اسراییل که به هیچ‌وجه آن را به رسمیت نمی‌شناسد، اقدام امارات متحده عربی را مورد نکوهش قرار داده است.

موضع اصولی ایران عدم شناسایی اسراییل به عنوان یک کشور و دولت بلکه شناسایی آن به عنوان یک رژیم "اشغالگر" و "غاصب" و "نامشروع" است.

به همین خاطر نه خود حاضر به برقراری رابطه عادی با اسراییل است و نه حاضر است دیگر کشورهای عربی و اسلامی چنین کاری کنند؛ و هر دولت عربی و اسلامی که چنین کند را مورد نکوهش قرار داده و آنها را متهم به خیانت به آرمان ملت فلسطین می‌کند.

"خیانت به آرمان فلسطین" واژه‌ای مانوس برای جبهه مقاومت به رهبری ایران است و غالبا در مواردی به کار می‌رود که دولت‌های عربی محافظه‌کار از مواضع سابق خود در حمایت از فلسطین عقب نشسته و تلاش می‌کنند به اسراییل نزدیک شوند؛ حتی از این فراتر از نظر جمهوری اسلامی ایران خیانت به آرمان فلسطین شامل فرمول" صلح فلسطین و اسراییل با فرمول دو دولت اسراییلی- فلسطینی" در کنار یکدیگر هم می‌شود و گاه در این قالب حتی رهبران سابق و کنونی فلسطینی مثل "یاسرعرفات" و "محمود عباس" هم به خاطر نشستن بر سر میز مذاکره با اسراییل، متهم به خیانت به آرمان فلسطین شده و می‌شوند.

نکته جالب اما آنجاست که ترکیه نیز دیروز در محکومیت اقدام امارات در عادی سازی رابطه با اسراییل از چنین واژه‌ای استفاده کرده ودولت ابوظبی را به "خیانت به آرمان فلسطین" و "اقدام منافقانه " متهم کرده است.

ترکیه اما بر خلاف ایران با اسراییل رابطه رسمی و دیپلماتیک دارد. ترکیه در نخستین سال پس از استقرار دولت اسراییل در سرزمین‌های فلسطینی که با بهت و شوک جهان عرب و اسلام مواجه شده بود، اقدام به برقراری رابطه دیپلماتیک و سیاسی با اسراییل کرده است.

 ترکیه در واقع نخستین کشور اسلامی است که با اسراییل رابطه سیاسی برقرار کرده و قبح و "تابویی" این موضوع را شکسته و این رابطه رسمی طی 7 دهه گذشته در قالب سفارت‌خانه و تبادل سفیر و حتی در حد همکاری‌های نزدیک اطلاعاتی، امنیتی و نظامی دوجانبه بوده است. دو طرف در سال 1994 یک توافقنامه همکاری‌های امنیتی و در سال 1996 نیز یک توافقنامه همکاری در زمینه آموزش نظامی امضا کرده‌اند.

این همکاری‌ها به قدری نزدیک بود که حتی ترکیه در ماجرای دستگیری "عبدالله اوجالان" رهبر گروه پ.ک.ک در فوریه سال 1999 در هتلی در کشور کنیا، از همکاری‌های اطلاعاتی بی‌شائبه دستگاه اطلاعاتی اسراییل (موساد) بهره جُست.

همکاری و رابطه نزدیک ترکیه و اسراییل در دوران پس از روی کار آمدن دولت اسلامگرایان در ترکیه هم ادامه داشته است. اردوغان در سال 2005 به اسراییل سفر رسمی کرد. اردوغان در جریان سفر خود به اسراییل از موزه یادبود کشتار یهودیان در جنگ دوم جهانی از سوی آلمان نازی موسوم به واقعه "هولوکاست" ( موزه یادواشِم) در شهر قدس هم بازدید کرد.

او در دیدار با "آریل شارون" نخست وزیر وقت اسراییل یهودستیزی را از مرام حزب حاکم "عدالت و توسعه" ترکیه دور و یهودستیزی را "جنایت علیه بشریت" دانست. او همچنین در جریان دیدار با شارون گفته بود: برنامه هسته‌ای ایران نه تنها خطری برای اسراییل بلکه خطری برای کل جهان است.

