کلاف سردرگم اقتصاد ایران در یک قاب | سخنرانی دکتر فرهاد نیلی

خدمات مشاور کسب‌وکار پراستفاده‌ترین خدمت حرفه‌ای برای مدیران عامل است

مدیران عامل از روش‌ها و خدمات مختلفی برای توسعه فردی و رشد کسب‌وکاری خود بهره می‌برند. بهره‌گیری از کوچ و مشاور کسب‌وکار، استفاده از خدمات ورزشی و تناسب اندام، خدمات روانشناسی و مشاور سلامت و تغذیه از موضوعاتی هستند که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

از بین ۶۲۲ مدیرعامل شرکت‌کننده در پرسشنامه، ۴۳ درصد در حال حاضر از خدمات مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های مختلف استفاده می‌کنند. همچنین ۲۸ درصد از مدیران عامل از خدمات ورزشی منظم بهره می‌برند.

۲۲ درصد از مدیران عامل از خدمات کوچ فردی استفاده می‌کنند. شایان ذکر است که ۲۰ درصد از مدیران از خدمات روانشناسی و روانکاوی استفاده می‌کنند.

تنها ۱۴ درصد از مدیران عامل از مشاور سلامت و تغذیه به صورت منظم استفاده می‌کنند.

۲۹ درصد از مدیران حاضر در این پیمایش از هیچ‌یک از خدمات حرفه‌ای رایج به صورت منظم استفاده نمی‌کنند.

مقایسه میزان استفاده مدیران عامل از خدمات حرفه‌ای به صورت منظم
(انتخاب به صورت چند گزینه)

سوال در پرسشنامه: در سال ۱۴۰۲ از کدام خدمات زیر به صورت منظم استفاده کردید؟
این سوال در پرسشنامه اجباری و و انتخاب نامحدود گزینه امکان‌پذیر بوده است.
– پاسخ به این سوال در پرسشنامه اجباری بوده و انتخاب به صورت چندگزینه‌ای است. به علت اینکه فرد محدودیتی در انتخاب تعداد گزینه نداشته است، مجموع درصد انتخاب گزینه‌ها از ۱۰۰ درصد بیشتر خواهد بود.

منبع: تحلیل ایلیا ۱۴۰۳

۴۴ درصد از مدیران عامل با مشکل کمبود نقدینگی برای توسعه چندبرابری کسب‌وکار فعلی خود، مواجهه هستند

مشکل کمبود نقدینگی در سازمان‌ها را در سطوح مختلف می‌توان تعریف کرد. سطح اول مشکل کمبود نقدینگی برای پوشش هزینه‌های عملیاتی است که ۳۳ درصد از مدیران عامل جنس مشکل خود را از این نوع بیان کرده‌اند.

در سطح بعدی ۲۵ درصد از مدیران عامل عنوان کرده‌اند با مشکل بهبود در عملیات و بهره‌وری سازمان به دلیل کمبود نقدینگی مواجهه هستند.

در نهایت ۴۴ درصد از مدیران عامل برای توسعه چندبرابری کسب‌وکار فعلی خود با مشکل نقدینگی روبه‌رو هستند که پرتکرارترین مشکل نیز بوده است.

در این میان ۳۸ درصد از مدیران عامل بیان کرده‌اند که مشکل کمبود نقدینگی برای عملیاتی کردن ایده جدید دارند.

با این حال ۱۰ درصد از مدیران عامل بیان کردند در سازمان خود مشکل نقدینگی ندارند.

وضعیت مشکل کمبود نقدینگی در سازمان‌ها

سوال در پرسشنامه: مشکل نقدینگی سازمان شما به کدام یک از گزینه‌های زیر نزدیک‌تر است؟
– پاسخ به این سوال در پرسشنامه اجباری بوده و انتخاب به صورت چندگزینه‌ای است. به علت اینکه فرد مجاز به انتخاب حداکثر دو گزینه بوده است، مجموع درصد انتخاب گزینه‌ها از 100 درصد بیشتر خواهد بود.

منبع: تحلیل ایلیا ۱۴۰۳

مهم‌ترین ذی‌نفعان در تصمیمات استراتژیک شرکت‌ها به ترتیب مشتریان و کارکنان سازمان‌ها هستند

به صورت کلی، مهم‌ترین ذی‌نفعان در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک سازمان‌ها، دو دسته مشتریان و کارکنان سازمان هستند. در گام بعد دو ذی‌نفع جامعه و اکوسیستم‌ صنعت هر شرکت قرار گرفته‌اند.

