حادثۀ روی داده برای کشتی باری «اِور گیوِن» که باعث شده از بامداد چهارشنبه در پهنای کانال سوئز گیر کند و به این ترتیب این آبراه تجاری حیاتی کاملا مسدود شود، بر چرخه کالا در جهان نیز تأثیر گذاشته است.
ارزش کالاهایی که در حالت عادی با کشتی از کانال سوئز می‌گذرند، به میانگین روزانه ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد.
در روزهای پنج‌شنبه و جمعه تلاش برای تخلیۀ بار کانتیربر ۲۲۰ هزار تنی «اور گیون» ادامه داشت و اکنون به دلیل توقف کشتی‌ها در دو سوی کانال، بازگشایی هرچه سریع‌تر این آبراه استرتژیک با هدف مهار پیامدهای اقتصادی و جهانی این حادثه، به یک فوریت مطلق بدل شده است.
کانال سوئز که ساخته دست بشر است، مدیترانه را به دریای سرخ متصل می‌کند و راه میان‌بُری را برای ترابری بین اروپا و آسیا فراهم می‌سازد.
اهمیت کانال سوئز از نظر کشتیرانی
به طور معمول، کشتی‌های کانتینربر و نفت‌کش‌ها به جای دور زدن کل قاره آفریقا، مسیر بسیار کوتاه‌تر ۱۹۳ کیلومتری کانال سوئز را طی می‌کنند تا از آسیا به اروپا یا برعکس بروند، به طوری که حدود ۱۰ درصد از کل تجارت جهان از این کانال عبور می‌کند.
«لویدز لیست»، مجله معروف ترابری دریایی بریتانیا به طور دقیق‌تر ارزش میانگین کالاهایی را که هر روز با کشتی از کانال سوئز می‌گذرند، ۹.۶ میلیارد دلار برآورد کرده است. لویدز لیست همچنین می‌نویسد که حدود ۵.۱ میلیارد دلار از این میزان ترافیک از شرق به غرب و ۴.۵ میلیارد دلار آن از غرب به شرق می‌رود.
تقریباً یک چهارم این ترافیک مربوط به کشتی‌های کانتینربر مانند کشتی به گل نشسته «اور گیون» است. به نوشته لویدز لیست، به طور میانگین هر روز بیش از ۵۰ کشتی از کانال سوئز عبور کرده و ۱.۲ میلیارد تن بار را جابجا می‌کنند.
سانحه چه پیامدی برای زنجیره تأمین کالا خواهد داشت؟
شرات گاناپاتی، استاد اقتصاد دانشگاه جورج تاون آمریکا می‌گوید که وقتی صحبت از حمل و نقل کالا از آسیا به اروپا می‌شود، عملاً هیچ گزینه دیگری مانند حمل و نقل ریلی یا کامیونی برای این مسیر وجود ندارد.
وی به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «این انسداد، رساندن طیف وسیعی از قطعات و مواد اولیه برای توید محصولات اروپایی مانند پنبه هند برای تولید لباس، نفت خاورمیانه برای پلاستیک و نیز قطعات خودرو چینی را به تأخیر می‌اندازد.»
ووان فونگ وونگ، استاد اقتصاد دانشگاه اورگن آمریکا در این زمینه می‌گوید: «مسدود شدن مهم‌ترین نقطه مرکزی شبکه تجارت جهان پیامدهای مهمی در سراسر جهان خواهد داشت.»
البته این حادثه به طور مستقیم اثر کمتری بر ایالات متحده خواهد گذاشت زیرا این کشور بیشتر محموله‌های آسیایی را از سواحل غربی خود دریافت می‌کند. با این حال ممکن است واردات از اروپا به آمریکا به تأخیر بیفتد زیرا بسته شدن کانال سوئز مانع از بازگشت کانتینرهای خالی به آسیا شده است. این موضوع به ویژه سبب کمبود کانتینر برای حمل مواد مصرفی و افزایش تقاضا برای این کالاها در دوران بحران کرونا در جهان می‌شود.
گاناپاتی می‌گوید: «اگر یک نقطه در شبکه ترابری متورم شود، این تورم رفته رفته به کل سیستم سرایت می‌کند و مدتی طول خواهد کشید تا همه چیز از انسداد دربیاید.»
آیا زنجیره تأمین کالا از هم اکنون دچار مشکل شده است؟
زنجیره تأمین کالا در جهان هم اکنون به دلیل همه‌گیری کرونا و نیز افزایش میزان خرید نسبت به تولید، بحرانی است و بنابراین وضعیت کنونی در کانال سوئز ممکن است مشکلات موجود در زنجیره تأمین را حادتر کند.
خدمه کشتی‌های تجاری با محدودیت‌های مربوط به کووید۱۹ درگیرند. از سوی دیگر، کشتی‌های باری به دلیل شلوغی بنادر مجبور شده‌اند در سواحل کالیفرنیا لنگر بیندازند و به همین دلیل بقیه کشتی‌ها قادر به بارگیری و تخلیه کالاهای خود نیستند. همین مسئله باعث کمبود نیمه‌رساناها و عناصر خاکی کمیاب شده، امری که به کار تولیدکنندگان خودرو و سایر محصولات مصرفی آسیب رسانده است.
جولی سوان، کارشناس تدارکات در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی می‌گوید: «تا همین الان چیزهای زیادی هست که نشان می‌دهد زنجیره تأمین آسیب‌پذیر شده و در معرض اختلال بوده است، آن وقت این سانحه کشتی هم امروز مزید بر علت شده است.»
