پر خرج ترین عروسی ایران در باغ فردوس
باغ فردوس، یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین باغ‌های تهران است که علاوه بر جذابیت‌های طبیعی و فرهنگی خود، میزبان یکی از پرخرج‌ترین و مجلل‌ترین عروسی‌های تاریخ ایران بوده است. این باغ که با نام‌های دیگری همچون باغ موزه فردوس، باغ معیری و موزه سینما شناخته می‌شود، در محله خوش‌آب‌وهوای شمال تهران واقع شده و از مهم‌ترین بناهای فرهنگی و تاریخی پایتخت به‌شمار می‌رود. یکی از معروف‌ترین رویدادهایی که در این باغ برگزار شده، عروسی عصمت‌الدوله، دختر محبوب و نورچشمی ناصرالدین شاه قاجار است که به‌عنوان پرخرج‌ترین جشن ازدواج تاریخ ایران شناخته می‌شود.
نگاهی به عروسی تاریخی عصمت‌الدوله
عصمت‌الدوله، دختر ناصرالدین شاه و یکی از چهره‌های محبوب دربار قاجار، با پسر دوستعلی‌خان معیرالممالک، خزانه‌دار سلطنتی، ازدواج کرد. این ازدواج، به دلایل مختلفی همچون اهمیت خانواده‌های طرفین و علاقه ناصرالدین شاه به دخترش، به یکی از باشکوه‌ترین و پرهزینه‌ترین مراسم‌های تاریخ ایران تبدیل شد. به‌گفته مورخان، جشن عروسی عصمت‌الدوله به مدت ده روز ادامه داشت و در طول این مدت، مهمانان بسیاری از کشورهای مختلف جهان در مراسم شرکت کردند.این مراسم نه‌تنها به دلیل حضور مهمانان بین‌المللی و تجملات بی‌پایان آن شهرت دارد، بلکه به واسطه برگزاری جشن‌هایی بزرگ و پرشکوه در نقاط مختلف تهران نیز در یادها ماندگار شده است. به دستور ناصرالدین شاه، در جای‌جای پایتخت، جشن‌هایی مفصل برگزار شد تا همه مردم، از رعیت گرفته تا درباریان، در شادی ازدواج شاهزاده قاجار شریک باشند. این گونه بود که شادی این رویداد تاریخی به تمام اقشار جامعه منتقل شد و خاطره آن تا سال‌ها بر زبان مردم جاری بود.
سیروس سعدوندیان» از زبان یکی از ندیمه‌های حرمسرا در کتاب «خاطرات مونس‌الدوله» درباره این عروسی اینطور نوشته: «عصمت‌الدوله ده سال بیشتر نداشت که دوستعلی خان معیرالممالک او را برای پسر ۱۰ساله خود امیر دوست‌محمدخان از شاه خواستگاری کرد، پاسخ شاه مثبت بود. دوستعلی خان در ۱۲۸۳ قمری مراسم عروسی مجللی برپا کرد و هفت شبانه‌روز و به قولی ۱۰ شبانه‌روز جشن گرفت. جشن عروسی‌ای بی‌نظیر که تا مدت‌ها زبانزد مردم بود و حکایت آن برای نسل‌های بعد نقل می‌شد. معیرالممالک میوه‌های باغ خود از قبیل آلبالو، گیلاس و گوجه را نُقل گرفته، مسیر عروس از خانه پدر به خانه شوهر را با فرش و از در خانه شوهر تا اندرون را با طاقه شال‌های گرانبها مفروش، در هر دو طرف مسیر نوازندگانی از کشمیر و افغانستان گماشت و بر سر عروس خود مروارید و نگین‌های جواهر شاباش کرد.»
جالب است بدانید مهریه عروس‌خانم ملک حسین‌آباد بود که به همین مناسبت «مهرآباد» نام گرفت. عروسی در باغ فردوس برگزار شد و شاه این باغ را بابت هدیه عروسی به دخترش پیشکش کرد. در برخی اسناد آمده پدر داماد که به خاطر این وصلت از فرط شادی سر از پا نمی‌شناخت، علاوه بر ملک حسن‌آباد، ۵ میلیون سکه طلا مهریه عروسش کرد.ندیمه حرمسرا در ادامه نقل کرده: «شبی که می‌خواستند عروس را از قصر سلطنت به باغ داماد ببرند، از فیلخانه دولتی یک فیل بزرگ آوردند و روپوش مرواریددوزی روی فیل انداختند و حجله مرصعی نیز روی گرده‌اش قرار دادند. قرار شد عروس را سوار فیل کنند، اما عصمت‌الدوله که ۱۰ سال بیشتر نداشت، می‌ترسید سوار فیل شود. عاقبت پدر داماد آمد مقابل ناصرالدین شاه تعظیم کرد و گفت «اگر اجازه بفرمایید اول من سوار بشوم، بعد عصمت‌الدوله را سوار کنند تا ترس او بریزد.» ناصرالدین شاه گفت «خیلی خوب عروس‌ات را سوار کن...»