کم‌ترین توجه شرکت‌ها در تصمیم‌گیری‌ها به دولت است.

در همین راستا، طبق آخرین گزارش مدیران عامل PwC، ۹۱ درصد از شرکت‌ها اقداماتی برای بهبود در مصرف انرژی انجام داده‌اند و یا برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند و ۱۰ درصد به اهداف خود رسیده‌اند.

۸۱ درصد از شرکت‌ها در زمینه ارائه خدمات یا محصولات یا تکنولوژی‌های سازگار با محیط‌زیست اقداماتی انجام داده‌اند و یا برای آن برنامه‌ریزی کرده‌‌اند و ۷ درصد نیز به اهداف خود رسیده‌اند۱.

میزان در نظر گرفتن منافع ذی‌نفعان مختلف در تصمیم‌گیری‌ها و استراتژی‌های کلان سازمان

سوال در پرسشنامه: به عنوان مدیرعامل به چه میزان در تصمیم‌گیری‌ها و استراتژی‌های کلان سازمان خود، منفعت و بهبود شرایط سایر ذی‌نفعان را لحاظ می‌کنید؟ 
– پاسخ به این سوال در پرسشنامه اجباری بوده و فرد می‌بایست پاسخ خود را از میان طیف لیکرت ۵ گزینه‌ای انتخاب کند.
– به دلیل رند کردن اعداد، ممکن است مجموع درصدهای هر سطر ۱۰۰% نشود.

منبع: تحلیل ایلیا ۱۴۰۳

۴۰ درصد از مدیران عامل آشنایی زیادی با مفاهیم و کاربردهای فناوری‌های دیجیتال تحول آفرین دارند

در دنیای امروز، فناوری‌های دیجیتال به سرعت در حال تحول و پیشرفت هستند و این امر، بر تمامی ابعاد زندگی بشر، از جمله دنیای کسب‌وکار، تاثیرات عمیقی گذاشته است. در این میان، مدیران عامل به عنوان رهبران سازمان‌ها، نقشی کلیدی در هدایت و رهبری این تحولات دارند.

آشنایی با مفاهیم و کاربردهای فناوری های دیجیتال تحول‌آفرین، یک ضرورت برای مدیران عامل در دنیای امروز است. مدیران عاملی که در این زمینه پیشرو باشند، می‌توانند سازمان خود را به سوی موفقیت در آینده رهنمون شوند.

بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل پرسشنامه،  ۴۰ درصد از مدیران آشنایی زیادی با مفاهیم و کاربردهای فناوری‌های دیجیتال تحول آفرین دارند.

 از طرف دیگر ۱۹ درصد از مدیران عامل با مفاهیم تحول دیجیتال آشنایی کمی دارند. این موضوع می‌تواند برای سازمان‌های آن‌ها چالش‌برانگیز باشد، زیرا تحول دیجیتال به طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک ضرورت برای کسب‌وکارها است.

میزان آشنایی با مفاهیم و کاربردهای فناوری‌های دیجیتال تحول‌آفرین (مانند هوش مصنوعی و واقعیت مجازی)

سوال در پرسشنامه: به چه میزان با مفاهیم و کاربردهای فناوری‌های دیجیتال تحول‌آفرین (مانند هوش مصنوعی و واقعیت مجازی) آشنا هستید؟
– پاسخ به این سوال در پرسشنامه اجباری بوده و فرد می‌بایست پاسخ خود را از میان طیف لیکرت ۵ گزینه‌ای انتخاب کند.

منبع: تحلیل ایلیا ۱۴۰۳

۱۲ درصد از مدیران عامل ارزش‌های حاصل از پیاده‌سازی تحول دیجیتال را شناسایی و تحلیل کرده‌اند

هدف از تحول دیجیتال صرفاً دیجیتالی کردن سازمان نیست، بلکه خلق ارزش برای کسب‌وکار از طریق این فرآیند است. برای نیل به این هدف، سازمان به یک نقشه راه مدون نیاز دارد.

