خسـارت انسانی کرونـا تـا پـایـان بهـار

وزارت بهداشت در برآوردی تعداد مبتلایان، بیماران نیازمند بستری و فوتی‌ها را در ۵ سناریو تا پایان بهار ۹۹ تخمین زده است. این مجموعه گزارش‌ها که با همکاری کمیته اپیدمیولوژی کووید-۱۹ و مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر دار وزارت بهداشت تهیه شده را می‌توان به عنوان ارزیابی رسمی این وزارتخانه از خسارت انسانی کرونا قلمداد کرد. در این گزارش‌ها در بهترین حالت تعداد افراد نیازمند به بستری ۴۵۰ مورد و در بدترین حالت ۶۵ هزار مورد در روز است.

در گزارش‌های قبلی منتشر شده توسط این وزارتخانه، پیش‌بینی شده بود که در همین بازه تعداد افراد مبتلا در بهترین حالت ۴۵۰ مورد در روز و در بدترین حالت ۶۵ هزار و ۲۰۰ نفر در روز است. از سوی دیگر، با در نظر گرفتن سناریو‌های مذکور، آمار مرگ و میر تجمعی ناشی از این ویروس تا پایان بهار نیز بین ۷ هزار و ۷۰۰ نفر تا ۱۱۱ هزار نفر تخمین زده شده است. با توجه به آمار روزانه اعلام‌شده تاکنون، به‌نظر می‌رسد وضعیت کنونی کشور بین سناریوی ۳ و ۴ باشد.

پازل سه‌گانه وزارت بهداشت

سه گزارش در سایت رسمی وزارت بهداشت منتشر شده که در مجموع نشان می‌دهد این وزارتخانه خسارت انسانی ویروس کرونا را چه میزان تخمین زده است. این گزارش‌ها توسط کمیته اپیدمیولوژی کووید-۱۹ و مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر دار وزارت بهداشت کشور با در نظر گرفتن ۵ سناریو  تعداد  مبتلایان، تعداد افراد نیازمند به بستری و مرگ و میر تجمعی ناشی از کووید-۱۹ را ،  تا پایان خرداد ماه سال جاری تخمین زده است. از آنجایی که وزارت بهداشت متولی انتشار آمار بیماران کرونایی در کشور است، این گزارش‌ها می‌تواند به عنوان ارزیابی رسمی این وزارتخانه از وضعیت شیوع ویروس کرونا در کشور باشد. در این مدل‌سازی تعداد افراد کووید-۱۹ نیازمند بستری، برحسب سطوح مختلف ایزولاسیون برآورد شده است. منظور از ایزولاسیون در این گزارش شرایطی است که افراد مبتلا نتوانند بیماری را به افراد سالم منتقل کنند. علاوه براین، تعداد موارد بستری با این فرض محاسبه شده که هر فرد به‌طور متوسط پنج روز در بیمارستان بستری شود. این مرکز پیش از این نیز با در نظر گرفتن همین سناریو‌ها میزان افراد مبتلا در روز و مرگ ومیر تجمعی را تخمین زده بود که در هر یک از سناریو‌ها این سه گزارش با هم مقایسه می‌شوند.

سناریوی ۱: در سناریوی اول فرض شده که دولت هیچ‌گونه مداخله‌ای برای ایزولاسیون مردم نداشته باشد و درصد ایزولاسیون برای کنترل عفونت صفر است. در این شرایط پیش‌بینی شده تعداد افراد نیازمند بستری با یک شتاب فزاینده تا پایان خرداد ماه ادامه یافته و آخر خرداد ماه به 65 هزار مورد در روز می‌رسد. فاصله اطمینان در نظر گرفته شده در این سناریو 25 هزار تا 132 هزار فرد در روز است. پیش از این در گزارش دیگری که از سوی این وزارتخانه منتشر شده بود، براساس همین سناریو، میزان افراد مبتلای جدید در روز 65 هزار و 200 نفر تخمین زده شده بود. علاوه براین، تعداد مرگ و میر نیز در این سناریو 111 هزار نفر برآورد شده است.

سناریوی ۲: در این سناریو فرض شده ایزولاسیون 10 درصد توسط مردم رعایت شود و همچنان دولت مداخله‌ای نداشته باشد. در این شرایط تعداد افراد نیازمند بستری با شیبی بسیار ملایم‌تر نسبت به سناریوی یک ادامه یافته و در آخر اردیبهشت ماه به بیشترین مقدار خود یعنی بیش از 14 هزار و 500 نفر نیازمند به بستری در روز و سپس با شیب کم و بیش ثابت و سپس کمی کاهنده ادامه یافته و در آخر خرداد به حدود 12 هزار فرد نیازمند بستری در روز می‌رسد. در گزارش قبلی منتشر شده تعداد مبتلایان جدید به این بیماری در این سناریو 12 هزار و 200 نفر پیش‌بینی شده بود. تعداد مرگ و میر در این سناریو حدود 33 هزار نفر تخمین زده شده که در بازه اطمینان 14 هزار و 700 نفر تا 62 هزار نفر قرار دارد.

