حاکمان زمستان در باورهای عامیانه

باورهای عامیانه مردم در مورد زمستان، روایتی جذاب از گذشت زمان و تغییرات فصلی است. این باورها، که ریشه در طبیعت‌گرایی و اعتقادات پیشینیان دارد، به صورت داستان‌ها و افسانه‌هایی در طول نسل‌ها منتقل شده است.

چله بزرگ (1 دی تا 10 بهمن):

آغاز زمستان: چله بزرگ با جشن شب یلدا شروع می‌شود و به مدت 40 روز ادامه می‌یابد.

سرمای شدید: این دوره سردترین و طولانی‌ترین بخش زمستان است و به عنوان نمادی از قدرت طبیعت در نظر گرفته می‌شود.

ناگفته هایی از فرهنگ و سفره شب یلدا | چرا به شب یلدا «شب چله» هم گفته می شود؟

چارچار (7 تا 14 بهمن):

اوج سرما: چهار روز پایانی چله بزرگ و چهار روز ابتدایی چله کوچک، به دلیل سرمای شدید، «چارچار» یا «سرمای پیرزن‌کُش» نامیده می‌شود.

تغییر فصل: این دوره، نشان‌دهنده‌ی گذار از یک فصل به فصل دیگر است و تغییرات آب و هوایی را به خوبی نمایان می‌کند.

جشن سده (10 بهمن):

پایان چله بزرگ: جشن سده در روز دهم بهمن برگزار می‌شود و پایان چله بزرگ و آغاز چله کوچک را جشن می‌گیرد.

نماد نور و روشنایی: آتش سده نمادی از نور و روشنایی است که بر تاریکی و سرما غلبه می‌کند.

چله کوچک (11 تا 30 بهمن):

ادامه سرما: چله کوچک نسبت به چله بزرگ کوتاه‌تر است اما همچنان سرد است.

پسران ننه سرما: در این دوره، داستان‌های مربوط به پسران ننه سرما، اهمن و بهمن، روایت می‌شود که هر کدام به نوبت مسئول ایجاد سرما هستند.

اهمن (1 تا 10 اسفند):

تاجگذاری اهمن: ننه سرما تاج را بر سر اهمن می‌گذارد تا او بتواند سرما و یخبندان را ایجاد کند.

افزایش سرما: با تاج‌گذاری اهمن، سرما شدت می‌گیرد.

بهمن (11 تا 20 اسفند):

تاجگذاری بهمن: بهمن تاج را از اهمن می‌گیرد اما به دلیل نزدیک بودن به بهار، قدرت کمتری دارد.

دم دزدیده: در این دوره، زمین به صورت مخفیانه نفس می‌کشد که به آن «دم دزدیده» می‌گویند.

پایان چله کوچک و آغاز بهار:

نفس آشکار زمین: از 21 اسفند، زمین به صورت آشکار نفس می‌کشد و این نشانه‌ای از پایان زمستان و آغاز بهار است.

سیاه بهار: در این دوره، بارندگی‌های فراوانی رخ می‌دهد که به سیاه بهار معروف است.

سرمای پیرزن: ننه سرما که از نبود پسرانش ناراحت است، خودش برای ایجاد سرما تلاش می‌کند اما موفق نمی‌شود.

آمدن بهار: با آمدن بابانوروز، بهار آغاز می‌شود و ننه سرما مجبور به ترک زمین می‌شود.

نمادها و مفاهیم:

ننه سرما: نماد زمستان و سرما

بابانوروز: نماد بهار و زندگی نو

آتش سده: نماد نور، روشنایی و پیروزی بر تاریکی

تاج: نماد قدرت و مسئولیت

دم دزدیده: نماد آغاز تغییر و تحول

این باورها، علاوه بر اینکه به مردم کمک می‌کردند تا با تغییرات فصلی کنار بیایند، همچنین به عنوان ابزاری برای آموزش مفاهیم اخلاقی و اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گرفت.