چگونه می‌توان از رخداد نوسان‌های ارزی ممانعت کرد؟ | ضربه‌گیری از شوک

بررسی‌ها نشان می‌دهد مستقل از اینکه ارز در چه سطحی از قیمت باشد، وجود نوسان مثبت و منفی ارزی باعث کاهش فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. یک مشاهده روزمره آن در سال‌های اخیر همین بوده که مردم وقت زیادی را در روز برای بررسی قیمت ارز و دیگر دارایی‌ها و ایستادن در صف بانک‌ها و صرافی‌ها برای خرید ارز، سکه یا خودرو سپری کرده‌اند. در واقع بخشی از توان مردم، به‌جای انجام کار و فعالیت اقتصادی، صرف تلاش برای حفظ ارزش پول و دارایی‌شان شده است. در نتیجه طبیعی است که در روندهای بلندمدت مشاهده شود که در زمان نوسان‌های ارزی، تولید ناخالص داخلی روندی کاهشی در پیش می‌گیرد. از طرفی فهم بالا رفتن تورم پس از نوسان‌های ارزی هم مساله غامضی نیست چرا که همان‌طور که مشاهده می‌شود همزمان با افزایش نرخ ارز، قیمت اغلب کالاها به همان نسبت یا حتی بیشتر از افزایش دلار (مانند خودرو) بالا می‌رود. بدتر اینکه اگر قیمت دلار نوسان کاهشی داشته باشد و افت کند، قیمت کالاها با آن پایین نمی‌آید چون اغلب قیمت‌ها با رشد دلار چسبندگی پیدا می‌کنند و با کاهش قیمت آن، دیگر افت نمی‌کنند. نتیجه اینکه نوسان‌های ارزی باعث بروز تورم انباشت‌شده می‌شود.

نکته دیگری که می‌توان در رابطه با پیامدهای مخرب نوسان‌های ارزی اشاره کرد، کاهش پیش‌بینی‌پذیری در اقتصاد است که خود موجب کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود. زمانی که سرمایه‌گذار نتواند چشم‌انداز نسبتاً مطمئنی از مسیر حرکت اقتصاد متصور شود، به‌طور طبیعی سرمایه‌گذاری جدیدی انجام نمی‌دهد. نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری کاهش سطح تولید است و به همین دلیل طی دو، سه سال اخیر نرخ خالص سرمایه‌گذاری منفی شده؛ به عبارتی رشد سرمایه‌گذاری کمتر از نرخ استهلاک است چرا که سرمایه‌گذاری جدیدی انجام نمی‌شود. پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد ایران نه‌تنها به دلیل نوسانات ارزی، بلکه سهمی از آن هم ناشی از تغییرات زیاد و نوسان‌های بالای مقررات و دستورالعمل‌هاست. برای نمونه تعداد زیادی از پارامترهای اقتصادی به قوانین بودجه سالانه محول شده است که هر سال در جریان تدوین لایحه در دولت و تصویب آن در مجلس تغییر می‌کند و در اغلب موارد این تغییرات زیاد و بنیادین است. طبعاً هیچ سرمایه‌گذاری در این شرایط نمی‌تواند برای پنج سال آینده خودش برنامه‌ریزی کند و سرمایه‌گذاری داشته باشد. حتی در بودجه سال 1402 اتفاقات عجیبی رخ داده و بندهایی در لایحه گذاشته شده است که قوانین دائمی را هم تحت تاثیر قرار داده؛ برای مثال معافیت‌های مالیاتی یا مشوق‌های مالیاتی که در قوانین دیگری دیده شده در لایحه بودجه سال آینده موقوف‌الاجرا شده است. یعنی بندهایی از قوانین 20ساله به‌واسطه قانون بودجه سالانه اجرا نمی‌شود. مثلاً معافیت‌های مالیاتی مربوط به تاسیس و توسعه شرکت در مناطق کمتر توسعه‌یافته لغو شده یا مشوق‌هایی که قبلاً برای افزایش سطح تولید در شرکت‌های تولیدی دیده شده بود، برداشته شده است. مجموعه این موارد باعث می‌شود اقتصاد ما پیش‌بینی‌پذیری خود را از دست بدهد.

راهکارهای پیشگیری از شوک‌های ارزی