آیا آن‌ها باید برای بهینه‌کردن سلامت خود این وزن اضافه را کاهش دهند؟ با ظهور دسته‌ای جدید از دارو‌های کاهش وزن و دیابت، این پرسش دوباره سر زبان‌ها افتاده است. مردم امیدوارند که بتوانند از این چند کیلو وزن اضافی رها شوند.

برای سال‌ها، متخصصان بحث کرده‌اند که در این شرایط چه توصیه‌ای به سالمندان بدهند. از یک طرف، افزایش وزن با تجمع چربی مرتبط است؛ و این می‌تواند عواقب سلامتی جدی داشته باشد؛ ازجمله در بیماری‌های قلبی، دیابت، التهاب مفاصل و بیماری‌های بسیار دیگر.

از طرف دیگر، انبوهی از پژوهش‌ها پیشنهاد می‌دهند که کمی اضافه وزن می‌تواند در سال‌های پایانی زندگی مفید باشد. برای افرادی که می‌افتند، چربی می‌تواند مانعی در برابر شکستگی‌ها باشد؛ و برای افرادی که به بیماری‌هایی جدی مانند سرطان یا بیماری‌های پیشرفته کلیوی مبتلا می‌شوند، این پوشش چربی می‌تواند منبعی از انرژی باشد و به آن‌ها در تحمل درمان‌های طاقت‌فرسا کمک کند.

البته که بستگی دارد که افراد از اول چقدر سنگین باشند. کسانی که از قبل چاقی دارند (با شاخص توده بدنی ۳۰ به بالا) نسبت آن‌هایی که وزن کمتری دارند، در معرض ریسک بیشتری هستند؛ و اضافه وزن سریع در مراحل بعدی زندگی همیشه دلیلی برای نگرانی است.

با همه این‌ها، سر در آوردن از شواهد علمی و عقیده متخصصان درباره مشکلات وزن در سالمندان ساده نیست.

بدن ما با افزایش سن تغییر می‌کند

هرچه پیرتر می‌شویم، ترکیب بدن ما بیشتر تغییر می‌کند. ما توده‌های عضله را از دست می‌دهیم ــ فرایندی که در دهه ۳۰ آغاز می‌شود و در حدود دهه ۶۰ شتاب می‌گیرد ــ و چربی اضافه می‌کنیم. حتی وقتی وزن ما ثابت می‌ماند نیز این موضوع صادق است.

چطور در یک هفته 8 کیلو وزن کم کنیم؟ برنامه سریع و موثر لاغری!

همچنین چربی کمتری زیر پوست تجمع می‌کند و چربی‌ها بیشتر در وسط بدن توزیع می‌شوند. این چربی شکمی با التهاب، مقاومت به انسولین و ریسک بالاتر بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت و سکته و ... ارتباط دارد.

میچل لازار (Mitchell Lazar)، رییس انستیتوی دیابت، چاقی و متابولیسم در دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید: «توزیع چربی نقش بزرگی در تعیین میزان زیان وزن اضافه‌شده به‌شکل چربی دارد. این چربی احشایی [شکمی/دور کمر]است که ما واقعاً نگران آن هستیم، نه چربی پیرامونی [در ران‌ها و باسن].»

سطح فعالیت با افزایش سن کم می‌شود

همچنین با پیش‌روی سن، مردم معمولاً کمتر فعال می‌مانند. وقتی بزرگسالان عادت‌های غذایی خود (ورودی انرژی) را حفظ کنند و همزمان فعالیت (مصرف انرژی) را کاهش دهند، وزن اضافه خواهند کرد.

طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، ۲۷٪ از ۶۵ تا ۷۴ ساله‌ها خارج از کار خود از لحاظ فیزیکی فعال نیستند؛ این آمار برای افراد بالای ۷۵ سال به ۳۵٪ می‌رسد. این سازمان به سالمندان پیشنهاد می‌دهد که حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت متوسط تا شدید داشته باشند، مانند پیاده‌روی سریع، همچنین حداقل دو بار در هفته فعالیت‌های تقویت‌کننده عضلات مانند بلندکردن وزنه. طبق نظرسنجی‌های گوناگون، تنها ۲۷٪ تا ۴۴٪ از سالمندان به این پیشنهادات عمل می‌کنند.

نگرانی‌ها درباره توده عضلات سالمندان

متخصصان بیشتر نگران فقدان فعالیت در سالمندان با اضافه وزن یا اندکی چاق (توده بدنی کمی بیشتر از ۳۰) هستند، نه کاهش وزن آن‌ها. با فعالیت کمینه یا صفر، توده عضلات تحلیل می‌رود و مقاومت کاهش می‌یابد. جان باتسیس (John Batsis)، پژوهشگر چاقی در دانشگاه کارولینای شمالی، می‌گوید این «ریسک توسعه معلولیت یا اختلال عملکردی را افزایش می‌دهد»، که به‌نوبه خود استقلال فرد را به‌خطر می‌اندازد.

کاهش وزن در از دست دادن توده عضلات مشارکت دارد چرا که با کاهش چربی عضلات نیز از بین می‌روند. در هر کیلوگرم کاهش وزن، ۲۵٪ از عضلات و ۷۵٪ از چربی می‌آید.

