کرونـا در مسیـر جهـانی شدن

به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، نشریه اکونومیست در سرمقاله روی جلد این هفته خود به ابعاد شیوع ویروس کرونا در جهان و الزامات دولت‌ها برای مقابله با آن پرداخت و نوشت: صداقت در بحث سلامت عمومی همواره از امید بسیار ارزشمندتر است. طی هفته گذشته مشخص شده است که بیماری ویروسی موسوم به «کووید- ۱۹» که از ابتدای دسامبر به چین حمله کرد، قرار است در سراسر جهان شیوع یابد. بسیاری از دولت‌ها این سیگنال را مخابره می‌کنند که قادر به مهار کرونا خواهند بود؛ اما به نظر می‌رسد که آنها باید مردم را برای یک تهاجم آماده کنند؛ چراکه کرونا در راه است.

در واقع مقامات کشورها باید در شرایطی به مبارزه علیه کرونا برخیزند که شناخت چندانی از این ویروس ندارند. یکی از تخمین‌ها پیش‌بینی می‌کند که بین ۲۵ تا ۷۰ درصد از مردم کشورهای درگیر کرونا به این ویروس مبتلا شوند. بررسی نمونه‌های چین نشان از آن دارد که حدود ۸۰ درصد از آنها نشانه‌های خفیفی را تجربه می‌کنند، ۱۵ درصد نیازمند دریافت درمان در بیمارستان هستند و ۵ درصد دیگر نیز باید در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوند. کارشناسان می‌گویند که این ویروس می‌تواند ۵ تا ۱۰ برابر مرگبارتر از آنفلوآنزای فصلی باشد که در برخی از سال‌های گذشته با نرخ مرگ و میر ۱/ ۰ درصد می‌تواند تنها در آمریکا ۶۰ هزار قربانی بگیرد. مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد که رشد اقتصادی جهان طی ۱۲ ماه می‌تواند با کاهش ۲ درصدی به یک درصد برسد. البته بروز چنین نتایجی تا حد زیادی وابسته به تصمیمات آتی دولت‌ها است که نمونه آن در چین رخ داد. استان هوبی، کانون آغاز شیوع کرونا جمعیت ۵۹ میلیون نفری دارد که ۶۵ هزار نفر مبتلا در آن حضور دارند و آمارها نشان از نرخ مرگ و میر ۹/ ۲درصدی دارند.در مقابل اما دیگر نقاط چین که میزبان جمعیت ۳/ ۱ میلیارد نفری است، تنها ۱۳ هزار مبتلا دارد و نرخ مرگ و میر آن نیز ۴/ ۰ درصد است. اگرچه مخفی‌کاری مقامات چینی در رابطه با شیوع این ویروس موجب شد تا کووید- ۱۹ جان بگیرد، اما پس از آن و حتی قبل از اینکه به طرز چشمگیری از هوبه خارج شود، مقامات دولت مرکزی و محلی یکی از بی‌سابقه‌ترین و گسترده‌ترین قرنطینه‌ها در طول تاریخ را اجرایی کردند. کارخانه‌ها بسته شدند، حمل و نقل عمومی دست از فعالیت کشید و مردم موظف به ماندن در خانه شدند. این سیاست دولت موجب افزایش آگاهی و تغییر رفتار شد. بدون اتخاذ چنین سیاست‌هایی چین اکنون باید میلیون‌ها نفر از مبتلایان و ده‌ها هزار قربانی را ثبت می‌کرد. سازمان بهداشت جهانی نیز این هفته خرسندی خود را از سیاست‌ها و اقدامات چینی‌ها در مهار کرونا ابراز کرد. البته این به آن معنا نیست که مدل چینی‌ها می‌تواند برای دیگر نقاط جهان نیز موثر باشد. هر قرنطینه‌ای با هزینه‌های هنگفتی مواجه است؛ چه در بخش تولید و چه مبتلایان به بیماری‌های دیگری که باید داروها دیگر را دریافت کنند.

