[راضیه زرگری] عدد ماه‌های کرونایی به ٦ رسیده، با این حال هنوز هیچ قطعیتی در مورد کووید-١٩ وجود ندارد؛ نه درباره راههای ابتلا، نه شدت عملکرد ویروس در بدن هر فرد، نه دارویی که صددرصد موثر باشد، نه واکسنی که قرار است برای ریشه‌کنی این بیماری کشف شود. کووید-١٩ همه کشورهای جهان را درگیر کرده؛ ویروسی که برخی لقب چموش به آن می‌دهند؛ یعنی نه نشانه ثابتی دارد، نه می‌توان به سادگی راه درمانی برایش معرفی کرد. تحقیقات بسیاری در این موارد انجام شده، اما همه یافته‌ها از فرضیه‌های احتمالی خبر می‌دهد و هیچ نظریه قطعی در موردش وجود ندارد؛ دست‌کم تا امروز.
مواردی مثل مدت باقی‌ماندن ویروس در هوا یا احتمال ناقل بودن مبتلایان بی‌علامت و بسیاری موارد دیگر، یک‌بار از سوی منابع معتبر تأیید و بعد از مدتی تکذیب می‌شود. پزشکان می‌گویند هیچ چیز این بیماری قابل پیش‌بینی نیست. در این بین، بازار شایعات کووید-١٩ هم به‌شدت داغ است. هر احتمالی در مورد ابتلا و درمان این بیماری به‌سرعت در فضای مجازی منتشر و اغلب با سودجویی به منابع علمی نسبت داده می‌شود؛ از مقاومت ویروس در هوای سرد یا شدت عملکردش در هوای گرم و مرطوب تا تأثیر حمام گرم و مصرف سوپ فلفل در درمان کووید-١٩.
«هنوز هیچ قطعیتی وجود ندارد؛ حتی نکته‌هایی که قبلا تأیید شده و امروز تکذیب می‌شود، ممکن است در هفته‌های آتی دوباره تأیید شود. همه گفته‌های ضد و نقیض به رفتارهای متنوع و غیرمنتظره ویروس برمی‌گردد.» این نکته را حمیدعمادی، متخصص عفونی در گفت‌وگو با «شهروند» عنوان می‌کند: «ویروس بسیار خاص است و به همین دلیل نمی‌توان قطعیتی در مورد فرضیه‌های احتمالی عنوان کرد. یکی از این فرضیه‌ها احتمال انتقال ویروس از طریق هوا بود که گفته‌های اولیه سازمان بهداشت جهانی بیشترین احتمال ابتلا را از طریق سطوح تأیید و احتمال باقی ماندن ویروس را در هوا بسیار ضعیف عنوان کرد.»
دقیقا اثبات نشده ویروس در هوا باقی می‌ماند
به گفته عمادی، قطرات تنفسی حاوی ویروس روی سطوح مختلف باقی می‌ماند و دیگران از طریق لمس سطوح مبتلا می‌شوند. این نظر رسمی سازمان بهداشت جهانی است و هیچ‌وقت آن را نقض نکرد؛ به همین دلیل هم به افراد عادی توصیه می‌شود از ماسک جراحی استفاده کنند؛ یعنی این ماسک برای جلوگیری از ابتلا در محیط‌های مختلف کفایت می‌کند و دیگر نیازی به ماسک قوی‌تر، که در محیط بیمارستان به کار گرفته می‌شود، نیست.
مدتی بعد از اینکه اعلام شد ویروس کووید-١٩ در هوا باقی نمی‌ماند، گفته شد این فرضیه نادرست است و ویروس در هوا باقی می‌ماند، اما حتی این تکذیبیه نمی‌تواند اصلی‌ترین فرضیه تأییدشده سازمان بهداشت جهانی را در مورد ابتلا رد کند. عمادی توضیح می‌دهد: «در حال حاضر، صرفا به کادر درمان مثل پزشکان و پرستاران، که مستقیما با بیماران در ارتباط هستند و ممکن است بر اثر سرفه شدید بیمار هنگام معاینه یا هر تست دیگری در معرض قطرات تنفسی آلوده قرار بگیرند، توصیه می‌شود از ماسک N٩٥ استفاده کنند؛ چرا که در بخش کووید بیمارستان احتمال وجود ویروس در هوا بسیار زیاد است؛ احتمالی که در دیگر فضاها بسیار پایین است و استفاده از ماسک جراحی برای پیشگیری کفایت می‌کند.»