سناریوی ۳: در این سناریو فرض بر اعمال مداخلات حداقلی دولت است که از ابتدا تا انتهای بهمن موجب 10 درصد ایزولاسیون، ابتدا تا 20 اسفند موجب 15 درصد ایزولاسیون و از 20 اسفند به بعد موجب 20 درصد ایزولاسیون شده باشد. در این سناریو مردم و مبتلایان تغییر رفتار مختصری دارند و تعداد تخمینی موارد نیازمند بستری با شیب ملایم افزایش و حدودا در اواخر فروردین به بیشترین مقدار خود یعنی حدود 7 هزار و 800 مورد در روز  می‌رسد، سپس شیب ملایم کاهنده را تا اواخر خرداد طی می‌کند و در آخر خرداد به حدود 3 هزار و 500 مورد در روز می‌رسد. در گزارش قبلی این مرکز که تعداد مبتلایان را در این سناریو تخمین زده بود، آمده است تعداد مبتلایان تا اواسط فروردین کمابیش با یک شیب ملایم افزایش و بعد از آن تا پایان خرداد ماه با یک شیب کاهنده به حدود 1200 فرد مبتلا در روز می‌رسد. از سوی دیگر این مرکز میزان مرگ و میر تجمعی ناشی از این ویروس را نیز با این سناریو حدود 17 هزار و 600 نفر تا پایان خرداد ماه تخمین زده است.

سناریوی ۴: در این سناریو فرض شده که مداخلات دولت جدی‌تر شده که شامل مدیریت اجتماعات، تعطیلی مراسم جمعی، تعطیلی تمامی مراکز پرازدحام نظیر دانشگاه‌ها و مدارس و محدود کردن ترددهاست. مداخلات از ابتدا تا انتهای بهمن، موجب 10 درصد ایزولاسیون، ابتدای اسفند تا 20 اسفند موجب 15 درصد ایزولاسیون و از 20 اسفند تا پایان خرداد ماه موجب 30 درصد ایزولاسیون می‌شود. در این سناریو که نزدیک به اقدامات فعلی دولت است، تعداد افراد نیازمند بستری تا اواخر اسفند افزایش و به بیشترین مقدار خود یعنی 6 هزار و 600 مورد در روز می‌رسد. سپس با شیبی کاهنده دراواخر خرداد به 1200 مورد در روز خواهد رسید. در گزارش قبلی نیز که تعداد افراد مبتلا تخمین زده شده بود، میزان افراد مبتلا در همین بازه زمانی 1200 نفر برآورد شده که با تعداد افراد نیازمند بستری یکسان است. در این سناریو تعداد مرگ و میر تجمعی تا پایان خرداد ماه نیز حدود 11 هزار نفر تخمین زده شده است.

سناریوی ۵: در سناریوی آخر فرض شده که مداخله دولت گسترده‌تر از سناریوی 4 و البته بدون استفاده از ساز و کار نظامی است. مداخلات از اول تا آخر بهمن منجر به 10 درصد ایزولاسیون، از اول تا 20 اسفند منجر به 15 درصد ایزولاسیون و از 20 اسفند به بعد تا پایان بازه زمانی منجر به 40 درصد ایزولاسیون موثر خواهد شد. این شرایط حالت بهینه برای کشور تلقی می‌شود. دولت عبور و مرور و مسافرت‌های درون و برون‌شهری را محدود می‌کند و مبادی ورودی و خروجی شهرها را کنترل کرده، افراد مشکوک ایزوله و ردیابی تماس شده و مردم نیز از تدابیر ایزولاسیون به خوبی تبعیت می‌کنند. در این شرایط، تعداد موارد نیازمند بستری با یک شیب نسبتا افزایشی تا اواخر اسفند، به تعداد بیشینه خود یعنی حدود 6 هزار و 500 مورد در روز می‌رسد، سپس سرعت رشد به شدت کاهنده شده و در آخر خرداد به حدود 450 مورد در روز می‌رسد. در گزارش دیگری از این مرکز، تعداد موارد جدید مبتلایان بعد از یک افزایش نسبی از اواسط فروردین به شدت کاهنده شده و در پایان خرداد به حدود 450 نفر در روز می‌رسد. با فروض این سناریو، میزان مرگ و میر تجمعی تا پایان خرداد ماه نیز به حدود 7 هزار و 700 نفر خواهد رسید.

در آخرین گزارش روزنگار اپیدمیولوژی منتشر شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور به سه نتیجه مهم از این مدل‌سازی‌ها اشاره شده است. اول اینکه، مدل‌ها نشان می‌دهند که مداخلات در راستای ایزوله کردن و کاهش تماس‌های افراد در جامعه به شدت بر روند بیماری و مرگ ناشی از آن تاثیر دارد. دوم، مداخلات حداکثری نیاز به یک همکاری قوی بین‌بخشی دارد و در نهایت هرچه مداخلات سختگیرانه‌تر می‌شود، روند کاهشی در بروز بیماری و افت شیب قسمت انتهایی نمودار مرگ تجمعی زودتر اتفاق می‌افتد.