 اما در حالی که چین تلاش می‌کند تا به صورت تدریجی با کاهش قرنطینه، اقتصاد خود را روی ریل بهبود قرار دهد، ممکن است موج دومی و قوی‌تر کرونا بار دیگر با چین برخورد کند. اگرچه شاید دیگر کشورها نتوانند مدل چین را اجرایی کنند، اما تجربه چینی‌ها نشان می‌دهد جهان باید سه درس گفت‌وگو با مردم، کندسازی انتقال بیماری و آماده‌ ساختن سیستم‌های حفظ سلامت برای افزایش تقاضا را در اولویت قرار دهد. برای نمونه یکی از نمونه‌های مناسب از ارتباط با مردم بیانیه یک مرکز کنترل بیماری در غرب در ۲۵ فوریه بود که هشداری صریح و جدی نسبت به شیوع کووید- ۱۹ بود. اما به زعم نگارنده اکونومیست، وزارت بهداشت ایران در این زمینه ناموفق عمل کرده است و برای نمونه معاون وزیر بهداشت ایران که خود مبتلا بود تلاش می‌کرد در یک کنفرانس خبری دولت را در کنترل امور موفق نشان دهد. حتی بهترین تلاش‌ها برای پوشاندن حقایق در این زمینه یک گل به خودی است؛ چراکه موجب ترویج بی‌اعتمادی، شایعه‌ها و ترس در سطح جامعه می‌شود. بهترین زمان برای گفت‌وگو با مردم در این زمینه پیش از آغاز شیوع بیماری است. اما درس دوم تجربه چینی‌ها آن است که دولت‌ها می‌توانند شیوع کرونا را کند کنند. به پایین کشاندن این الگوی اپیدمی می‌تواند جان‌ها را حفظ کند. در این زمینه می‌توان ابتلای برخی از موارد را تا زمستان آتی به تاخیر انداخت تا درمان‌های مناسبی برای آن در نظر گرفته شوند. زمانی که در یک کشور موارد بسیاری اندکی دیده می‌شود، دولت‌ها می‌توان تمام مسیرهای رفت و آمد افراد را بررسی و کسانی را که با آنها برخورد داشته‌اند، قرنطینه کنند. اما در مقیاس‌های گسترده دولت‌ها باید به فکر قرنطینه شهر‌ها، تعطیلی کارخانه‌ها و مراکز عمومی و آموزشی باشند. درس سوم نیز آن است تا سیستم‌های بهداشتی برای آینده آماده شوند. این موضوع شامل برنامه‌ریزی لجستیکی زمان‌بر است. نیاز بیمارستان‌ها به البسه مخصوص، ماسک، دستکش، اکسیژن و دارو افزایش می‌یابد. همچنین باید یک طرح کلی برای نحوه مهیا ساختن طبقات در قرنطینه کووید- ۱۹ تهیه شود.

   اقتصاد ویروسی جهان

اما شیوع کرونا جنبه دیگری نیز دارد و آن زیان هنگفتی است که پیش‌بینی می‌شود به اقتصاد جهانی وارد کند. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» روز پنج‌شنبه نیز بانک آمریکا پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰ را به ۸/ ۲ درصد کاهش داد، سطحی که پایین‌ترین رشد از زمان بحران مالی جهان تا کنون را رقم می‌زند. بر اساس اعلام بانک آمریکا، کرونا ویروس اثر کاهنده‌ای بر سرعت رشد اقتصاد جهان خواهد گذاشت. این نخستین بار پس از بحران مالی سال ۲۰۰۹ است که پیش‌بینی این بانک از رشد اقتصادی جهان به زیر ۳‌درصد سقوط کرده است.

   بزرگ‌ترین سقوط یک روزه بورس‌های جهان

بر این اساس، آدیتیا بهاو، اقتصاددان ارشد بانک آمریکا در یادداشتی که روز پنج‌شنبه در این رابطه منتشر کرد، نوشت:‌« سرعت رشد اقتصاد جهان حتی پیش از شوک ویروس کرونا هم کند بود.» وی افزود که راهکارهای قرنطینه سختگیرانه چین در نقاط شیوع این ویروس از آمار فصل نخست خیلی ضعیف برای اقتصاد این کشور حکایت دارد. بانک آمریکا پیش‌بینی خود برای چین را بار دیگر از ۶/ ۵ درصد برای سال ۲۰۲۰ به ۲/ ۵ درصد کاهش داد و به دلیل شیوع این ویروس رشد فصل نخست را «حدود صفر» پیش‌بینی کرده و احیای با تاخیری را در چشم‌انداز آن دیده است. به علاوه در این پیش‌بینی آمده است که اثرات بزرگ کاهشی این جریان بر اقتصاد جهان مشاهده خواهد شد و بر این اساس بدون در نظر گرفتن اقتصاد چین، رشد اقتصاد دیگر نقاط جهان در سال ۲۰۲۰ به ۲/ ۲ درصد خواهد رسید که کندترین رشد از سال ۲۰۰۹ تاکنون خواهد بود چون اخلال در اقتصاد چین بر زنجیره عرضه جهان به شدت آسیب وارد خواهد کرد. جریان ضعیف گردشگری نیز عامل دیگر این کندی رشد در آسیا خواهد بود. گرچه در این پیش‌بینی رکود اقتصاد جهان یا تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی به دلیل بیماری همه‌گیر دیده نشده است، اما ریسک‌های کاهنده و یک «احیای U شکل رشد» و وارد آمدن خسارت شدیدتر بر تولید مشاهده می‌شود.