پاسخ مدیران عامل نشان می‌دهد که ۱۲ درصد از آن‌ها، علاوه بر اجرای تحول دیجیتال مبتنی بر استراتژی، به شناسایی و تحلیل ارزش‌های حاصل از آن نیز می‌پردازند. این آمار در مقایسه با سال گذشته ۹ درصد کاهش یافته است.

21 درصد از مدیران عامل نقشه راه تحول دیجیتال برای سازمان خود تدوین کرده‌اند و اقداماتی نظام‌مند در راستای نقشه راه تدوین شده انجام داده‌اند.

در این میان ۴۰ درصد از مدیران عامل بیان کرده‌اند که در راستای پیاده‌سازی تحول دیجیتال اقداماتی به صورت غیرنظام‌مند انجام داده‌اند. این عدد در سال گذشته ۳۱ درصد بوده است.

۸ درصد از مدیران عامل بر این باورند که کسب‌وکارشان نیازی به پیاده‌سازی تحول دیجیتال ندارد و در واقع سازمان به ضرورت آن پی نبرده است. این عدد نسبت به سال ۱۴۰۱، ۳ درصد افزایش داشته است.

در مجموع با وجود اینکه در سال ۱۴۰۲ شاهد افزایش توجه به ضرورت پیاده‌سازی فناوری‌های دیجیتال تحول‌آفرین در بین مدیران عامل هستیم، اما آمارها نشان می‌دهد که هنوز چالش‌های زیادی در مسیر پیاده‌سازی موفق این فناوری‌ها در سازمان‌ها وجود دارد.

وضعیت اجرای تحول دیجیتال در سازمان‌ها

سوال در پرسشنامه: وضعیت اجرای فناوری‌های دیجیتال تحول‌آفرین در سازمان شما چگونه است؟
– پاسخ به این سوال در پرسشنامه اجباری بوده است.

– تعداد نمونه: گزارش دوم: ۳۰۰، گزارش سوم: ۶۲۲

منبع: تحلیل ایلیا ۱۴۰۳

چالش اول: کمبود و تامین نقدینگی

شرح نتایج: نتایج نشان می‌دهد که کمبود نقدینگی با سهم بیش از ۳۶ درصدی، در لیست مهم‌ترین مشکلات مدیران قرار دارد. مشکل کمبود نقدینگی در سازمان‌ها در سطوح مختلف تعریف می‌شود. ۴۴ درصد از مدیران عامل مسئله نقدینگی خود را از جنس کمبود برای توسعه چندبرابری کسب‌وکار فعلی خود عنوان کرده‌اند. در صورتی‌که ۱۰ درصد از مدیران بیان کرده‌اند هیچ‌گونه مشکل نقدینگی در سازمان خود ندارند.

همچنین مدیران عامل با توجه به نوع مشکل و توانمندی‌های خود، از راهکارهای مختلفی برای غلبه بر این چالش بهره می‌گیرند. ۴۴ درصد از مدیران کاهش هزینه‌های عملیاتی و گرفتن وام از سیستم بانکی را به عنوان راه‌حل در شرایط مواجهه با مشکل اعلام کرده‌اند.

با توجه به دغدغه کمبود نقدینگی و همچنین مشکلات عدم ثبات اقتصادی که مدیران عامل در این گزارش بیان کرده‌اند، چه راهکارهایی قابل بررسی و اجرا است؟

اقدامات پیشنهادی:

۱) تامین مالی
همانطور که در گزارش مشخص است، شاید جدی‌ترین مسئله برای کسب‌وکارها در سال پیش‌رو تامین مالی برای مدیریت کردن جریان نقدینگی شرکت باشد. سازمان‌های متعددی مسئله نقدینگی را مسئله‌ای جدی برای رشد سازمان و اجرایی کردن ایده‌های جدید می‌بینند و حتی مسئله‌ای برای پوشش هزینه‌های جاری. از طرف دیگر امکان تامین مالی در کسب‌وکارها محدود شده است و مشاهده‌ها نشان می‌دهد تامین مالی از طریق وام بانکی دشوارتر و محدودتر از گذشته شده است. بنابراین لازم است که شرکت‌ها سایر روش‌های تامین مالی را بررسی و به کار بگیرند. در ادامه مروری بر روش‌های متعدد تامین مالی ارائه می‌شود.