بهبودیافتگان کووید-١٩ حداکثر سه، چهار ماه از ابتلای مجدد
ایمن هستند، نه بیشتر
یکی دیگر از فرضیات مهمی که در مورد کووید-١٩ عنوان شد، مصون ماندن بهبودیافتگان از ابتلای مجدد بود؛ به‌طوری که بر اساس تحقیقات پزشکی برخی کشورها، به قطعیت اعلام شد کسی که یک‌بار به کرونا مبتلا شده باشد، دیگر به این بیماری مبتلا نمی‌شود، اما واکنش‌های این ویروس ناشناخته به‌قدری متنوع است که این فرضیه هم بعد از چند هفته تکذیب شد. نشریه آمریکایی فوربس در مطلبی با عنوان «تا چه مدت بعد از ابتلا به کووید-۱۹ ایمن هستیم؟» گزارش داد: «شما ممکن است فکر کنید یک‌بار آزمایش مثبت کرونا دلیلی است برای مبتلا نشدن دوباره به این ویروس یا دست‌کم گمان کنید در طول این همه‌گیری جهانی دوباره مبتلا نمی‌شوید. در پاسخ باید گفت آنچه از ژاپن و چین گزارش می‌شود، داستان دیگری روایت می‌کند. » این گزارش به نمونه‌هایی در این دو کشور اشاره کرده است که بعد از چند ماه دوباره بیماری در بدن‌شان مشاهده شده است، اما با علایم نسبتا متفاوت. عمادی در این‌باره می‌گوید: «نمونه‌های ویروس کرونا متفاوت است، بنابراین مصونیت بدن در برابر آنها نیز متفاوت می‌شود؛ از اینها گذشته، ویروس‌ها با گذشت زمان تکامل می‌یابند. با گذشت زمان ویروس کرونا تغییر کرده، تا جایی که نسخه‌های جدید دیگر به اندازه نسخه اولیه برای سیستم ایمنی قابل تشخیص نیست؛ ضمن آنکه جهش یا موتاسیون ویروس‌ها امکان ابتلای دوباره را بیشتر می‌کند.»
بسیاری از دانشمندان بر این باورند هنگامی که تعداد کافی از جمعیت به بیماری همه‌گیر مبتلا می‌شوند، جامعه به‌تدریج مصون می‌شود و بیماری فروکش می‌کند، اما هنگامی که ایمنی جامعه بالا برود، ویروس برای یافتن افراد بیشتر به‌عنوان میزبان تلاش می‌کند، بنابراین با مصونیت دست‌کم ۷۰درصد جامعه در برابر کرونا، این ویروس تلاش بیشتری برای جهش خواهد کرد.
این متخصص عفونی خود را مثال می‌زند که اسفندماه به کووید-١٩ مبتلا شد و بهبود یافت و در حال حاضر دوباره درگیر کرونا شده است: «برخلاف ماه‌های اول که گفته می‌شد مبتلایان حتما مصون می‌شوند، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد سطح آنتیبادی یا پادزهر در خون فرد بهبودیافته بالا می‌رود؛ یعنی بدن تا اندازه‌ای در برابر ویروس ایمن می‌شود، اما بعد از سه، چهار ماه این آنتیبادی پایین می‌آید و فرد دوباره در معرض ابتلا قرار می‌گیرد.»
هیچ ادعایی درباره درمان کرونا صحت ندارد
در حالی که ماه‌هاست دانشمندان علوم پزشکی به دنبال راه درمان کووید-١٩ هستند، در مورد داروها هم نتایج قابل اعتماد چندانی به دست نیامده؛ نه‌تنها در ایران بلکه در همه کشورها، پژوهش‌های درمانی کووید-١٩ ادامه دارد. هنوز نمی‌توان گفت کدام دارو برای چه نوعی از بیماری موثر است. بیماران سرپایی کرونا داروهایی همچون «اسلتامیویر»، «هیدروکسی کلروکین»، «آزیترومایسین»، «کوآموکسی کلاو» و «ناپروکسن» دریافت میکنند. داروهای افرادی که به نوع وخیم‌تر بیماری دچار شده‌اند، اقلامی مانند هیدروکسی کلروکین، کلترا، (لوپیناویر+ریتوناویر)، ریباویرین،آربیدول، اسلتامیویر و آزیترومایسین است.
عمادی تعدادی از اقلام دارویی را مثال می‌زند که در این ماه‌ها استفاده شده و نتایج خوب یا ضعیفی داشته است: «با این همه، موثر بودن معروف‌ترین داروهای کرونا هم هنوز زیر سوال است؛ این ابهام در سطح جهان وجود دارد، به همین دلیل از داروهای زیادی برای تسریع در روند درمان کرونا استفاده شده و می‌شود. بسیاری از این داروها بسیار پرهزینه است، اما به‌طور قطع نمی‌توان گفت فرد مبتلا را درمان می‌کند.»
