نشست اوپک و متحدانش به‌منظور نجات بازار نفت بیش از ۱۰ ساعت به درازا کشید؛ اما در پایان در گامی بزرگ، کشورها متعهد شدند ۱۰ میلیون بشکه از تولیدات روزانه خود را کاهش دهند. از آنجا که انتشار خبر در تعطیلی بازار جهانی بود، باید منتظر واکنش قیمت نفت در هفته پیش رو باشیم. یکی از عوامل طولانی شدن نشست اوپک پلاس، عدم موافقت مکزیک با سطح تعیین‌شده بود که در نهایت شب گذشته با مداخله دونالد ترامپ، این کشور نیز به توافق پیوست.
همان‌طور که پیش‌بینی میشد، نشست اوپک‌پلاس برای کاهش تولید، نشستی آسان و بدون تنش نبود و با پیچدگی‌هایی همراه شد. نشست این گروه که عصر روز پنج‌شنبه به شکل مجازی آغاز به‌کار کرده بود بیش از ۱۰ ساعت به طول انجامید و در نهایت صبح روز جمعه پایان یافت. با وجود مذاکرات طولانی، این گروه تنها به توافقی اولیه برای کاهش تولید ۱۰ میلیون بشکه در روز دست یافت و ادامه مذاکرات و توافق نهایی به نشست گروه ۲۰ در عصر روز جمعه موکول شد. نرسیدن به یک توافق نهایی به‌دلیل عدم پذیرش سهمیه تولید از سوی مکزیک رخ داد و وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که تنها در صورت موافقت مکزیک با کاهش تولید، توافق اوپک‌پلاس نهایی خواهد شد. اما روز گذشته پیش از نشست گروه ۲۰ رئیس‌جمهور مکزیک از پیوستن این کشور به پیمان نفتی خبر داد که به نظر می‌رسد به دنبال مداخله دونالد ترامپ صورت گرفت. ظاهرا مقداری که مکزیک در گفت‌وگو با رئیس‌جمهور آمریکا برای کاهش تولید به توافق رسیده ۲۵۰ هزار بشکه و کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه‌ای است که این کشور بر اساس توافق نفتی اوپک‌پلاس متعهد به کاهش بوده است. بر این اساس توافق نفتی اوپک‌پلاس نهایی به نظر می‌رسد و کرملین نیز نهایی بودن این پیمان پیش از نشست جی۲۰ را تایید کرده است. همچنین انتظار می‌رود که دیگر کشورهای تولیدکننده نفت از جمله آمریکا و کانادا در نشست گروه ۲۰ برای ۵میلیون بشکه کاهش تولید توافق کنند، موضوعی که بارها از سوی آمریکا رد شده است. طولانی شدن نشست اوپک‌پلاس موجب بازگشت تردیدها به بازار نفت شد، به‌طوری‌که قیمت این کالا که با رشد روز پنج‌شنبه را آغاز کرده بود، در ساعات پایانی معاملات این روز در مسیر کاهشی قرار گرفت. نفت برنت بیش از ۴ درصد و نفت‌خام آمریکا بیش از ۹درصد کاهش قیمت را در این روز تجربه کردند.