تامین مالی از سوی طرف‌های تجاری یکی از روش‌های تامین مالی است. به این صورت که بتوان محصولات را پیش‌فروش کرد و یا پرداخت وجه به تامین‌کنندگان را در زمان‌های طولانی‌تری انجام داد. اگر چه این راهکار کارآمدی است اما به نظر نمی‌رسد در حال حاضر برای شرکت‌های زیادی قابلیت استفاده داشته باشد؛ گرچه ارزش فکر کردن و برنامه‌ریزی را دارد.

راه‌حل دیگر تامین مالی استفاده از قرض‌دهندگان است. به طور سنتی تسهیلات بانکی یکی از روش‌های مناسب است که پیش‌بینی می‌شود در سال جدید محدودتر شود. در این میان شاید برای سال آینده روش‌های انتشار اوراق بدهی و یا تامین مالی جمعی (Crowdfunding) روش‌های پرکاربردتری باشند. ضمن اینکه استقراض خصوصی نیز می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد.

دسته سوم روش‌های تامین مالی، افزایش سرمایه، جذب سرمایه‌گذار جدید و مشارکت خاص (Joint Venture) هستند. با توجه به شرایط اقتصادی در ایران (جریان مخالف)، مشارکت خاص می‌تواند ریسک‌ها و هزینه‌های دو طرف را کاهش داده و به این شکل به تامین مالی کمک کند. بنابراین توصیه می‌شود که کسب‌وکارها چه در صنعت خودشان و چه در اطراف صنعت (تامین‌کنندگان، مشتریان و …) به دنبال فرصت‌های همکاری مشترک باشند.

۲) مدیریت هزینه
در شرایطی که کسب‌وکارها با کوچک شدن بازارها و کاهش تقاضا در سمت مشتریان مواجه هستند، سازمان باید بداند که برای بقا یا رشد چه هزینه‌هایی را به چه دلیلی و چگونه به طور موثر حذف کند. به عبارت دیگر کاهش هزینه، همسو کردن هزینه‌ها با استراتژی سازمان است. سازمان در گام اول لازم است که استراتژی شفافی برای کسب‌وکار خود داشته باشد و بداند که چگونه می‌خواهد درآمد کسب کند و سپس ساختار هزینه‌ها را بر استراتژی منطبق نماید (مثلا همسو کردن پاداش‌ها و هزینه حقوق و دستمزد با استراتژی) و سایر هزینه‌ها را بی‌رحمانه حذف کند.

در خصوص هزینه‌های عملیاتی نیز راه‌حل‌های افزایش بهره‌وری، مانند استانداردسازی و اتوماتیک کردن فرایند‌ها و افزایش چابکی سازمانی لازم است که مورد توجه قرار بگیرند. روش‌های نوآورانه‌ای مانند به کارگیری فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی و یا حتی تغییر در مدل کسب و کار و اجرای پروژه‌های تحول دیجیتال می‌توانند به کاهش هزینه‌ها و ایجاد قابلیت‌های سازمانی کمک کنند.

چالش دوم: جذب و نگهداشت منابع انسانی

شرح نتایج: جذب و نگهداشت همکاران متخصص و با عملکرد بالا از یک طرف روز به روز دشوارتر شده و از طرف دیگر عامل بسیار تعیین کننده‌ای در سرنوشت شرکت‌ها محسوب می‌شود. نتایج گزارش نشان می‌دهد این مسئله‌ یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سازمان‌ها در سال ۱۴۰۲ بوده است. ۳۶ درصد از مدیران عامل از مشکلات منابع انسانی به عنوان مهم‌ترین چالش پیشِ‌روی سازمان خود نام برده‌اند. از طرف دیگر کمبود نیروی انسانی در سطوح مختلف، حفظ انگیزه همکاران در سازمان و خروج نیروهای توانمند ناشی از مهاجرت جز ۱۰ دغدغه اصلی مدیران عامل در سال ۱۴۰۲ بوده است که نشان از نقش پررنگ منابع انسانی در نگرانی‌های مدیران عامل و سازمان‌ها دارد و بهبود این موضوع می‌تواند منجر به آزاد شدن فکر مدیران عامل و پرداختن به مسائل بیزنسی و استراتژیک ‌گردد. اکنون سوال اینجاست که چه مکانیزم‌ها و فرایندهایی در این حوزه قابل اجرا است؟

اقدامات پیشنهادی:

۱) اولویت نحوه پرداخت بر میزان پرداخت:
در شرایط اقتصادی فعلی پرداخت‌های بالا در جذب و ماندگاری افراد موثر است. اما تجربه نشان می‌دهد که نحوه پرداخت مهم‌تر از میزان پرداخت بر انگیزه کارکنان اثر می‌گذارد. به عنوان مثال پرداخت‌های سابقه محور و مدرک محور در شرکت‌ها انگیزه افراد توانمند را کاهش می‌دهد.

