به سوی آینده؛ برنامه عربستان برای تبدیل شدن به پایتخت هوش مصنوعی

عربستان سعودی یک صندوق ۱۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری روی فناوری هوش مصنوعی ایجاد کرده و تمام تلاش خود را می‌کند تا با جذب همکاری بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری دنیا و سیلیکون‌ولی، برنامه «به‌ سوی آینده» خود را عملی کند.

همکاری‌هایی که تنها یکی از آنها، مشارکتی با اندریسن هوروویتز (Andreessen Horowitz) – از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران سیلیکون‌ولی – به ارزش ۴۰ میلیارد دلار است! البته دولت اعلام کرده که یک سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری روی یکی از شتاب‌دهنده‌های استارتاپی الهام گرفته‌شده از سیلیکون‌ولی نیز خواهد داشت.

همه این تلاش‌ها در راستای تبدیل عربستان به پایتخت هوش مصنوعی، از برنامه‌ریزی‌های محمد بن سلمان در سال ۲۰۱۶ میلادی سرچشمه می‌گیرد که با عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» شناخته می‌شود.

ایجاد تنوع در اقتصادی که متکی به نفت بود

عربستان سعودی طی این سال‌ها تمام تلاش خود را کرده تا اقتصاد متکی بر نفت خود را تنوع ببخشد و در زمینه‌های دیگری همچون فناوری، گردشگری، ورزش و فرهنگ نیز پیشقدم باشد. از مصادیق بارز این چشم‌انداز هم سرمایه‌گذاری هنگفت ۲۰۰ میلیون دلاری عربستان روی کریستیانو رونالدو، فوق ستاره فوتبال، یا برنامه‌ریزی برای ساخت یک آسمان‌خراش ۱۰۰ مایلی در دل صحراست.

برای صنعت فناوری، عربستان مدت‌هاست که یک منبع تأمین مالی غنی و مشتاق است. با این حال، اکنون این‌طور به نظر می‌رسد که پادشاهی این اقلیم سعی دارد سرمایه را به سمت تقویت فناوری داخلی سوق دهد و از شرکت‌های بزرگ فناوری نیز دعوت می‌کند که اگر دنبال پول هستند، آن هم پول زیاد، وارد این کشور شده و در آن ریشه بدوانند.

شاید اگر برنامه‌های فناوری و هوش مصنوعی عربستان، آن‌طور که برنامه‌ریزی شده است پیش برود، به‌زودی این کشور را در زمره اقتصادهای موفقی همچون ایالات متحده آمریکا، چین و فرانسه ببینیم؛ اقتصادهایی که توانسته‌اند گام‌هایی اساسی در حوزه هوش مصنوعی مولد بردارند.

البته، تأثیر فعالیت‌ها و پیشرفت‌های امارات متحده عربی در حوزه فناوری طی چند سال اخیر را، نباید روی انگیزه عربستان دست کم گرفت.

سازمان داده و هوش مصنوعی عربستان

یکی از مهم‌ترین اقدامات عربستان سعودی برای اینکه به چشم‌انداز فناوری و هوش مصنوعی خود برای سال ۲۰۳۰ جامه عمل بپوشاند، تأسیس سازمان داده و هوش مصنوعی عربستان (SDAIA) بوده است؛ اکوسیستمی متشکل از نهادهای دولتی و بخش خصوصی، که سعی دارد کشور را به یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی تبدیل کند.

اولین دستاورد این سازمان، راه‌اندازی زیرساخت ابری ملی و بانک داده ملی عربستان سعودی با همکاری اکسنچر (Accenture) بوده است. ضمن اینکه سازمان سعی کرده برای ایجاد برنامه‌های آموزشی و بورسیه‌ها نیز با طیف گسترده‌ای از مؤسسات آکادمیک پیشرو در سطح جهانی همکاری کند و بیش از ۴۵ هزار متخصص را تحویل اکوسیستم دهد.

در میان انبوه این تلاش‌ها، برنامه‌ریزی برای آموزش حرفه‌ای ۲۵ هزار زن طی پنج سال آینده نیز به چشم می‌خورد که در نوع خود بی‌سابقه و ستودنی است.

امروز بانک ملی داده عربستان به بیش از ۲۰۰ سیستم کلیدی دولتی متصل است. راه‌اندازی پلتفرم تجزیه و تحلیل استشراف (Estishraf) دستاورد مهمی بوده که در سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۸۵ نهاد دولتی را تحت پوشش قرار داده و بالغ بر ۵۰ میلیارد ریال عربستان آورده تخمینی داشته است.