در نشست اضطراری چه گذشت؟
نشست اوپک‌پلاس با شرکت ۲۳ کشور عصر پنج‌شنبه حدود ساعت ۱۹ به وقت تهران و به شکل ویدئو کنفرانس آغاز به‌کار کرد و حدود ساعت ۵ صبح روز جمعه بعد از گذشت بیش از ۱۰ ساعت به‌کار خود پایان داد. نهایی نشدن توافق و همچنین عدم انتشار جزئیات آن تا پیش از بسته شدن بازارها در روز پنج‌شنبه موجب شد که قیمت نفت در ساعات پایانی در مسیر کاهشی قرار بگیرد. قیمت نفت‌خام آمریکا که با بیش از ۳ دلار رشد تا بیش از ۲۸ دلار بر بشکه رشد کرده بود، در معاملات پایانی افت بیش از ۹ درصدی را به ثبت رساند و روی ۷۶/ ۲۲ دلار بر بشکه بسته شد. نفت برنت نیز که تا بیش از ۳۶ دلار بر بشکه رشد کرده بود در نهایت با ۴ درصد افت حدود ۵/ ۳۱ دلار بر بشکه معامله شد. به‌دلیل تعطیلات عید پاک، معاملات در بازارهای جهانی روز گذشته انجام نشد. گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین دلایل طولانی شدن مذاکرات تلاش کشورها برای متقاعد کردن مکزیک برای پذیرش سهمیه کاهش تولید بوده است. با این حال این کشور در نهایت سهمیه کاهش تولید را نپذیرفت و بعد از گذشت ۹ ساعت از شروع نشست، آن را ترک کرد. توافق اولیه بر سر کاهش ۲۳ درصد از حجم تولید کشورهای عضو اوپک‌پلاس نسبت به سطح تولید اکتبر ۲۰۱۸ انجام شده است. به غیر از روسیه و عربستان که تولید مبدأ آنها ۱۱ میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده و قرار است این کشورها در مجموع ۵ میلیون بشکه از تولیدات خود بکاهند و میزان تولید خود را به ۵/ ۸ میلیون بشکه در روز برسانند. به غیر از ایران، ونزوئلا و لیبی که از توافق کاهش تولید معاف هستند، دیگر کشورهای عضو اوپک‌پلاس نیز در مجموع ۵ میلیون بشکه از تولیدات خود خواهند کاست.
منابع آگاه به پلاتس گفته‌اند که عربستان در ابتدا خواهان کاهش تولید ۱۵ تا ۲۰ میلیون بشکه تولید روزانه اوپک‌پلاس بود، با این حال نتوانست روسیه را با خود همراه کند. علاوه بر این اختلافات زیادی روی سطح تولید مبدأ بین روسیه و عربستان وجود داشت. عربستان اعلام می‌کرد که سطح تولید این کشور در ماه جاری میلادی به حدود ۳/ ۱۲ میلیون بشکه در روز رسیده است و خواهان در نظر گرفتن این مقدار به‌عنوان مبدأ کاهش تولید سعودی‌ها بود. اما روسیه اعلام می‌کرد که متوسط سطح تولید در سه ماه ابتدای سال را باید به‌عنوان مبدأ کاهش تولید در نظر گرفت؛ متوسط سطح تولید سعودی‌ها در این بازه زمانی ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود. در این میان، بسیاری از کارشناسان درخصوص ادعای عربستان برای تولید بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز تردید دارند و بر این باورند که در بلندمدت این کشور نمی‌تواند در چنین سطحی به تولید نفت بپردازد. با این حال وزیر انرژی سعودی‌ها روز گذشته با اشاره به سطح تولید این کشور در ماه جاری میلادی اعلام کرد که براساس این توافق از میزان عرضه کنونی حدود ۳/ ۱۱ میلیون بشکه در روز کاسته خواهد شد.
همچنین مقرر شده که این توافق تا آوریل سال ۲۰۲۲ یعنی دو سال بعد ادامه یابد. به این ترتیب که برای دو ماه مه و ژوئن کاهش سطح تولید ۱۰ میلین بشکه در روز خواهد بود اما از جولای تا ژانویه ۲۰۲۱ این مقدار به ۸ میلیون بشکه کاهش خواهد یافت و از ژانویه ۲۰۲۱ تا آوریل ۲۰۲۲ توافق بر سر کاهش ۶ میلیون بشکه از عرضه نفت خواهد بود.