روزنامه گاردین نیز با اشاره به هراس ناشی از کرونا در سرتاسر جهان و اثر آن بر اقتصادها خبر داد که بزرگ‌ترین سقوط یک روزه بورس‌های جهان رقم خورد. بر این اساس روز پنج‌شنبه شاخص میانگین صنعتی داوجونز بدترین سقوط یک روزه خود از بحران مالی سال ۲۰۰۸ تاکنون را به ثبت رساند و ۴/ ۴ درصد معادل ۱۱۹۰ واحد افت کرد. دلیل این کاهش آسیبی است که بیماری همه‌گیر کرونا بر اعتماد سرمایه‌گذاران وارد کرده است. بر این اساس، شاخص فوتسی۱۰۰ هم تا ۵/ ۳ درصد افت کرد، تداوم سقوطی که منجر به ثبت بدترین هفته از زمان بحران بدهی‌های حوزه یورو از سال ۲۰۱۱ تاکنون شد. افت شاخص بورس‌های جهان در شرایطی است که کشورهای مختلف برای مقابله با ویروس کرونا تلاش‌ها و راهکارهای مختلفی را در پیش گرفته‌اند که از جمله آنها می‌توان به ممنوعیت سفر، تعطیلی مدارس و موکول کردن رویدادهای ورزشی و کنفرانس‌های تجاری به زمانی دیگر اشاره کرد.مقامات انگلستان به دنبال آنند که مردم را برای همه احتمالات آماده کنند و کریس ویتی، مقام ارشد بهداشت و درمان انگلستان اعلام کرده است که در زمان شیوع بیماری‌های همه‌گیر، رویدادهای عمومی و مدارس باید تا بیش از دوماه تعطیل شوند. گاردین همچنین نوشت از زمانی که روز پنج‌شنبه سه مورد جدید ابتلا به بیماری کرونا در انگلستان از جمله در ایرلند شمالی مشاهده شد، اداره بهداشت عمومی این کشور یک متخصص را به تنریف اعزام کرده است تا به کنترل شیوع در منطقه کمک کند و مقامات اعلام کرده‌اند که «هنوز شانس خوبی» برای مقابله با شیوع این بیماری وجود دارد. با وجود همه این تدابیر و خوش‌بینی‌ها، از زمان بازگشایی بورس‌ها در روز دوشنبه تا کنون، ارزش سهام عرضه شده عمومی شرکت‌های لندن تا بیش از ۱۵۰ میلیارد پوند سقوط کرده است، امری که کارشناسان به شیوع ویروس کووید ۱۹ نسبت داده‌اند.