تأثیر بر مصرف‌کنندگان
اگر حمل و نقل در کانال سوئز بیش از چند روز مختل شود، ممکن است مصرف‌کنندگان آمریکایی تا حدودی تأثیر آن را بر زندگی خودشان احساس احساس کنند. محصولات آسیایی از راه اقیانوس آرام به آمریکا می‌رسند، با این حال با بسته شدن کانال، ممکن است کار حمل برخی از اجزای محصولاتی که در اروپا مونتاژ شده و به ایالات متحده فرستاده می‌شوند، به تأخیر بیفتد.
مارک زندی، اقتصاددان ارشد در شرکت پژوهش‌های اقتصادی «مودی» آمریکا به آسوشیتدپرس می‌گوید: «انسداد کانال احتمالاً تأثیر چندانی بر اقتصاد ایالات متحده یا کل جهان نخواهد داشت، مگر این که کار آزادسازی کشتی و بازگشایی راه هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد.»
به گفته زندی، این موضوع ممکن است باعث بالا رفتن قیمت نفت بشود، اما در حد سنت، نه در حد دلار. زندی می‌گوید که اگر بسته شدن کانال کار حمل و تحویل قطعات خودرو به تولیدکنندگان بزرگ را به تأخیر بیندازد، اقتصاد آلمان ممکن است آسیب ببیند.
گاناپاتی می‌گوید ممکن است قیمت بنزین در اسپانیا، ایتالیا و فرانسه بالا برود زیرا این کشورها به نفتی که از طریق کانال سوئز به بنادرشان می‌رسد، وابسته‌اند.
قیمت نفت
به نوشته لویدز لیست، به طور معمول روزانه حدود ۱.۹ میلیون بشکه نفت از کانال سوئز عبور می‌کند که حدود ۷ درصد حمل و نقل دریایی جهان است بسته شدن کانال سوئز ممکن است بر حمل و نقل نفت و گاز طبیعی از خاورمیانه به اروپا تأثیر بگذارد.
به گفته شرکت مشاوره و اطلاعات نفتی «پلتس» به طور میانگین روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت خام و ۱.۴ میلیون بشکه بنزین و سایر محصولات تصفیه شده از خاورمیانه و آسیا از راه کانال سوئز به اروپا فرستاده می‌شود.
جیم بورکهارد، رئیس بخش پژوهش‌های شرکت خدمات اطلاعات نفت خام «آی‌اچ‌اس مارکیت» گفته است که اگر کانال سوئز زود باز شود، تأثیر منفی بر بازار جهانی نفت محدود خواهد شد. به دلیل همه‌گیری کرونا، تقاضا برای حامل‌های انرژی پایین آمده و هنوز از ظرفیت خط لوله سومد استفاده نشده است. خط لوله نفتی سومد به منظور کمک به انتقال نفت، از پایانه‌ای در ساحل دریای سرخ تا بندر اسکندریه در شمال مصر کشیده شده است.
بورکهارد می‌گوید: «اگر ماجرا یک ماه طول بکشد، گزینه‌های دیگری هم وجود دارد. مثلا می‌توان آفریقا را دور زد، گر چه این کار متضمن هزینه بیشتری خواهد شد. اگر کشتی (اور گیون) تا هفته آینده جابجا شود، داستان واقعا اهمیت خود را از دست خواهد داد و تنها ممکن است در پاورقی تاریخ آن را بنویسند.»
قیمت جهانی نفت خام پس از سانحه کشتی در کانال سوئز افزایش یافت، اما روز پنج‌شنبه دوباره پایین آمد. تحلیلگران علت کاهش قیمت را انتشار گزارش یک گروه صنعتی درباره ذخیره زیاد نفت در آمریکا ذکر کرده و گفته‌اند که نگرانی از کاهش تقاضای نفتی در اروپا به دلیل محدودیت‌های مجدد کرونایی نسبت به ماجرای کشتی به گل نشسته، بسیار بیشتر است.
آیا تجارت محصولات وابسته به نفت کند می‌شود؟
حمل ونقل فرآورده‌های نفتی تصفیه شده به اروپا مانند بنزین و سوخت جت نیز از طریق کانال سوئز انجام می‌شود و طبعاً دچار تأخیر خواهد شد. بورکهارد می‌گوید پالایشگاه‌های اروپا می‌توانند با فشاری مضاعف تولید خود را موقتا بالا ببرند تا آشفتگی در بازار ترمیم شود.
بنابر اعلام شرکت‌های تحقیقاتی، نفتکش‌های عبوری از کانال سوئز ۸ تا ۱۰ درصد گاز طبیعی مایع جهان را حمل می‌کنند.
لوکاس اشمیت، تحلیلگر شرکت «وود مکنزی» می‌گوید: «هنگام وقوع حادثه کشتی، تنها چند محموله حامل ال‌ان‌جی در نزدیکی کانال بوده است.»
اشمیت به آسوشیتدپرس گفت: «ما انتظار گره‌های کور اقتصادی را نداریم، مگر این که واقعا شرایط بدی پیش بیاید.»
وی افزود با توجه به این که زمان حادثه در بهار است، تقاضا برای ال‌ان‌جی به طور معمول کاهش می‌یابد و این بدان معناست که اثر این حادثه بر قیمت‌ها کمتر از اثر تأخیرهای به وجود آمده اخیر در کانال پاناماست. طبق داده‌های شرکت پلتس، موارد تأخیر در حمل و نقل در کانال پاناما به افزایش نرخ ترابری ال‌ان‌جی انجامید.
دیدگاه تان را بنویسید