نتایج آزمایش‌های هفته‌های اخیر در مورد داروی رمدسیویر روی بیماران با علایم شدید کرونا نشان داده این دارو بیشتر دارونماست، با این حال در مرحله اولیه بیماری کرونا موثر است، ولی کمیته تحقیقاتی کرونا این دارو را به‌عنوان درمان قطعی معرفی نمی‌کند. این متخصص عفونی معتقد است: «داروی رمدسیویر می‌تواند برای مبتلایان به کرونا که زمینه دیابت و بیماری قلب دارند، انتخاب شود، اما در مراحل شدید بیماری کرونا تجویز رمدسیویر توصیه نمی‌شود. من حتی جدیدترین پژوهش‌ها را در مورد این دارو یا داروهای دیگر مطالعه کرده‌ام و نتیجه نسبی استفاده از آنها، اغلب کوتاه‌تر کردن زمان بستری بیمار مثلا از ١٥ روز به ١١ روز بوده است. نمی‌توان ادعا کرد داروی کرونا کشف شده است. درحال حاضر هیچ یک از داروهای ضد ویروس در بازار به‌طور قطع کووید-۱۹ را از بین نمی‌برد و هیچ ادعایی درباره درمان کرونا صحت ندارد.»
اگر واکسنی هم تولید شود، مدت‌زمان اثربخشی آن مبهم است
به گفته این پزشک، بررسی‌های دقیق‌تری برای کشف و ساخت داروی کووید-۱۹ لازم است؛ از سویی این احتمال هم وجود دارد که ویروس کرونا در درازمدت جهش کمتری داشته باشد و سرعت انتقال پایین بیاید. شنیده‌ها در مورد واکسن کووید-١٩ از ماه‌های اول شیوع بیماری وجود داشت، اما از همان ابتدای راه گفته شد رسیدن به واکسن به ماه‌ها زمان نیاز دارد.
به تازگی نتایج امیدوارکننده‌ای به دست آمده است. پژوهشگران دانشگاه آکسفورد درحال کار روی واکسنی هستند که گفته می‌شود می‌تواند بدن را در برابر ویروس کرونا ایمن کند. بر این اساس، در آزمایش جدید پژوهشگران انگلیسی، واکسن جدید کووید به بیش از یک‌هزار نفر تزریق شد. پس از مدتی در خون این افراد آنتیبادی (پادتن) و سلول‌های تی مشاهده شد که با ویروس کرونا مبارزه میکنند. این یافته‌ها باعث ایجاد موجی از امیدواری میان دانشمندان برای کشف واکسن کرونا شده است. عمادی معتقد است بسیار زود است که بتوان درباره ایجاد مقاومت این واکسن یا دیگر موارد آزمایش‌شده اظهار نظر کرد: «در مورد واکسن کووید-١٩ هم دانشگاه آکسفورد، هم سازمان بهداشت جهانی، هم محققان کشور خودمان تحقیقات بسیاری انجام داده‌اند، اما باز هم نمی‌توان با قطعیت گفت یافته‌ها اثربخش و مثلا از این تاریخ، واکسن کرونا در دسترس خواهد بود. از سوی دیگر، وقتی رفتارهای ویروس را در نظر می‌گیریم، موضوع پیچیده می‌شود؛ اینکه چند ماه بعد از بهبود بیماری، سطح آنتیبادی در بدن فرد دوباره پایین می‌آید، یعنی هر واکسنی هم اثربخشی موقت دارد و در صورت تولید انبوه، افراد باید هر سه، چهار ماه یک‌بار واکسن بزنند. این مسأله اصلا منطقی به نظر نمی‌آید و اقتصادی و مقرون به‌صرفه هم نیست.»
این پزشک با بیان اینکه محققان ایرانی به دنبال رسیدن به واکسنی هستند که روی مقاومت سلولی استوار و حدوداً یک سال ماندگاری داشته باشد، عنوان می‌کند: «با این‌حال، این ابهام‌ها همچنان ادامه دارد، ولی جوینده یابنده است. ما به اتفاق‌های خوب در مورد این بیماری امیدواریم. درحال حاضر، فقط می‌توان گفت هنوز راه حل مشخصی برای درمان کووید-١٩ در دنیا وجود ندارد.»
