رسانه‌های محلی افغانستان در نیمه اردیبهشت ماه مدعی شدند تعدادی از مهاجران غیرقانونی افغان که درصدد ورود به خاک جمهوری اسلامی بودند توسط مرزبانان ایرانی مورد ضرب و شتم قرار گرفته و وادار به عبور از رودخانه هریرود شده اند.
بر اساس گزارش رسانه‌ها، شماری از مهاجران افغان در این رودخانه غرق شده و شماری دیگر نجات می‌یابند و از سرنوشت افراد دیگر خبری در دست نیست.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران و مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در واکنش به این اتفاقات، ادعاها مبنی بر بازداشت و شکنجه مهاجران غیرقانونی افغان در مرز ایران و افغانستان از سوی مرزبانان ایرانی را به شدت تکذیب و اعلام کرد: "چنین موضوعی در مرزهای مشترک ایران و افغانستان رخ نداده و صحت ندارد. "
اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان نیز در اولین واکنش خود با اعلام اینکه گزارش‌هایی درباره غرق شدن شماری از شهروندان خود در مرز ایران دریافت کرده است، از تشکیل یک هیئت حقیقت‌یاب ۱۰ نفره به ریاست محمد حمید طهماسبی، سرپرست فرماندهی نیروهای مسلح افغانستان برای بررسی این حادثه خبر داد.
اما در این میان، برخی از رسانه‌های معاند و مقامات آمریکایی این فرصت را غنیمت شمارده و به کمرنگ کردن روابط ایران و افغانستان پرداختند. آلیس ولز، معاون وزارت خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی در توییتی مدعی شد که "رفتار بی‌رحمانه ایران و سو رفتار با مهاجران افغان وحشتناک است، آمریکا از انجام تحقیق در این باره حمایت می‌کند و کسانی که در سو رفتار مقصر شناخته شوند، باید پاسخگو باشند."
مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا نیز مدعی شد که "از دیدن گزارش‌های هفته گذشته درباره آزار شکنجه و غرق کردن شهروندان افغانستان به وسیله مأموران مرزی ایران شوکه شدم، مهاجرانی که برای یافتن غذا و کار از مرز گذشته بودند."
نمایندگی اتحادیه اروپا در افغانستان هم خواستار تحقیقات همه‌جانبه و شفافیت کامل در این تحقیقات شد.
نهایتاً محسن بهاروند، معاون وزیر امور خارجه در امور حقوقی و بین‌المللی در رأس هیئتی بلند پایه از ایران با محمد حنیف اتمر، سرپرست وزارت خارجه افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد.
حنیف اتمر در دیدار با بهاروند مراحل مختلف تحقیقات هیئت افغانستانی در مورد حادثه غرق شدن شهروندان افغان و مدارک به دست آمده را مطرح کرد و خواهان توجه بیشتر دولت ایران به تحقیقات مشترک شد.
اتمر در این باره گفت "هدف از این تحقیقات دریافت حقایق، رسیدگی قانونی به عاملان آن و اتخاذ تدابیر لازم است تا در آینده از وقوع چنین حوادث ناگواری که ممکن است بر روابط دو کشور دوست و همسایه تأثیرگذار باشد، جلوگیری به عمل آید."
محسن بهاروند نیز در این دیدار با ابراز تأسف در مورد وقوع این حادثه، آن را محکوم کرد. وی با اشاره به روابط برادرانه و حسنه دو ملت و دولت افزود که "این عمل به هیچ وجه برای مردم و دولت ایران قابل قبول نبوده و دولت متعهد است تا این حادثه را به طور مشترک با هیئت افغانستان تا تأمین عدالت بررسی و تعقیب کند. مدارکی که هیئت تحقیق از جانب افغانستان یافته، تسلیم وی شده و از مجاری مرتبط دولت خویش نیز تحقیق خواهد شد و نتایج آن به اطلاع طرف افغانستانی خواهد رسید. "
حال باید دید که سرانجام این اتفاق چه خواهد شد؟ غرق شدن شهروندان افغان در مرز مشترک، چه تأثیری بر روابط ایران و افغانستان خواهد گذاشت؟ آیا تشکیل هیئت تحقیق و تفحص از میان دو کشور باعث کشف واقعیت‌های این رویداد و رفع اختلافات خواهد شد؟
افغانستان برای تأمین امنیت مرزهای خود با ایران هیچ هزینه‌ای نمی‌کند
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان در این باره معتقد است که اخبار ضد و نقیضی پیرامون کشته شدن برخی شهروندان افغان در مرز مشترک ایران و افغانستان منتشر شده که قضاوت‌ها را سخت کرده است.