اما مهم‌ترین عامل طولانی شدن مذاکرات اوپک‌پلاس و نهایی نشدن توافق این گروه برای کاهش تولید، مکزیک بود. از این کشور خواسته شد که همراه با دیگر کشورها حدود ۲۳ درصد از میزان تولید خود معادل ۴۰۰ هزار بشکه در روز بکاهد، اما مکزیک که در هفته‌های اخیر یکی از ملامتکنندگان روسیه و عربستان برای کاهش قیمت‌ها بود و خواستار کاهش تولید نفت این کشورها شده بود، حاضر به کاهش چنین سطحی از تولیدات خود نشد و جلسه اوپک‌پلاس را بدون تصویب کاهش تولید ترک کرد. مکزیک در توجیه عدم پذیرش توافق نفتی اعلام کرده که این کشور در نظر دارد تا پایان سال‌جاری میلادی از بسته ۵/ ۱۳ میلیارد دلاری برای جذب سرمایه در صنعت نفت خود رونمایی کند تا سطح تولیداتش را به ۲ میلیون بشکه در روز برساند و چنین سطح کاهش تولیدی مانع از جذب سرمایه می‌شود. بعد از ترک جلسه، وزیر انرژی این کشور در توییتر نوشت که او خواهان کاهش ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید مکزیک یعنی معادل کمتر از ۱۰ درصد بوده است. به‌دنبال مخالفت مکزیک با کاهش تولید، سعودی‌ها تهدید کرده‌اند که توافق را به‌طور کامل به هم خواهند زد. روز گذشته و پیش از برگزاری نشست جی۲۰، وزیر انرژی عربستان سعودی نهایی شدن پیمان نفتی را به پیوستن مکزیک مشروط دانست. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان در گفت‌وگو با رویترز گفت: «امیدوارم مکزیک ببیند که مزایای این توافق تنها برای این کشور نیست بلکه برای همه جهان است. کل این توافق به موافقت مکزیک با آن بستگی دارد.» مکزیک در کنار آمریکا و کانادا یکی از شرکت‌کنندگان در گروه ۲۰ است. نشست گروه ۲۰ روز گذشته ساعت ۱۴ به وقت گرینویچ مصادف با ۱۸:۳۰ به وقت تهران آغاز شد. در زمان پایان این گزارش، نتایج این نشست هنوز معلوم نیست.
جی ۲۰ منجی بازار می‌شود؟
نشست وزرای نفت و انرژی گروه ۲۰ عصر روز گذشته به ریاست شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان آغاز به‌کار کرد. منابع اوپک‌پلاس اعلام کرده‌اند که قرار است در این نشست برای حدود ۵ میلیون بشکه دیگر از کاهش تولید تصمیم‌گیری شود. با این حال دولت و شرکت‌های آمریکایی تا پیش از برگزاری این نشست از پذیرفتن آن سر باز زده‌اند و کاهش تولید آمریکا را براساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار نفت دانسته‌اند که در هفته‌های اخیر آغاز شده است. براساس آمار هفتگی منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان تولید نفت این کشور در هفته اول آوریل ۴/ ۱۲ میلیون بشکه در روز بوده است که نسبت به میانه‌های مارس ۷۰۰ هزار بشکه کاهش را نشان می‌دهد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا همچنین در گزارش ماهانه خود که یک روز پیش از نشست اوپک‌پلاس منتشر شد، پیش‌بینی کرده در اثر کاهش تولید، این کشور از سه ماه سوم سال ۲۰۲۰ مجددا به واردکننده نفت بدل شود. براساس این گزارش افت تولید نفت آمریکا از ماه جاری میلادی آغاز شده و تا اکتبر ۲۰۲۰ تا رسیدن به زیر ۱۱ میلیون بشکه در روز ادامه خواهد یافت. در سال ۲۰۲۱ نیز ضعف در سمت تولید ادامه خواهد یافت به‌طوری‌که متوسط تولید که در سال‌جاری با ۵۰۰ هزار بشکه کاهش به حدود ۷/ ۱۱ میلیون بشکه در روز می‌رسد در سال ۲۰۲۱ با افت ۷۰۰ هزار بشکه‌ای به مرز ۱۱ میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.