در کنار همه این احوال ناخوش اقتصادی، نام‌های بزرگی به فهرست بلند شرکت‌هایی اضافه شده‌اند که که گزارش کرده‌اند شیوع ویروس کرونا اثرات سهمگینی بر امور مالی آنها بر جا گذاشته و هشدار داده‌اند اگر شیوع این بیماری کنترل نشود، آلام بیشتری بر آنها تحمیل خواهد شد. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به مایکروسافت، پی‌پال و استاندارد چارتر اشاره کرد که همگی پیش‌بینی ناامیدکننده‌ای از میزان سود خود منتشر کرده‌اند. شرکت فیس‌بوک کنفرانس سالانه خود در کالیفرنیا را لغو کرده است. معمولا این شرکت در این کنفرانس‌های خود از محصولات جدیدش برای هزاران مهندس نرم‌افزار و کارآفرین پرده‌برداری می‌کرده است. مرکز گلدمن ساکس هشدار داده است که ویروس کرونا می‌تواند رشد سود شرکت‌های آمریکایی در سال ۲۰۲۰ را پاک کند و از میان ببرد. شرکت آستون مارتین افت فروش خود را پیش‌بینی کرده و هشدار داده است که در زنجیره عرضه‌اش اختلال ایجاد خواهد شد. شرکت‌های فعال در زمینه املاک حضور خود در کنفرانس سالانه‌ این صنعت موسوم به «میپیم» را که قرار بود ماه بعد در کن برگزار شود، لغو کردند. شرکت لوازم آرایشی اورئال مسافرت را برای ۸۶ هزار کارمند خود ممنوع کرده است. شرکت تولید‌کننده کفش «کراکس» اعلام کرده است که اختلال آسیایی ایجاد شده می‌تواند درآمدهای آن را تا ۳۰ میلیون دلار کاهش دهد. برخی دیگر از برندهای مشهور جهان همچون اپل، مک دونالد و استارباکس زیان خود از شیوع این ویروس را محاسبه کرده‌اند و همزمان برخی از صنایع بزرگ همچون گردشگری، هواپیمایی و خودروسازی در تقلا هستند تا از پس معضلات پدید آمده بر اثر این بیماری برآیند.روزنامه فایننشال‌تایمز نیز نوشت که کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا احتمال واکنش سریع این بانک به شیوع ویروس کرونا را ضعیف دانست و به این نشریه گفته است که شیوع آن در اروپا هنوز به مرحله‌ای نرسیده است که نیاز به یک واکنش در سیاست‌های پولی باشد. این در حالی است که پیتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان اعلام کرده است دولت این کشور آمادگی دارد تا به شرکت‌ها و دولت یارانه‌هایی برای کمک به جبران خسارات ناشی از شیوع این ویروس اعطا کند تا در کوتاه مدت نیازشان به دسترسی به نقدینگی برطرف شود. اما در عین حال تاکید کرده است که نیازی به استفاده از محرک‌های اقتصادی برای رونق‌بخشی به اقتصاد نیست.

  زوایای ناشناخته‌تر کرونا

نسیم نقولا طالب، نویسنده، آماردان و تحلیلگر ریسک‌ سرشناس لبنانی-آمریکایی نیز تحقیقی را به رشته نگارش درآورده است که در آن به زوایای کمتر دیده شده شیوع ویروس کرونا در جهان و اقداماتی پرداخته است که دولت‌ها برای مقابله با آن انجام می‌دهند که البته شاید آنچنان نیز موثر نباشد. وی در این مطلب می‌نویسد: ویروس کرونا که از شهر ووهان چین شیوع پیدا کرد به‌عنوان یک عامل مرگبار و با درصد سرایت بالا شناخته شده است. پاسخ چین به این بیماری تا به امروز شامل اعمال محدودیت بر رفت و آمد و سفر ده‌ها میلیون نفر در سطح چند شهر بزرگ بوده است تا تلاشی برای کندسازی روند سرایت آن انجام شده باشد. به‌رغم این تلاش‌ها، موارد مثبت زیادی از ابتلا به این ویروس در بسیاری از کشورهای سرتاسر جهان تشخیص داده شده‌اند و تردید‌های جدی وجود دارند که این نوع اعمال محدودیت‌ها بتوانند موثر واقع شوند. شکی نیست این روند به دلیل افزایش سطح ارتباطات ایجاد شده است که همین عامل سبب سرایت غیرخطی این عامل بیماری‌زا می‌شود. از این رو سیاست‌های فرد محوری همچون قرنطینه، رهگیری روابط و نظارت‌ها در مواقع شیوع گسترده عوامل بیماری‌زا معمولا به شکل بی‌رویه‌ای اتخاذ می‌شوند که البته نمی‌توان تا حد زیادی بر آنها برای توقف بیماری‌های واگیردار حساب باز کرد. در این موارد، سیاست‌های جمعیتی چند‌جانبه نظیر تغییر رفتارهای اجتماعی، تعیین مرزهای جمعی و خود نظارتی بسیار ضروری هستند. روی هم رفته، این مشاهدات نشان از ضرورت بالای اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با بیماری‌های واگیردار دارند. شیوع بیماری‌های واگیردار اغلب غیرقابل اجتناب هستند اما پاسخ پیشگیرانه مناسب می‌تواند ریسک‌ جهانی در سطح گسترده را کاهش ‌دهد. اما تصمیم‌گیران و سیاستمداران باید با سرعت بالایی عمل کنند و از مغالطه اجتناب ورزند تا مانع از شکل‌گیری فضای عدم اطمینان گسترده‌ای شوند که منجر به بحران‌هایی نظیر سوءظن اجتماعی یا بروز این اعتقاد در میان مردم شود که هیچ کاری از دست کسی ساخته نیست. او به نکته دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید که نرخ مرگ و میر به این دلیل روبه پایین است که هماهنگی بین تعداد موارد مبتلای تشخیص داده شده و مرگ و میر و گزارش مرگ افراد وجود ندارد.