صبح شانزدهم مارس گروهی شامل 50 مرد مسلح با نقاب بر چهره و سوار بر اتومبیل‌هایی فاقد پلاک وارد خانه‌ای در ریاض، پایتخت عربستان شدند که عمر و سارا الجبری در آن ساکن بودند. افراد مسلح این خواهر و برادر 22 و 20ساله را با خود بردند و هنوز هم با گذشت حدود پنج ماه هیچ اثری از این دو نفر نیست. خالد الجبری، برادر بزرگ‌تر عمر و سارا که در کانادا ساکن است، می‌گوید: ما نمی‌دانیم آنها هنوز زنده هستند یا نه.
موضوع فراتر از یک آدم‌ربایی بود؛ به‌تازگی سعد الجبری، پدر این خواهر و برادر، شکایتی را علیه محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان و دیگر مقام‌های ارشد حکومت ریاض در ایالات متحده تنظیم و آنها را متهم کرد که قصد کشتن او را داشته‌اند.
به گفته سعد الجبری، حکومت عربستان اعضای خانواده‌اش در این کشور را ربوده و شکنجه کرده تا از این طریق به او فشار آورد تا مانع از انتشار اطلاعات حساس و محرمانه‌اش درباره خاندان سعودی شود و در نهایت او را مجبور به بازگشت به عربستان کند. سعد در شکواییه خود که در دادگاهی در واشنگتن ارائه شده، محمد بن‌سلمان را متهم کرده که دو هفته پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در سال 2017، «گروهی آدم‌کش» را برای قتل او روانه کانادا کرده بود. دولت کانادا هم به‌دلیل اسناد و مدارکی که درباره تهدید جانی سعد الجبری دریافت کرده بود، محل سکونت او را تغییر و نظارت بر آن را افزایش داده است.
سعد الجبری کیست؟
سعد الجبری، مقام سابق عربستانی، در سال 2015 از حکومت عربستان اخراج شد و پس از آن دیگر دختر و پسر جوان خود در عربستان را ندید. سفارت عربستان در ایالات متحده در واکنش به سؤال‌هایی درباره تهدید حکومت عربستان علیه سعد الجبری، فقط به این جمله اکتفا کرد که «دکتر سعد به‌طور کامل در جریان وضعیت سلامتی فرزندانش قرار می‌گیرد».
سعد از سال 1976 سمت‌های مختلفی در حکومت عربستان داشت و برای مدتی طولانی مشاور ارشد محمد بن‌نایف، ولیعد پیشین، معاون نخست‌وزیر و وزیر کشور سابق در حکومت عربستان بود و در نهایت محمد بن‌سلمان در سال 2017 جانشین نایف شد. نایف چند ماه پیش به اتهام خیانت از سوی مأموران امنیتی تحت فرمان محمد بن‌سلمان بازداشت شده است. الجبری مدتی هم در حکومت ملک سلمان، پادشاه عربستان، سمت وزیر کشور را در اختیار داشت و بر عملیات سرویس ضد‌تروریستی ریاض نیز نظارت داشت.
در جولای 2015 الجبری در دیدار با جان برنان، مدیر وقت سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، به او هشدار داد که محمد بن‌سلمان قصد دارد پای روسیه را به جنگ داخلی سوریه باز کند. در سپتامبر همان سال الجبری از تمام سمت‌های خود برکنار شد. تجربه دهه‌ها حضور الجبری در سمت‌های مهمی در حکومت عربستان، او را به یک صندوقچه اسرار تبدیل کرده و او در شکایت بلندبالایی که علیه بن‌سلمان تنظیم کرده، به برخی از این اسرار اشاره کرده است. «فساد گسترده اقتصادی»، «پوشش سیاسی برای اقدامات غیرقانونی» و «اطلاعاتی جزئی درباره نقش محمد بن‌سلمان در ایجاد یک گروه ضربت برای قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگاری که در سال 2017 در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسید»، از موضوعاتی است که سعد الجبری در شکایت خود به آنها اشاره کرده است.
انگیزه‌های بن‌سلمان
سعد می‌گوید: «محمد بن‌سلمان به‌خوبی آگاه است که من چه خطر بزرگی علیه او محسوب می‌شوم و چه اطلاعات دقیقی از اقداماتش دارم. او تا زمانی که از حذف من مطمئن نشود، دست از توطئه برنمی‌دارد».