اما آن طور که فایننشال تایمز یک روز پیش از نشست اوپک‌پلاس اعلام کرده بود، روسیه کاهش تولید طبیعی از سوی آمریکا را به جای حضور در توافق کاهش تولید نپذیرفته و کاهش طبیعی تولید را متفاوت از کاهش تولید براساس توافق دانسته است. با این حال پیش از برگزاری نشست اوپک‌پلاس سیگنال‌های مثبتی از این کشور منتشر شد که قیمت نفت را در آستانه برگزاری این نشست با رشد قابل‌توجهی همراه کرد. برخی بر این باورند که روسیه و عربستان به‌دلیل فشار رئیس‌جمهور آمریکا مجبور به پذیرش توافق کاهش تولید شده‌اند. ترامپ در عرض تنها چند ساعت در حین و بعد از پایان نشست اوپک‌پلاس با رئیس‌جمهور روسیه و پادشاه عربستان برای کاهش تولید این گروه تماس گرفت. آن‌طور که رویترز گزارش می‌دهد تماس ترامپ با سران این دو کشور در میانه‌های اجلاس روز پنج‌شنبه حدود ۹۰ دقیقه به درازا کشیده است. او بعد از این تماس‌ها اعلام کرد که معتقد است دو کشور به توافق برای کاهش تولید بسیار نزدیک شده‌اند. کرملین نیز مذاکرات سران سه کشور بعد از پایان نشست اوپک‌پلاس را تایید و اعلام کرد که سران این سه کشور به‌دنبال ثبات در تجارت جهانی نفت هستند. آمریکا، روسیه و عربستان در مجموع حدود ۴۰ درصد از عرضه نفت جهان را انجام می‌دهند. علاوه بر این تماس‌ها، طی هفته گذشته نمایندگان مجلس آمریکا با نوشتن دو نامه، محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی‌ها را تهدید کرده‌اند که در صورت عدم کاهش تولید حمایت نظامی این کشور از عربستان را قطع خواهند کرد. آنها از کاخ سفید خواستهاند که در صورت عدم کاهش تولید از سوی سعودی‌ها تحریم‌هایی علیه صنعت نفت این کشور وضع، سربازان آمریکایی را از خاک این کشور خارج و تعرفه بر واردات نفت عربستان به آمریکا گذاشته شود. علیه روسیه نیز تهدیدهای مشابهی مطرح شده است. با این حال به‌نظر می‌رسد هر دو طرف سعودی و روس با پذیرش توافق نفتی نه تنها به اقتصاد خود کمک می‌کنند، بلکه به‌دنبال گرفتن امتیازات سیاسی نیز از واشنگتن هستند. گفته می‌شود مذاکره بر سر آینده سیاسی ونزوئلا و همچنین کاهش تحریم‌ها علیه صنعت نفت روسیه یکی از محورهای مورد علاقه کرملین در مذاکره با آمریکا بوده است.
آیا توافق کاهش تولید موثر است؟
درحالی توافق ابتدایی اوپک‌پلاس مبنی‌بر کاهش ۱۰ درصد از عرضه جهانی است که برآوردهای مختلف نشان می‌دهد افت تقاضا بر اثر شیوع ویروس کرونا بیش از این مقدار است. به‌طور مثال، ریستاد انرژی میزان کاهش تقاضا را تا ۲۷ میلیون بشکه در روز و گروه تجاری ترافیگورا این رقم را تا ۳۵ میلیون بشکه در روز برآورد می‌کند. اوپک نیز بر این باور است که متوسط میزان تقاضا برای سال‌جاری میلادی ۸/ ۶ میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت، درحالی‌که مازاد عرضه در فصل دوم این سال به حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در گزارش ماهانه خود با تاکید بر اینکه تاثیر توافق نفتی را لحاظ نکرده است، اعلام می‌کند که متوسط تقاضا در سال‌جاری ۶/ ۵ میلیون بشکه نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش خواهد یافت و افت تقاضا در ماه آوریل به حدود ۱۷ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. از این رو این سازمان برآورد خود از بهای نفت برنت در سال‌جاری میلادی را ۱۰ دلار کاهش داده و به ۳۳ دلار بر بشکه رسانده و بر این باور است که بدون یک توافق کاهش تولید، برنت از آوریل تا اکتبر زیر ۳۰ دلار بر بشکه باقی خواهد ماند و با کمی رشد تا ماه پایانی سال به ۳۵ دلار بر بشکه خواهد رسید. مشخص نیست کاهش عرضه نفت که در بهترین حالت و با همکاری کشورهایی چون آمریکا و کانادا تنها نیمی از افت تقاضا را پوشش خواهد داد چطور و تا چه سطحی میتواند به بازار نفت کمک کند. برخی کارشناسان بر این باورند که این توافق تنها پر شدن انبارهای نفتی را کمی به تعویق خواهد انداخت و نمی‌تواند به رشد چشمگیر قیمت نفت منجر شود. در واقع پیش‌بینی می‌شود که با پر شدن انبارهای نفتی جهان قیمت نفت حتی سطوح کمتر از ۱۰ دلار را نیز ببیند.
دیدگاه تان را بنویسید