و اما جدیدترین رویکرد عربستان برای تبدیل به یک انویدیا (Nvidia) یا اوپن ای‌آی (OpenAI) دیگر، همکاری 40 میلیارد دلاری احتمالی آن با اندریسن هوروویتز است.

در بحبوحه جنون جهانی پیرامون هوش مصنوعی، شرکت‌ها و دولت‌های بسیاری در تلاش‌اند تا وارد این حوزه شوند یا جای پای خود را در آن محکم‌تر کنند و صندوق سرمایه‌گذاری عربستان سعودی نیز که با کمک بانک‌های وال‌استریت جان گرفته، یکی از قدرتمندترین‌ها و آخرین‌ها در این زمینه است.

فعالیت عربستان در حوزه هوش مصنوعی به روایت آمار

ارزش بازار هوش مصنوعی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به ۳.۱۱ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود که بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۰ میلادی، خودش را به ۴۲.۶ درصد نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) برساند.

بخش قابل توجهی از رشد بازار، مربوط به سرمایه‌گذاری‌های عمیق عربستان روی چت‌بات‌های هوش مصنوعی (NLP) خواهد بود و با توجه به اقبال فزاینده کاربران از این فناوری‌ در خاورمیانه، می‌توان انتظار داشت که عربستان سعودی در منطقه پیشتاز باشد.

افزایش نفوذ شبکه‌های 5G از یک‌سو و افزایش سریع شهرنشینی از سوی دیگر، ازجمله موتورهای محرک هوش مصنوعی در عربستان سعودی هستند و به احتمال زیاد، مراقبت‌های بهداشتی و خرده‌فروشی مهم‌ترین بخش‌هایی خواهند بود که برای استفاده از دستاوردهای نوین مبتنی بر هوش مصنوعی متقاضی خواهند شد.

البته خودرو و لجستیک، نفت‌وگاز، تبلیغات و رسانه و همین‌طور تولید نیز قرار است حجم بالایی از تقاضا را به سمت هوش مصنوعی و دستاوردهای آن روانه کنند که سهم هر یک را می‌توانید در سال ۲۰۳۰ در تصویر زیر مشاهده کنید:

کلیدی‌ترین شرکت‌های هوش مصنوعی عربستان سعودی

برخی از شرکت‌هایی که بیشتر از بقیه سعی دارند به توسعه برنامه‌های هوش مصنوعی عربستان سعودی بپیوندند شامل موارد زیر هستند:

• آمازون (Amazon)
• گوگل ال‌ال‌سی (Google LLC)
• آی‌بی‌ام (IBM)
• بایدو (Baidu) و…

بد نیست چند نمونه‌ از تلاش‌های این شرکت‌ها در سال جاری را مرور کنیم:

• مارس ۲۰۲۴: شرکت آی‌بی‌ام اعلام کرد قصد دارد ۲۰۰ میلیون دلار در زیرساخت‌ها و آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی عربستان سرمایه‌گذاری کند.
• مارس ۲۰۲۴: سرویس‌های وب آمازون (AWS) از برنامه‌های خود برای تزریق ۵.۳ میلیارد دلار سرمایه به مراکز داده عربستان سعودی تا سال ۲۰۲۶ در کنار مایکروسافت و آلفابت خبر دادند.

این تنها گوشه‌ای از برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی است که تنها محدود به همین چند ماه می‌شود. مثلاً گوگل‌کلاود (Google Cloud) مرکز توسعه هوش مصنوعی خود در عربستان سعودی را در نوامبر ۲۰۲۲ راه‌اندازی کرده و همچنین یکسری دوره‌های حرفه‌ای هوش مصنوعی مولد را نیز برگزار می‌کند.

ضمن اینکه در کنار غول‌های فناوری و شرکت‌های مطرح دنیا، استارتاپ‌های کوچک و خوش‌ذوق نیز سعی دارند وارد این حیطه شوند.

به‌عنوان مثال، در مارس ۲۰۲۴ وزارت سرمایه‌گذاری عربستان سعودی (MISA) با ریزالو ای‌آی لیمیتد (Rezolve AI Limited) برای راه‌اندازی یک مرکز توسعه هوش مصنوعی توافق کرده‌اند، یا در فوریه امسال نیز شرکت نیبل (Nybl) اعلام کرده که با شرکت باسراه (Basserah) ادغام می‌شود تا یک پایپ‌لاین داده هوش مصنوعی را راه‌اندازی کنند.