موفقیت مدل‌های ارزان‌قیمت چینی | هوش مصنوعی

رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در سخنرانی تحلیفش وعده داد که دوران جدید پر از هیجان موفقیت ملی را آغاز کند. اگر فقط یک فناوری در تحقق این وعده نقش داشته باشد آن فناوری هوش مصنوعی زایشی خواهد بود. هوش مصنوعی در کمترین حالت نرخ بهره‌وری را در دهه آینده بالا می‌برد و رشد اقتصاد را تقویت می‌کند و در بالاترین حالت بشریت را به‌گونه‌ای همانند انقلاب صنعتی متحول می‌کند. آقای ترامپ روز بعد میزبان مراسم افتتاح بزرگ‌ترین پروژه زیرساختاری هوش مصنوعی در تاریخ بود. این اقدام نشان می‌دهد که او توان بالقوه هوش مصنوعی را درک می‌کند. اما بقیه نقاط دنیا، به‌ویژه چین هم چنین ادراکی دارند. درست در زمانی که ترامپ سخنرانی تحلیف را ایراد می‌کرد یک بنگاه چینی تازه‌ترین الگوی زبانی بزرگ چشمگیرش را معرفی کرد. ناگهان برتری آمریکا بر چین در حوزه هوش مصنوعی در مقایسه با زمان معرفی چت جی‌پی‌تی افول کرد. پیشرفت چین حیرت‌آور است، چون تاکنون عقب‌تر بوده و آمریکا هم تلاش می‌کرد سرعت آن را کمتر کند. دولت بایدن نگران آن‌ بود که هوش مصنوعی بتواند به برتری نظامی حزب کمونیست چین کمک کند. بنابراین، آمریکا صادرات بهترین تراشه‌های آموزش هوش مصنوعی به چین و دسترسی چین به بسیاری از ماشین‌آلات ساخت تراشه‌های جایگزین را محدود کرد. سیلیکون‌ولی در پشت دیوارهای محافظ خود مغرورانه عمل می‌کرد، اما پژوهشگران چینی تمام مقالات آمریکایی را در زمینه هوش مصنوعی زیرورو کردند. 