آنه نیومن (Anne Newman)، رییس مرکز پیری و سلامت جمعیت دانشگاه پیتسبرگ آمریکا، می‌گوید، چون سالمندان قبل از کاهش وزن نیز عضلات کمتری دارند، «اگر بخواهند وزن کم کنند باید همزمان تمایل داشته باشند که فعالیت فیزیکی خود را نیز افزایش دهند.»

وزن بدن ایده‌آل برای سالمندان شاید بالاتر باشد

پژوهش‌های اپیدمیولوژیک پیشنهاد می‌دهند که شاخص توده بدنی (BMI) ایده‌آل برای سالمندان احتمالاً از جوانان بالاتر است. (BMI یک معیار وزن است که در آن وزن بدن به مربع قد تقسیم می‌شود.)

یک پژوهش بزرگ و معتبر دریافت که سالمندان در دو انتهای طیف BMI ــ آن‌هایی که شاخص BMI پایین (زیر ۲۲) و آن‌هایی که شاخص BMI بالا (بیش از ۳۳) داشتند ــ در معرض ریسک بزرگتر مرگ زودتر نسبت به افراد با BMI میانی (۲۲ تا ۳۲٫۹) بودند.

سالمندان با پایین‌ترین ریسک مرگ زودهنگام BMI‌های ۲۷ تا ۲۷٫۹ داشتند. طبق استاندارد‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، این در محدوده «اضافه‌وزن» (۲۵ تا ۲۹٫۹) و بالای محدوده «وزن سالم» (۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹) قرار دارد. همچنین، بسیاری از سالمندانی که در آن پژوهش بالاترین ریسک مرگ را داشتند ــ افراد با BMI کمتر از ۲۲ ــ طبق معیار‌های WHO در دسته «وزن سالم» قرار خواهند گرفت.

آن پژوهش در جمع‌بندی خود می‌گوید: «محدوه وزن سالم WHO شاید مناسب سالمندان نباشد.» در عوض، اضافه‌وزن داشتن می‌تواند برای آن‌ها فوایدی داشته باشد، درحالی که لاغر بودن احتمالاً مشکل‌ساز است، زیرا پتانسیل ضعف را افزایش می‌دهد.

کارل لاوی (Carl Lavie)، پژوهشگر چاقی مشهور و رییس احیا و پیشگیری قلبی در سازمان Ochsner Health، می‌گوید BMI بهینه برای سالمندان احتمالاً در محدوده ۲۴ تا ۲۹ باشد.

توصیه‌های متخصصان

پژوهشگران و پزشکان چاقی چندین توصیه مهم دارند:

برای سالمندان (با BMI بین ۲۵ تا ۲۹٫۹) حفظ تناسب و توده عضلات از کاهش وزن مهم‌تر است. لاوی می‌گوید: «آیا چند کیلو کاهش وزن می‌تواند سلامت آن‌ها را به‌طور چشمگیر بهبود دهد؟ من فکر نمی‌کنم شواهد چنین چیزی را نشان دهند.»

کاهش وزن غیرارادی با چندین بیماری جدی مرتبط است و نشانه‌ای خطرناک به‌حساب می‌آید که باید به آن رسیدگی کرد. نیومن می‌گوید: «اگر بدون تلاش وزن کم می‌کنید به دکتر مراجعه کنید.» او در پژوهش اخیر خود دریافته بود که «کاهش وزن غیرارادی حتی در بزرگسالان دچار چاقی می‌تواند با افزایش ریسک مرگ مرتبط باشد.»

تضمین کیفیت رژیم غذایی ضروری است. باتسیس می‌گوید: «سالمندان در معرض ریسک کمبود ویتامین و دیگر مواد مغذی هستند، و اگر پروتئین کافی مصرف نمی‌کنید، مشکل خواهید داشت.» دینش اِدِم (Dinesh Edem)، رییس برنامه مدیریت وزن پزشکی در دانشگاه آرکانساس، می‌گوید: «من به بیماران پیرترم می‌گویم مولتی‌ویتامین مصرف کنند.»

کاهش وزن برای سالمندانی مهم‌تر است که چربی زیادی اطراف شکم خود دارند (سیبی‌شکل)، نه آن‌هایی که پایین‌تنه‌شان سنگین‌تر است (گلابی‌شکل). دنیس کریگان (Dennis Kerrigan)، رییس مدیریت وزن در سازمان سلامت هنری فورد در میشیگان، می‌گوید «برای بیمارانی که محیط کمر زیادی دارند، ما در کاهش کالری یا افزایش ورزش جدی‌تر هستیم.»

ثبات وزن هدفی خوب برای سالمندان سالمی است که وزن اضافی دارند، اما چاقی متوسط یا شدید (BMI بالای ۳۵) ندارند. طبق تعریف، «سالم» یعنی افرادی که مشکلات متابولیک شدید (کلسترول، قند خون، فشار خون و تری‌گلیسرید بسیار بالا)، معلولیت‌های مرتبط با چاقی (مشکلات حرکتی شایع‌ترین هستند)، یا بیماری‌های جدی مرتبط با چاقی (دیابت یا بیماری قلبی) ندارند. کیتی داد (Katie Dodd)، متخصص رژیم غذایی سالمندان، می‌گوید: «نه افزایش زیاد، نه کاهش زیاد ــ این چیزی است که من توصیه می‌کنم.»