عروسی افسانه‌ای به روایت خارجی‌ها
«کارلاسرنا»، جهانگرد ایتالیایی، که در دوره ناصرالدین شاه به ایران سفر کرده بود، درباره عروسی افسانه‌ای عصمت‌الدوله، دختر محبوب ناصرالدین‌شاه، چنین می‌نویسد: «این شاهزاده‌خانم که «عصمت‌الدوله» نامیده می‌شود با پسر «دوستعلی‌خان معیرالممالک» که در آن زمان، شغل خزانه‌داری را بر عهده داشت و یکی از مردان محترم کشور و صاحب فضایل زیاد بود، ازدواج کرد. پدر داماد، چون شخصیت بسیار متمول و سخت دست و دلبازی بود، خواست افسانه جلال و شکوه مراسم ازدواج پسرش با دختر محبوب شاه را زبانزد همگان سازد و تمامی هزینه جشن عروسی را هم از جیب پر فتوت خود پرداخت.»
به گفته این جهانگرد، به مناسبت این عروسی در همه جای تهران چندین جشن باشکوه برگزار شد و همه مردم تهران در این جشن‌ها شرکت کردند: «نه تنها اشراف و ثروتمندان تهران برای حضور در جشن‌ها دعوت شده بودند، بلکه آدم‌های ندار و حتی سربازان ساخلوی تهران نیز در ضیافت‌های عمومی که در محلات مختلف بر پا شده بود، به ترتیبی شرکت داشتند.»
کرلاسرنا همچنین درباره مرکب عروس برای رفتن به به خانه بخت می‌نویسد: «بالاخره شب، بعد از غروب آفتاب، فیل سفیدی که هودج زیبایی بر پشت آن گذاشته بودند، برای بردن عروس به اتاق حجله، در مقابل درِ قصر توقف کرد. ناصرالدین شاه که می‌ترسید فیل، چموشی کند، از دوستعلی‌خان خواست وی نیز کنار دست فیلبان بنشیند. تعداد کثیری به عنوان همراهان عروس به راه افتادند. تمامی بزرگان پایتخت علاقه داشتند که دختر شاه را تا خانه بخت بدرقه کنند. مسافت بین قصر تا خانه داماد، همه جا چراغانی شده بود. سربازان ساخلوی شهر، همه مسلح بودند. هر سربازی در لوله تفنگ خود، شمع روشن حمل می‌کرد. دیوار‌های شهر با پارچه‌های گرانقیمت و شال‌های کشمیری تزیین شده بود و از قصر تا خانه داماد، زیر پای عروس، قالی‌های گرانبها گسترده بودند.»
توصیف مراسم و جزئیات باشکوه آن
این مراسم عروسی به قدری باشکوه بود که به‌عنوان یک رویداد افسانه‌ای در تاریخ ایران از آن یاد می‌شود. باغ فردوس که میزبان اصلی این عروسی بود، با تزئینات باشکوه و نورپردازی‌های خاص، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کرد. خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های متنوع، موزیک‌های شاد و حضور نوازندگان برجسته، بخشی از جلوه‌های این جشن باشکوه بودند. لباس‌های فاخر، جواهرات گرانبها و انواع سوغاتی‌های گرانقیمت برای مهمانان از دیگر ویژگی‌های برجسته این مراسم بود.
توصیف مراسم و جزئیات باشکوه آن
این مراسم عروسی به قدری باشکوه بود که به‌عنوان یک رویداد افسانه‌ای در تاریخ ایران از آن یاد می‌شود. باغ فردوس که میزبان اصلی این عروسی بود، با تزئینات باشکوه و نورپردازی‌های خاص، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کرد. خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های متنوع، موزیک‌های شاد و حضور نوازندگان برجسته، بخشی از جلوه‌های این جشن باشکوه بودند. لباس‌های فاخر، جواهرات گرانبها و انواع سوغاتی‌های گرانقیمت برای مهمانان از دیگر ویژگی‌های برجسته این مراسم بود.
برگزاری مراسم عروسی عصمت‌الدوله، یکی از نشانه‌های قدرت و تجملات دربار قاجار و ناصرالدین شاه به‌شمار می‌آید. او با برگزاری این جشن، نه تنها جایگاه خانواده خود را به رخ کشید، بلکه خواست تا به جهانیان نشان دهد که ایران به‌عنوان یک کشور بزرگ و بافرهنگ، از شکوه و عظمت خاصی برخوردار است.
یادگار جاودانه در تاریخ ایران
جشن ازدواج عصمت‌الدوله به قدری چشمگیر و استثنایی بود که خاطره آن برای سال‌های زیادی در اذهان مردم و مهمانان باقی ماند و مانند یک افسانه سینه به سینه میان نسل‌ها نقل شد. این عروسی، نه تنها به‌عنوان یک مراسم سلطنتی، بلکه به‌عنوان نمادی از تجملات و شکوه دربار قاجار در تاریخ ایران ماندگار شده است.
باغ فردوس که امروزه به‌عنوان موزه سینما فعالیت می‌کند، همچنان بخشی از تاریخ پرشکوه خود را حفظ کرده و به یکی از مقاصد گردشگری مهم تهران تبدیل شده است. بازدید از این باغ و آشنایی با تاریخچه مراسم‌های مهمی چون عروسی عصمت‌الدوله، می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران بسیار جذاب باشد.
دیدگاه تان را بنویسید