تازه‌ترین پیشرفت چین صنعت هوش مصنوعی را متحول و سیاست‌گذاران آمریکا را شگفت‌زده کرد. موفقیت مدل‌های چینی به همراه تحولات گسترده صنعت می‌تواند اقتصاد هوش مصنوعی را دگرگون کند. آمریکا باید خود را برای دنیایی آماده کند که در آن چین درست بیخ گوشش نفس می‌کشد. الگوهای زبانی بزرگ چین بهترین نوع نیستند، اما بسیار ارزان‌تر هستند. مدل QWQ متعلق به علی‌بابا، غول تجارت الکترونیکی، در ماه نوامبر و کمتر از سه ماه پس از بهترین مدل‌های آمریکایی عرضه شد. مدل دیپ ‌سیک (Deep Seek)، ساخت یک بنگاه سرمایه‌گذاری در رتبه هفتم قرار می‌گیرد. ظاهراً برای آموزش این مدل از دو هزار تراشه درجه 2 استفاده شده است، در حالی که مدل متا (Meta) از 16 هزار تراشه درجه یک بهره برد. دیپ سیک در برخی جهات از متا رتبه بهتری دارد. هزینه آموزش هر الگوی زبانی بزرگ آمریکایی ده‌ها میلیون دلار و روبه‌ افزایش است. مالک دیپ سیک می‌گوید که برای آن کمتر از شش میلیون دلار هزینه کرده است.  بنگاه‌های آمریکایی در صورت تمایل می‌توانند از تکنیک‌های دیپ سیک تقلید کنند، چون مدل آن منبع باز است. آموزش کم‌هزینه می‌تواند همزمان با تحول طراحی مدل‌ها این صنعت را دگرگون کند. نمونه‌ای که چین در روز تحلیف معرفی کرد مدل اندیشمند دیپ سیک است که با هدف رقابت با بهترین مدل‌‌های اوپن ای‌آی طراحی شده بود. مدل‌های اندیشمند قبل از پاسخ به سوال با خود گفت‌وگو می‌کند. این تامل کیفیت پاسخ را بالا می‌برد، اما برق بیشتری مصرف می‌کند. هرچه کیفیت برون‌داد بهتر باشد هزینه‌ها بیشتر می‌شوند. در نتیجه، درست همان‌گونه که چین هزینه ساخت مدل‌ها را پایین آورد هزینه‌های حاشیه‌ای پرسش از آنها را بالا می‌برد. اگر این دو روند ادامه یابند اقتصاد صنعت فناوری وارونه خواهد شد. تقلید از یک فناوری بزرگ موجود مانند گوگل در حوزه جست‌وجوی وب و شبکه‌های اجتماعی به سرمایه‌گذاری‌های سنگین و ظرفیت تحمل ضررهای زیاد نیاز داشت اما هزینه به ازای هر جست‌وجو بسیار ناچیز بود. این امر به همراه اثرات شبکه‌ای موجود در بسیاری از فناوری‌های شبکه باعث شد که در این بازارها برندگان صاحب همه چیز شوند. اگر بتوان مدل‌های نسبتاً خوب هوش مصنوعی را با هزینه کم آموزش داد این مدل‌ها به تولید انبوه خواهند رسید، به‌ویژه به این خاطر که بسیاری از کشورها به‌شدت علاقه‌مندند که مدل‌های خودشان را داشته باشند. همچنین، اگر هزینه به ازای هر پرسش بالا باشد کشورها به دنبال مدل‌های دارای اهداف خاص خواهند رفت که با کمترین پرسش بهترین و تخصصی‌ترین پاسخ‌ها را ارائه می‌دهند.  یکی دیگر از پیامدهای پیشرفت چین آن است که آمریکا را با رقابت نامتقارن روبه‌رو می‌کند. اکنون آشکار شده است که چین با استفاده از روش‌هایی مانند ارتقای کارآمدی یا استفاده از کمیت بیشتر برای جبران کیفیت سخت‌افزارها می‌تواند موانعی مانند عدم دسترسی به تراشه‌های برتر را دور بزند. تراشه‌های ساخت داخل چین از جمله تراشه‌های شرکت هواوی روزبه‌روز بهتر می‌شوند. بنگاه فناوری هواوی در یک نسل قبل موفق شد با رویکردهای پویا و ارزان‌قیمت تجهیزات مخابراتی خود را در سطح گسترده عرضه کند. اگر چین همچنان در خط مقدم باقی بماند می‌تواند اولین کشوری باشد که به سمت اَبَرهوش می‌رود. در این صورت چین چیزی بیشتر از منفعت نظامی به دست می‌آورد. در سناریوی ابرهوش پدیده «برنده صاحب همه چیز می‌شود» ناگهان رخ می‌دهد. حتی اگر صنعت فناوری در مسیر امروز خود حرکت کند پذیرش گسترده هوش مصنوعی چینی در سرتاسر جهان نفوذ سیاسی زیادی را برای حزب کمونیست به ارمغان می‌آورد. این امر حداقل به همان اندازه تهدید تبلیغاتی اپلیکیشن چینی تیک‌تاک نگران‌کننده است. تیک‌تاک آینده مبهمی در آمریکا دارد. آقای ترامپ چه کاری باید انجام دهد؟ اقدام او در میزبانی زیرساختار هوش مصنوعی نقطه شروع مناسبی بود. آمریکا باید موانع قانونی پیش‌روی مراکز داده‌ها را بردارد، استخدام مهندسان خارجی را تسهیل کند و با اصلاح فرآیند تدارکات دفاعی پذیرش هوش مصنوعی را سرعت بخشد. برخی بر این عقیده‌اند که او باید ممنوعیت صادرات تراشه را بردارد. دولت بایدن اعتراف کرد که این ممنوعیت نتوانست جلوی پیشرفت هوش مصنوعی چینی را بگیرد. اما نمی‌توان آن را شکست‌خورده دانست. هوش مصنوعی در بدترین شکل می‌تواند همانند سلاح هسته‌ای مرگبار باشد. آمریکا هیچ‌گاه قطعات سلاح هسته‌ای را به دشمنانش نمی‌دهد، حتی اگر آنها راه‌های دیگری برای دستیابی به آن قطعات پیدا کنند. قطعاً اگر هوش مصنوعی چین به بهترین تراشه دسترسی داشته باشد قدرت بیشتری پیدا خواهد کرد. 

از همه مهم‌تر آنکه «قاعده توزیع هوش مصنوعی» آقای بایدن را پس بگیرد. این قاعده بیان می‌کند که کدام کشورها می‌توانند به فناوری آمریکایی دسترسی پیدا کنند. هدف از تنظیم قاعده آن بود که کشورهای دیگر را وادار کند که به زیست‌بوم هوش مصنوعی آمریکا وارد شوند، اما صاحب‌نظران صنعت فناوری می‌گویند این قاعده با افزایش موانع اداری نتیجه عکس می‌دهد. این دیدگاه با هر پیشرفت چین باورپذیرتر می‌شود. آمریکا نباید چنین فرض کند که فناوری‌هایش تنها گزینه موجود برای کشورهایی مانند هند یا اندونزی هستند. برخی پیشگامان فناوری می‌گویند که آمریکا با یک نوآوری دیگر دوباره در خط اول قرار می‌گیرد. شاید این ادعا درست باشد، اما نباید برتری آمریکا را بدیهی تلقی کرد.