به گفته وی افغان‌ها مدعی هستند که مهاجرانشان توسط مرزبانان ایران دستگیر شده و به اجبار از رودخانه هریرود عبور کرده‌اند که منجر به غرق شدن تعدادی از آنها شده است، اما ایران انجام این عمل توسط مرزبانان را تکذیب کرد، از همین رو هیئت مشترکی برای تحقیق و تفحص در مورد این موضوع تشکیل شد که به نتیجه مطلوبی نرسید. در این بین برخی مدعی شدند اتفاقات رخ داده در مرز مشترک ایران و افغانستان، توطئه ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی است.
ملازهی می‌گوید ایران و افغانستان حدود ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند که این مرز از ترکمنستان شروع شده و تا میلک ادامه دارد. این مرزها به شدت آسیب پذیر است، زیرا افغانستان برای تأمین امنیت مرزهای خود با ایران هیچ هزینه‌ای نمی‌کند. در حال حاضر فقر مطلق افغانستان را فراگرفته و از همین رو جوانان افغان برای کار مجبور به خروج از این کشور هستند. به دلیل شیوع بیماری کرونا، شرایط کنسولگری ایران برای پذیرش مهاجران افغان سخت‌تر شده و به همین دلیل سیل عظیمی از مهاجران به صورت غیر قانونی قصد ورود به ایران را دارند. به هیچ عنوان امکان مسدود سازی مرزهای میان ایران و افغانستان وجود نداشته و تنها راه حل برای جلوگیری از اتفاقات مشابه، کنترل دو کشور بر مرزهای مشترک است.
وی تصریح می‌کند: متأسفانه ایران در ابتدای این اتفاق، بنا را بر تکذیب گذاشت اما افغانستان بر وجود آن تاکید کرد. این اختلاف نظر میان دو کشور باعث سو استفاده رسانه‌های خارجی زبان شد. آنها در افکار عمومی ایران این موضوع را القا کردند که جمهوری اسلامی مقصر این اتفاق است در حالی که بهتر است هیئت مشترک ایران و افغانستان صادقانه به تحقیق و تفحص در این باره بپردازند.
روابط میان ایران و افغانستان همیشه با چالش رو به رو بوده است
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل افغانستان نیز عقیده دارد که اختلافات میان دو کشور ایران و افغانستان بسیار زیاد است، اما اتفاق اخیر جز الگو رفتاری ایران نیست.
به گفته وی این اتفاق را می‌تواند توطئه‌ای از سوی آمریکا تلقی کرد. چنین اتفاقاتی در روابط میان کشورهای هم مرز طبیعی بوده و تنها باید از رخ داد مجدد آن جلوگیری کرد. تمرکز بیش از حد بر این موضوع می‌تواند پیامدهای منفی برای هردو کشور داشته باشد.
این کارشناس امور افغانستان می‌گوید که سفر تیم تحقیق و تفحص ایرانی به افغانستان برای پیگیری دقیق این موضوع، حرکتی ارزشمند بود؛ زیرا مبهم رها کردن این اتفاق باعث فعال شدن رسانه‌های شایعه ساز می‌شود. این اتفاق باید به طور دقیق توسط دو کشور بررسی شود.
به عقیده شفیعی ایران و افغانستان بر اساس جبر جغرافیایی خود ناچارند با چنین حوادثی رو به رو شوند.
به گفته وی بسیاری از افغان‌ها با ورود به ایران به رفاه رسیدند و بسیاری از ایرانی‌ها با ورود مهاجران افغان به به کشور با مشکلات زیادی رو به رو شدند؛ بنابراین رابطه میان ایران و افغانستان همیشه با چالش‌های زیادی رو به رو بوده است.
دیدگاه تان را بنویسید