تنها قطعیت اقدامات پیشگیرانه است؛ ماسک بزنیم
و فاصله فیزیکی را رعایت کنیم
چیزی که به‌طور قطع می‌توان در مورد این ویروس ناشناخته گفت این است که مقاومت و ایمنی بدن حرف اول را در مقابله با کرونا می‌زند. بهترین کاری که در شرایط فعلی می‌توان درباره کووید-١٩ انجام داد، همان پیشگیری، توصیه‌های بهداشتی و مراقبتی و رعایت فاصله فیزیکی در جمع است. هیچ‌کدام از ما اطلاع دقیقی از ابتلای اطرافیان خود نداریم؛ نمی‌دانیم چه کسی ناقل است، چه کسی سالم؛ پس بهتر است در حالت عادی، همه اطرافیان را مبتلا فرض و همچنان جانب احتیاط را رعایت کنیم. گام اول، استفاده از ماسک و شست‌وشوی دست، هنوز هم بهترین پیشگیری تأییدشده از سوی WHO محسوب شود.
در صورت تماس نزدیک با فرد مبتلا، بهتر است فاصله ایمنی با دیگران حفظ و موارد احتیاط (ماسک و شست‌وشوی دست) رعایت شود، زیرا می‌دانیم حداقل یک تماس جدی با فرد پرخطر داشته‌ایم؛ در این حالت نیاز به ترک شغل و قرنطینه نیست. اگر در خود علایم سرماخوردگی یا سردرد مشاهده کردیم، فاصله ایمنی را با اطرافیان رعایت کنیم و خود را مبتلا بدانیم. در این شرایط سعی کنیم با افراد پرخطر (دیابتی، سالمندان و بیماران قلبی) رابطه حداقل داشته باشیم. در صورت مشاهده علایم شدیدی همچون تب، سرفه خشک و تنگی نفس باید به پزشک مراجعه کنیم و به طی کردن مراحل درمان بپردازیم.
فرضیات ویروس کرونا از افسانه تا واقعیت
فرضیات زیادی در مورد کووید-١٩ وجود دارد؛ بیماری ناشی از ویروسی جدید و خاص. ضروری است بدانیم چه گفته‌هایی در مورد این ویروس درست است و چه چیزهایی نادرست. موسسه تحقیقات پزشکی جان هابکینز شایعات بسیاری را که در مورد این ویروس گفته شده، مطرح و دلیل غلط بودن آن را عنوان کرده است.
درست یا غلط؟
«می‌توانید با تزریق و بلع الکل و حمام کردن با ضد عفونی‌کننده‌ها خود را از کووید-١٩ محافظت کنید.» این فرضیه هم خنده‌دار و هم اساسا غلط است. این محصولات بسیار سمی است و هرگز نباید خورده یا تزریق شوند. در صورت بروز چنین مشکلاتی باید سریع با اورژانس تماس بگیرید. از مواد ضد عفونی‌کننده، سفید‌کننده و صابون برای تمیز کردن سطوح استفاده می‌شود. این اقدامات صرفا برای پیشگیری و جلوگیری از انتشار ویروس است و هر استفاده دیگری جان انسان را به خطر می‌اندازد.
«واکسنی برای درمان کووید-١٩ موجود است.» این فرضیه اشتباه است. در حال حاضر هیچ واکسنی برای ویروس کرونا وجود ندارد. دانشمندان پیش از این پژوهش‌هایی انجام داده و به نتایجی هم رسیده‌اند، اما تهیه واکسنی که برای انسان ایمن و موثر باشد، ماه‌های زیادی طول خواهد کشید.
«کووید-١٩ به عمد توسط مردم ایجاد یا منتشر شده است.» این موضوع هم اساسا صحت ندارد. ویروس‌ها می‌توانند با گذشت زمان تغییر کنند. گاهی اوقات، شیوع بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که ویروسی، که در میان حیواناتی مانند خوک، خفاش یا پرنده شایع است، دچار تغییراتی می‌شود و به انسان انتقال می‌یابد. این احتمال وجود دارد که ویروس کرونای جدید نیز حاصل تحولات ویروس‌های شایع در حیوانات باشد.
«کالاهایی که از خارج به کشور می‌آید، ویروس را وارد و افراد را بیمار کرده است.» این هم درست نیست. محققان همچنان درحال مطالعه ویروس کرونا برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی آلوده‌شدن افراد هستند. در این‌باره، سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید احتمال ابتلا به کووید-١٩ از یک بسته تجاری آلوده بسیار کم است، زیرا احتمالا کالاهای تجاری طی چند روز سفر و هنگام ترانزیت در معرض دما و شرایط مختلف قرار می‌گیرند.
دیدگاه تان را بنویسید