دیدار اردوغان و شارون در جریان سفر سال 2005 اردوغان به اسراییل

در پاسخ به سفر اردوغان، "شیمون پرز" رییس جمهوری اسبق اسراییل در نوامبر 2007 سفر رسمی 3 روزه به آنکارا داشت.

روابط ترکیه و اسراییل از دسامبر سال 2008 و ماجرای جنگ 22 روزه غزه رو به سردی گذاشت و کمتر از 2 سال بعد در ماجرای حمله اسراییل به کشتی "ماوی مرمره" به اوج تنش رسید اما هیچ‌گاه دولت اسلامگرای ترکیه، رابطه سیاسی خود با اسراییل را به طور کامل قطع نکرده است.

با وجود این سابقه در روابط دوجانبه ترکیه - اسراییل، حالا دولت اسلامگرای اردوغان اقدام امارات را محکوم کرده و نکته جالب‌تر اینکه در اعتراض به این اقدام امارات، سفیر خود را از ابوظبی فراخوانده است، اما سفیر اسراییل هنوز در آنکاراست.

از زمان استقرار دولت اسلامگرای ترکیه  (2003) با وجودی که در مقاطعی روابط ترکیه و اسراییل به شدت تیره و متشنج شده (برای مثال ماجرای حمله اسراییل به کشتی ترکیه‌ای ماوی مرمره عازم غزه در سال 2010 و کشتن 10 سرنشین این کشتی از سوی کماندوهای اسراییلی) اما دولت اردوغان هیچ گاه حاضر نشده روابط دیپلماتیک و سیاسی خود با اسراییل را قطع کند.

پس از ماجرای انتقال سفارت خانه آمریکا از تل‌آویو به شهر قدس (به فرمان ترامپ) هم اردوغان با وجودی که تهدید کرد ممکن است در روابط کشورش با اسراییل تجدید نظر کند، اما هیچ‌گاه این تهدید را عملی نکرد.

سخنرانی شیمون پرز رییس جمهوری وقت اسراییل در پارلمان ترکیه در جریان سفر رسمی 3 روزه در نوامبر 2007 به آنکارا/ تی آر تی

دولت ترکیه با وجودی که از مارس سال 1949 به عنوان نخستین کشور اسلامی با اسراییل رابطه سیاسی و دیپلماتیک برقرار کرده و در طی 70 سال گذشته حاضر نشده این رابطه را حتی در تیره‌ترین فرازهای رابطه دوجانبه با اسراییل قطع کند، از عملکرد دولت امارات در عادی سازی رابطه با اسراییل به شدت انتقاد می‌کند و دولت ابوظبی را به نقض ابتکار طرح صلح اتحادیه عرب و سازمان همکاری‌های اسلامی (2002) با اسراییل متهم می‌کند.

البته دلیل این انتقاد ترکیه از امارات بیشتر به خاطر اختلافات عمیقی است که ترکیه با ابوظبی بر سر لیستی بلندبالا از اختلافات دوجانبه دارد؛ از حمایت آنکارا از گروه اخوان‌المسلمین گرفته تا برقراری رابطه نزدیک ترکیه با قطر به رغم خواست دولت‌های امارات و عربستان سعودی و بحرین و مصر.

مخالفت ترکیه با عادی سازی روابط امارات و اسراییل (دستکم در ظاهر) حاوی این پیام است: ترکیه به رغم اینکه خودش با اسراییل رابطه سیاسی و دیپلماتیک دارد و  در قالب "سیاست واقعی" (REAL POLITIC) حاضر نیست این رابطه را به هیچ قیمتی قطع کند، اما حاضر نیست دیگر کشورهای اسلامی و یا عربی به صورت منفردانه و بر اساس منافع خودشان با اسراییل رابطه سیاسی برقرار کنند؛ مگر در قالب یک توافق جمعی و بزرگ مورد تایید سازمان کنفرانس اسلامی و یا اتحادیه عرب که مهر تایید ترکیه را هم داشته باشد.

ترکیه و ایران در موضوع محکومیت امارات با وجودی که زبان و لحن مشترکی داشتند اما مشی و منافع مشترک چندانی ندارند و سابقه عملکرد دو کشور در رابطه با اسراییل و امارات نشان می دهد آنکارا و تهران دغدغه ها و منافع متفاوتی در این باره دارند.

عصرایران- مازیار آقازاده