۲) بهبود سیستم‌های مدیریت عملکرد:
مسئله دیگر در جذب و نگهداشت این است که سیستم‌های مدیریت عملکرد دقیق ارزیابی نمی‌کنند و مدیران به همه کارکنان خود نمره‌های مساوی یا حداکثر می‌دهند و این باعث نارضایتی افراد با عملکرد بالا می‌شود. هر سیستمی که به کار برده شود، منجر به نارضایتی بخشی از افراد خواهد شد اما سیستمی که در سطح فردی، تیمی و شرکتی دقیق عمل نمی‌کند، منجر به نارضایتی بهترین‌ها می‌شود؛ در صورتیکه لازم است سیستم موجب نارضایتی افراد با عملکرد پایین باشد.

۳) اهمیت سیستم‌های غیرمالی و معنوی:
سیستم‌های غیرمالی و معنوی مثل قدردانی مدیران و اعطای نشان‌های افتخاری در دلبستگی سازمانی افراد بسیار موثر هستند. به عبارت دیگر سازمان می‌تواند سه گونه ارتقاء داشته باشد: عمودی، افقی و افتخاری. سازمان‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی یکسری رویدادها بر این اساس، برند کارفرمایی خود را ارتقاء دهند. البته باید توجه داشته باشند که برند کارفرمایی سازمان منعکس‌کننده واقعیت‌های داخلی سازمان بوده و از شوآف به دور باشد.

۴) ایجاد فرصت توسعه و یادگیری:
نسل‌های جوان‌تر به یادگیری و رشد بسیار اهمیت می‌دهند. بنابراین سازمانی که بتواند فرصت‌های توسعه‌ای از قبیل کار چالشی و معنادار، برگزاری دوره‌های آموزشی، اختصاص بودجه آموزشی به افراد و … را انجام دهد در جذب و نگهداری موفق‌تر خواهد بود.

۵) ایجاد برنامه‌های جانشین‌پروری
در نهایت برای افراد با استعداد مهم است که مسیر آینده خود را بدانند. برنامه‌های جانشین‌پروری می‌تواند آینده حضور در شرکت را برای کارکنان با عملکرد بالا روشن کند و به آن‌ها نشان دهد که سازمان برای آن‌ها برنامه مشخصی دارد و آن‌ها می‌توانند با ماندن در شرکت از لحاظ یادگیری، تاثیرگذاری و درآمد رشد کنند.

۶) روابط میان همکاران
روابط میان همکاران و بخصوص رابطه فرد با مدیر مستقیم خود نیز تاثیر قابل توجهی در رضایت و ماندگاری افراد به خصوص در تعامل با نسل جدید دارد. پیشنهاد می‌شود شرکت‌ها در زمینه ارتقای فرهنگ و مهارت‌های دیالوگ و درک متقابل سرمایه‌گذاری کنند. به‌ویژه مهارت‌های رهبری و مربی‌گری مدیران تاثیر مستقیمی بر انگیزه و حمایت ادراک شده افراد در سازمان دارد.

چالش سوم: کمبود تقاضا و کوچک شدن بازار

شرح نتایج: کمبود تقاضا و کوچک شدن بازار به عنوان یکی از چالش‌های اساسی در کشور مطرح است. به صورتی ‌که حدودا ۱۵ درصد از مدیران عامل به این مسئله اشاره‌ کرده‌اند. از طرف دیگر با مرور و بررسی شاخص‌های اقتصادی کشور، رکود، تورم و نوسانات نرخ ارز به شدت گرفتن این مسئله در فضای کسب‌وکار کشور اضافه می‌کنند. در همین راستا مدیران شرکت‌ها نیاز دارند تا استراتژی‌های مناسب را برای مقابله با کمبود تقاضا و تغییرات بازار اتخاذ کنند.