رابطه نزدیک سعد الجبری با محمد بن‌نایف، ولیعد سابق عربستان و همچنین همکاری‌های نزدیک اطلاعاتی و امنیتی الجبری به‌عنوان ارشدترین مقام ضد‌تروریسم عربستان با نهادهای اطلاعاتی غربی که باعث شده اطلاعات حساسی در اختیارش قرار گیرد، از مهم‌ترین انگیزه‌های بن‌سلمان برای ازمیان‌برداشتن الجبری به شمار می‌آید.
بن‌سلمان که هنوز نتوانسته این مقام سابق عربستان را حذف کند، با رایزنی‌های خود با دولت ایالات متحده قصد دارد نفوذ او بر مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی کاخ سفید را از بین ببرد و در نهایت ایالات متحده و کانادا را متقاعد کند که سعد الجبری را به ریاض تحویل دهند؛ اقدامی که تاکنون نه‌تنها هیچ موفقیتی نداشته، بلکه تلاش‌های بن‌سلمان تردیدهای مقام‌های امنیتی غرب نسبت به نیت واقعی ولیعهد عربستان را افزایش داده است.سعد الجبری پس از ثبت شکایت خود از سوی مقام‌هایی در لندن و واشنگتن حمایت شد. سناتور پاتریک لیهی که از سال 1975 سناتور دموکرات ایالت ورمونت است و نیز «لرد رایموند هیلتون»، نماینده پارلمان بریتانیا، اعلام کرده‌اند در این شکایت با الجبری همراه هستند.
آغاز تنش میان جبری و ریاض
شکاف میان سعد الجبری، یکی از وفادارترین اعضای حکومت عربستان، با ریاض پس از برکناری محمد بن‌نایف از ولیعهدی عربستان و نشستن محمد بن‌سلمان بر کرسی ولیعهدی نمایان شد. این جابه‌جایی بخشی از نبرد قدرت در خاندان پادشاهی عربستان ازجمله خاندان سلمان و عبدالله از طایفه آل‌سعود بود. پس از ورود بن‌سلمان به قدرت، بازداشت‌ها و حبس خانگی بسیاری از مقام‌ها و شاهزادگان حکومت سابق عربستان توجه رسانه‌های بین‌المللی را به جنگ قدرت در ریاض معطوف کرد.
دیدار الجبری با جان برنان، مدیر وقت سیا، به‌تنهایی نمی‌توانست حساسیتی برانگیزد؛ اما این دیدار به‌طور خصوصی در واشنگتن انجام شد و پس از آن هم الجبری حاضر نشد درباره دلایل این دیدار و موضوعاتی که مطرح کرده، گزارشی به بن‌سلمان بدهد. همین امر برای ولیعهد جوان کافی بود تا الجبری را برکنار کند. پس از این دیدار، الجبری دیگر حاضر به بازگشت به عربستان نشد و خودش را از تیررس نهادهای اطلاعاتی ریاض خارج کرد.
ربودن فرزندان سعد الجبری در ماه مارس که مشخصا اقدامی برای تحت فشار قراردادن او برای بازگشت به عربستان بود، باعث شد الجبری نیز موضوع شکایت خود از محمد بن‌سلمان را علنی کند و ولیعهد عربستان را تهدید کند که می‌تواند اسرار زیادی را از حکومت فعلی ریاض افشا کند.
به نظر می‌رسد علنی‌شدن این موضوع فشار و توجه رسانه‌ها به اقدامات بن‌سلمان را افزایش خواهد داد. بااین‌حال هنوز مشخص نیست واشنگتن چه واکنشی به این تحولات نشان خواهد داد و با توجه به سابقه اتفاقی مشابه بعید است ترامپ موضعی سخت علیه ریاض اتخاذ کند. ترامپ در موضوع قتل جمال خاشقجی حتی حاضر نشد برآوردهای نهادهای اطلاعاتی آمریکا مبنی بر دست‌داشتن محمد بن‌سلمان در قتل جمال خاشقجی را بپذیرد و بحران ایجاد‌شده در روابط ریاض و واشنگتن را به‌سرعت رفع‌و‌رجوع کرد.
دیدگاه تان را بنویسید